Europa i Polska w czasach oświecenia.

Kto i kiedy sformułował prawo powszechnego ciążenia?

Izaak Newton, 1687

Kto i kiedy zbadał skład powietrza i wody?

Antoine Lavoisier, 1785

Kto sklasyfikował gatunki roślin i zwierząt?

Karol Linneusz

Kto wymyślił nową skalę pomiaru temperatury?

Anders Celsjusz

Kto i kiedy skonstruował piorunochron?

Benjamin Franklin, 1752

Co to empiryzm? Kto go reprezentował?

Nurt filozoficzny w XVIII w. zakładający, że wiedza płynie z doświadczenia. Przedstawiciel - John Locke

Co to racjonalizm? Kto go reprezentował?

Nurt filozoficzny w XVIII w. zakładający, że tylko rozumny człowiek potrafi wykorzystać wiedzę. Przedstawiciele - Wolter i Denis Diderot.

Kto to Jean-Jacques Rousseau?

Filozof, napisał "Umowę Społeczną" i "Emil, czyli o wychowaniu.". Twierdził, że rządy w państwie powinien sprawować ogół społeczeństwa oraz, że człowiek z natury jest dobry, a jego zepsucie wynika z rozwoju cywilizacji.

Kto sformułował zasadę trójpodziału władzy?

Karol Ludwik Monteskiusz (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza).

Kto i kiedy wynalazł maszynę parową?

James Watt, 1763

Kto i kiedy wynalazł latający balon?

Bracia Montgolfier, 1783

Jakie poglądy mieli deiści i ateiści?

Deizm - Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego funkcjonowanie. Ateizm - Bóg nie istnieje, nie stworzył świata. Oba poglądy wątpiły w sens działalności Kościoła i zostały przez niego potępione.

Co to wolnomularstwo lub masoneria? Jak nazywały się ich spotkania? W co wierzyli? W jakich stosunkach byli z Kościołem?

Wolnomularstwo lub masoneria to tajny ruch głoszący potrzebę doskonalenia człowieka i braterstwa wszystkich ludzi. Ich spotkania to loże wolnomularskie. Wierzyli w Najwyższą Istotę. Masoneria została zakazana.

Co to salony literackie? Kto organizował je w Paryżu, a kto w Warszawie?

To spotkania podczas których czytano utwory literackie, prezentowano sztukę, przeprowadzano eksperymenty naukowe. W Paryżu - pani Lespinasse, w Warszawie - Barbara Sagnuszkowa.

Co to rokoko? Podaj przykład zabytków.

Styl w sztuce na początku XVIII w., cechowało się małymi formami artystycznymi i bogatymi zdobieniami.Np. pałac Zwinger w Dreźnie, Sanssouci w Poczdamie.

Kto objął władzę w Rosji pod koniec XVII w.? Jakie reformy wprowadził?

Piotr I. Rozwój gospodarczy, militarny i kulturalny, podzielił Rosję na gubernie i prowincje, utworzył Senat Rządzący, podporządkował sobie K. Prawosławny, przeniósł stolicę do Petersburga, zmiany tradycjonalne i unowocześnienie armii.

Kto w 1762 r. przejął władzę w Rosji?

Katarzyna II.

Jakie tereny wchodziły w skład Prus? Kto otrzymał tytuł króla Prus w 1701 r.?

Brandenburgia i Prusy Książęce - lenno Polski. Fryderyk III.

Kto przejął władzę w Prusach? Jakie reformy wprowadził?

Fryderyk Wilhelm I. Obowiązek szkolny dla mężczyzn, wzmocnienie administracji, zmodernizowanie armii. Niechętnie prowadził wojny.

Kto objął tron Prus w 1740 r.? Co wprowadził do państwa?

Fryderyk II. Podbijał wiele terenów (dokonał rozbioru Polski), umocnił armię, dbał o rozwój gospodarczy, lubił sztukę, naukę i kulturę (absolutyzm oświecony).

Kto przejął władzę w Austrii w 1740 r.? Jaka to dynastia?

Maria Teresa, dynastia Habsburgów.

Jakie zmiany wprowadziła Maria Teresa?

Ograniczyła uprawnienia szlachty i duchowieństwa, powołała Radę Państwa, była zwolenniczką merkantylizmu.

Kto objął władzę po Marii Teresie w 1780 r.? Jakie reformy wprowadził?

Józef II. Zniósł poddaństwo, rozbudował szkoły, zapewnił wolność religijną i ograniczył dyskryminację Żydów, zlikwidował ok. 30% klasztorów.

W jakich latach odbywała się wojna siedmioletnia? Jakie państwa zyskały potęgę (5)?

1756-1763, Francja, Austria, Wielka Brytania, Prusy i Rosja

Kto przejął władzę w Polce po Janie III Sobieskim?

Fryderyk August, przyjął imię August II (Mocny).

Kiedy i z kim został podpisany pokój w Karłowicach i jakie były jego postanowienia?

1699 r., z Turcją, Polska odzyskała Ukrainę i Podole

Opisz przebieg wojny północnej.

W 1700 r. August II przystąpił do wojny. Król Szwecji przeniósł walki na tereny polskie, co wyniszczyło kraj. W wyniku walk domowych August abdykował, a wojna zakończyła się pokojem.

Co zawarli przeciwnicy Augusta II, a co jego zwolennicy?

Przeciwnicy - popierającą króla Szwecji Karola XII konfederację warszawską, a jego zwolennicy konfederację sandomierską.

Kogo wybrano na władcę w 1704 r.?

Wojewodę poznańskiego - Stanisława Leszczyńskiego.

Jak zakończyła się wojna północna?

Po klęsce Szwedów z Rosjanami w bitwie pod Połtawą w 1709 r. August II powrócił do Polski. Odbył się Sejm Niemy w 1717 r... Wojna została zakończona pokojem w Nystad w 1721 r.

Jakie były postanowienia Sejmu Niemego (Pacyfikacyjnego)?

Ograniczono prawa urzędników saskich oraz samowolę hetmanów i podskarbich. Ustanowiono stałe podatki na wojsko. Ograniczono prawa niekatolickiej szlachty.

Co stało się w 1720 r.?

Rosja i Prusy zawiązały porozumienie przeciwko Polsce.

Co to tumult toruński?

Egzekucja protestantów i burmistrza Torunia w 1724 r.

Po śmierci Augusta II, kogo wybrano początkowo na władcę? Kto został władcą?

Stanisława Leszczyńskiego, później był to syn Augusta II August III (Sas). August III został koronowany w 1734 r.

Dlaczego wybuchła wojna domowa? Co ją zakończyło?

Część szlachty opowiadała się za Augustem III, jednak pozostała część za S. Leszczyńskim. Wojnę zakończył sejm pacyfikacyjny w 1736 r. Walkę wygrał Sas.

Jakie były nowe postanowienia Augusta III?

Ulepszenie zarządzania państwem przez ministrów, powoływał Polaków na urzędy w Saksonii.

Jakie dwa stronnictwa magnackie były ważne w Polsce w XVIII w.?

Czartoryscy i Potoccy.

Jakie hasła głosiła szlachta?

"Polska nierządem stoi.". Znaczyło to, że szlachcie odpowiada niska pozycja króla i uważa, że to właściwe.

Jakie są skutki unii Polski z Saksonią?

Ożywiona wymiana kulturalna i gospodarcza. Pokój przyczynił się do odbudowy Polski.

Kto poparł Stanisława Augusta w elekcji?

Ród Czartoryskich, zwany Familią i caryca Katarzyna II.

Co zmieniono w obradach sejmu pod koniec XVIII w.?

Nowy regulamin sejmowy, ograniczono liberum veto, brak obowiązku przestrzegania przez posłów instrukcji, uchwały będą zapadać większością głosów, komisje wojskowe i skarbowe, podatki szlachty od nieruchom. w miastach.

Jaki pogląd na polską gospodarkę miał Stanisław August?

Uważał, że Polska potrzebuje reform. Dbał o rozwój gospodarczy (górnictwa i manufaktur), angażował się w zarządzanie krajem i spotykał się z ministrami. Te plany w Rosji były uważane za nielojalne.

Czego zażądał ambasador rosyjski (jak się nazywał?) w 1766 r.?

Mikołaj Repnin, zarządał równouprawnienia dla innowierców (dysydentów), co umożliwiłoby im wejście do sejmu i senatu

Jakie konfederacje zawiązali dysydenci, a jaką katolicy?

Dydysenci - 1767 r., konfederacje w Słucku i Toruniu. Katolicy - konfederacja w Radomiu, cele: obrona praw katolików, sprzeciw Stanisławowi Augustowi

Co się wydarzyło podczas sejmu podczas którego miano zatwierdzić prawa innowierców?

Rosyjski ambasador kazał uwięzić i zesłać w głąb Rosji biskupów Kajetana Sołtyka i Józefa Załuskiego oraz hetmana Wacława Rzewuskiego i jego syna. W 1768 r. posłowie ulegli i ustanowiono prawa kardynalskie.

Na czym polegały prawa kardynalskie?

Obejmowały one podstawowe zasady ustroju Polski - wolną elekcję, liberum veto i przywilej wypowiadania posłuszeństwa królowi przez szlachtę.

Co to konfederacja barska?

Sprzeciw szlachty wywołany działaniami Repnina i Stanisława Augusta. Jej przedstawiciele (m.in. Józef Pułaski, Michał Krasiński) podjęli walkę przeciw Rosji i królowi. Wojna trwała 4 lata, konf. przegrała - I rozbiór Polski w 1772 r.

Kto i kiedy dokonał I rozbioru Polski?

Rosja, Austria i Prusy, 5 sierpnia 1772 r.

Co wydarzyło się w 1773 r.?

Utworzono Komisję Edukacji Narodowej, która zajmowała się szkolnictwem w oparciu o szkoły jezuickie.

Jak rządy Stanisława Augusta Poniatowskiego wpłynęły na kulturę?

Budowa manufaktur i nowych zakładów rzemieślniczych, odradzały się miasteczka, odbywały się jarmarki.

Jak zmieniła się gospodarka w czasie panowania Stanisława Augusta?

Poprawił się handel, zakładano banki, wprowadzono nowe zasady gospodarowania i wprowadzono opłaty czynszowe.

Co to Collegium Nobilium?

Najsłynniejsza szkoła, elitarne kolegium dla młodzieży szlacheckiej, utworzona w 1740 r.

Jak nazywała się i kiedy powstała pierwsza publiczna biblioteka?

Biblioteka Załuskich, powstała w 1747 r.

Do czego przyczynili się m.in. Antoni Tyzenhaus i Andrzej Zamoyski?

Do założenia wielu manufaktur, propagowali unowocześnienie wsi.

Jaki wpływ miał Stanisław August na pocztę?

System pocztowy został ulepszony i ułatwił przepływ informacji w całym państwie.

Kiedy została założona Szkoła Rycerska i jakie miała znaczenie?

1765 r., cel - przygotowanie młodzieży do służby w armii i wykształcenie nowej kadry oficerskiej. Najsłynniejsi absolwenci - Tadeusz Kościuszko, Józef Poniatowski.

Jaki był cel utworzenia Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych?

Opracowywanie podręczników, unowocześnianie metod nauczania.

Biskup, poeta, autor bajek.

Ignacy Krasicki.

Poeta, historyk, autor "Historii Narodu Polskiego".

Adam Naruszewicz.

Publicyści, popierający reformy ograniczające szlachtę i wzmacniające mieszczaństwo.

Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj

Kto, kiedy i gdzie założył Teatr Narodowy?

Wojciech Bogusławski, Warszawa, 1779 r.

Malarze pochodzący z Włoch cenieni w Polsce.

Canalett, Marcelo Bacciarelli

Architekt, który zapoczątkował w Polsce modę na sztukę antyczną i zaczął rozwijać klasycyzm.

Dominik Merlini

Jak nazywamy okres władzy Stanisława Augusta i dlaczego?

Okres jego panowania to oświecenie stanisławowskie, ponieważ przyczynił się do rozpowszechnienia oświecenia i rozwoju kultury.

Jak wyglądała moda czasów oświecenia?

U kobiet - duże suknie (roby, rogówki do podtrzymania ich). U mężczyzn - fraki i obcisłe spodnie.