Domanda  |
Risposta |
Co działo się z uprawnieniami w rodzinie a co z prawami majątkowymi po śmierci obywatela Rzymu? inizia ad imparare
|
|
Wszelkie uprawnienia wynikające z prawa rodzinnego tj. opieka męża nad żoną, władza ojcowska, opieka i kuratela wygasały. Natomiast prawa majątkowe podlegały dziedziczeniu.
|
|
|
Czym zajmuje się prawo spadkowe? inizia ad imparare
|
|
Prawo spadkowe obejmuje ogół przepisów regulujących dziedziczenie po osobie zmarłej.
|
|
|
Co przechodziło na spadkobiercę? inizia ad imparare
|
|
Na spadkobiercę zwanego także dziedzicem (heres) przechodziły wszystkie prawa i obowiązki majątkowe po zmarłym. Podstawową część masy spadkowej stanowiły rzeczy materialne, ale na spadkobiercę przechodziły też prawa majątkowe tj. wierzytelności, służebności gruntowe, prawo wieczystej dzierżawy (emfiteuza) oraz długi. Na spadkobiercę nie przechodziły jedynie uprawnienia czysto osobiste spadkodawcy tj. służebności osobiste, zobowiązania zapłacenia kary z tytułu popełnionego deliktu i wierzytelnośc
|
|
|
|
inizia ad imparare
|
|
Spadek to ogół stosunków prawnych, uprawnień i zobowiązań po zmarłym.
|
|
|
Jak było definiowane spadkobranie (po łacinie)? inizia ad imparare
|
|
Hereditas nihil aliud est, quam succesio in universum ius quod defunctus habuerit (dziedziczenie jest niczym innym jak wejściem w ogół praw, które posiadał zmarły).
|
|
|
Dlaczego dziedziczenie stanowi przykład succesio universalis? inizia ad imparare
|
|
Dziedziczenie stanowi przykłąd succesio universalis poniewąz wszystkie prawa i obowiązki przechodziły na spadkobiercę na podstawie jednej czynności prawnej.
|
|
|
|
inizia ad imparare
|
|
Zapis to określone przysporzenie majątkowe kosztem spadku. Zapis jest przykładem sukcesji syngularnej (succesio singularis).
|
|
|
W jaki sposób następowało powołanie do spadku? inizia ad imparare
|
|
Powołanie do spadku (delatio hereditatis) następowało albo ex testamento (na podstawie testamentu), albo w przypadku braku testamentu lub utracenia przez niego mocy wiążącej - na mocy przepisów prawa (ab intestato).
|
|
|
Kiedy miało miejsce dziedziczenie przeciwtestamentowe? inizia ad imparare
|
|
W pewnych przypadkach testament mógl być częściowo lub w całości unieważniony celem ochrony niektórych członków rodziny smarłego. Następowało wtedy dziedziczenie przeciwtestamentowe (succesio contra tabulas).
|
|
|
Czy możliwe było jednoczesne dziedziczenie testamentowe i beztestamentowe? inizia ad imparare
|
|
Te dwa porządki nie mogły się na siebie nakładać, co wyrażała zasada: Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest (Nikt nie może pozostawić dziedziców częściowo testamentowych, częściowo ustawowych)
|
|
|
Jakie kategorie dziedziców wyróżniamy? inizia ad imparare
|
|
Dziedziców domowych i koniecznych (heredes domestici et necessari) oraz dziedziców zewnętrznych, postronnych (heredes extranei)
|
|
|
Jaka była sytuacja dziedziców domowych? inizia ad imparare
|
|
Osoby, które za życia spadkodawcy pozostawały pod jego władzą jako zwierzchnika familijnego nabywały spadek ipso iure (z mocy samego prawa). Nie mogli spadku odrzucić, byli więc dziedzicami koniecznymi (heredes necessarii)
|
|
|
Jaka była sytuacja dziedziców postronnych? inizia ad imparare
|
|
Dziedzice postronii mogli spadek nabyć bądź go odrzucić. Spadek nabywali przez oświadczenie woli nabycia spadku (aditio hereditatis).
|
|
|
Jakie systemy dziedziczenia funkcjonowały w Rzymie? inizia ad imparare
|
|
Dziedziczenie wg ius civile i dziedziczenie wg ius honorarium.
|
|
|
Omów: dziedziczenie wg ius civile. inizia ad imparare
|
|
Dziedziczenie wg ius civile opierało sie na Ustawie XII tablic. Istniay tu surowe reguły, wg których ustawowe prawo spadkobrania było przyznane bardzo niewielu osobom. Dziedziczenie wg ius civile to hereditas, a dziedzic to heres.
|
|
|
Co to było bonorum possessio? inizia ad imparare
|
|
Bonorum possessio to dziedziczenie wg prawa pretorskiego. Bonorum possessio to przyznanie przez pretora, na prośbę osób zainteresowanych, rzeczy spadkowych. Dziedzic prawa pretorskiego (bonorum possessor) otrzymywał od pretora ochronę prawną.
|
|
|
|
inizia ad imparare
|
|
Testament jest to jednostronne oświadczenie ostatniej woli na wypadek śmierci, zawierające ustanowienie dziedzica.
|
|
|
Omów definicję testamentu. inizia ad imparare
|
|
Testament jako rozporządzenie jednostronne był objawem woli spadkodawcy, do jego skuteczności nie była wymagana zgoda dziedzica. Testament był oświadczeniem woli mortis causa, czyli na wypadek śmierci. Wywierał skutki prawne po śmierci spadkodawcy. Testament jest oświadczeniem ostatniej woli, oznacza to, że może być zmieniany aż do śmierci spadkodawcy. Wyraża to zasada: Ambulatoria enim est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum (Wola spadkodawcy może być zmieniona aż do jego smierci).
|
|
|
Jakie były najdawniejsze formy testamentu? inizia ad imparare
|
|
Najdawniejsze formy testamentu były ustne i publiczne. Były to: Testamentum calatis comitiis oraz testamentum in procinctu.
|
|
|
Co to było testamentum calatis comitiis? inizia ad imparare
|
|
Testamentum calatis comitiis to oświadczenie ostatniej woli, ustanawiające dziedzica, złożone publicznie przed zgromadzeniem kurialnym zwoływanym dwa razy w roku (24marca i 24maja) przez najwyższego kapłana (pontifex maximus).
|
|
|
Co to było testamentum in procinctu? inizia ad imparare
|
|
Tesatamentum in procintu było formą testamentu dostępną tylko dla żołnierzy w czasie wojny. Było to ustne oświadczenie ostatniej woli żołnierza przed gotowym do boju oddziałem.
|
|
|
Dlaczego najstarsze formy testamentu wyszły z użycia? inizia ad imparare
|
|
Najstarsze formy testamentu wyszły z użycia ponieważ: testamentum calatis comitiis mógł być ustanawiany tylko dwa razy w roku, a testamentum in procintu tylko przez żołnierzy. Testament był więc mało dostępny.
|
|
|
Na czym polegało testamentum per aes et libram? inizia ad imparare
|
|
Testamentum per aes et libram inaczej testamentum per mancipationem pojawiło się po wyjściu z użycia dwóch najstarszych form testamentu. Procedura ustanawiania testamentum per mancipationem była skomplikowana. Spadkodawca najpierw przenosił drogą mancypacji własności całeg swojego majątku na osobę zaufaną zwaną familiae emtor. Jednocześne ustnie oświadczał, że po jego śmierci familiae emptor ma przekazać spadek określonej osobie (za pomocą nuncipatio-oświadczać ustnie).
|
|
|
Jak zmieniała się rola familiae emptor? inizia ad imparare
|
|
W okresie republiki testamentum per aes et libram uległo uproszczeniu. Familiae emptor nie przejmował już spadku na własność, a jedynie był wykonawcą testamentu. Spadkodawca wyrażał swoją ostatnią wolę w nuncupatio. Sporządzał je w formie pisemnej, a na sznurku łączącym tablice nuncupatio swoje piecżecie składali: libripens, familiae emptor i pięciu świadków.
|
|
|
Co to był testament pretorski? inizia ad imparare
|
|
Testament mancypacyjny stał się podstawą do stworzenia testamentu pretorskiego. Było to jednostronne oświadczenie ostatniej woli na wypadek śmierci dokonane w obecności 7 świadków i przez nich opieczętowane. Na podstawie takiego testamentu pretor przyrzekał wprowadzenie w posiadanie majątku spadkowego. Jeżeli jednak oprócz okziciela testamentu istniał beztestamentowy dziedzic prawa cywilnego to miał on pierszeństwo.
|
|
|
Co zmieniło się w IIw, w testamencie pretorskim? inizia ad imparare
|
|
W IIw. przyznano dziedzicom pretorskim zarzut podstępu przeciwko roszczeniom dziedziców beztestamentowym. Dzięki temu zarzutowi dziedzice testamentowi mogli otrzymać spadek.
|
|
|
Jakie testamenty były stosowane w prawie poklasycznym? inizia ad imparare
|
|
W prawie poklasycznym stosowane były testamenty prywatne i publiczne, przy których sporządzaniu musiała współdziałać osoba urzędowa.
|
|
|
Co to był testamentum triperitum? inizia ad imparare
|
|
Testamentum triperitum został wprowadzony w 439r. przez cesarza Teodozjusza II. Musiał być sporządzony w formie pisemnej, spisany jednym ciągiem-uno textu i okazany świadkom. Spadkodawca musiał w obecności świadków oznaczyć testament jako swój i podpisać go. Następnie testament był podpisywany przez świadków. Nazwa testamentum triperitum pochodzi od trzech źródeł tego testamentu: ius civile, prawa pretorskiego i cesarskieg (wymóg podpisów).
|
|
|
Co to był testamentum holographum? inizia ad imparare
|
|
Była to forma testamentu wprowadzona przez cesarza Walentyniana III w 466r. Testament musiał być sporządzony w calości własnoręcznie przez testatora i był to jedyny warunek.
|
|
|
Jakie znasz nadzwyczajne rodzaje testamentu? inizia ad imparare
|
|
Testament w czasie trwania zarazy (testamenum tempore testis conditum), testament żołnierski (testamentum militis), testament niewidomego, testament głuchoniemego, testament złożony u cesarza (testamentum principi oblatum) oraz testament złożony do akt (testamentum apud acta conditum).
|
|
|
Co był testamentum tempore pestis conditum? inizia ad imparare
|
|
Testamentus tempore testis conditum to testament sporządzony w trakcie trwania zarazy. Do dokonania oświadczenia woli nie była konieczna obecność siedmiu świadków jednocześnie, mogli oni podpisywać testament jeden po drugim.
|
|
|
Co to był testamentum militis? inizia ad imparare
|
|
Testamentum militis to testament żołnierski. Ten rodzaj testamentu zapoczątkował Cezar a ostateczny kształt nadał mu Trajan. Testament żołnierski mógł być sporządzony w dowolnej formie, ustnie i pisemnie. Testament ten dopuszczał równoczesne dziedziczenie testamentowe i beztestamentowe. Dziedzicami mogli być Latyni i perygrynie, pominięcie sui heredes nie powodowało nieważności testamentu ani możliwości wniesienia querella inofficiosi. Testament zachowywał ważność rok od zakończenia służby przez
|
|
|
Jakie obostrzenia wprowadzono dla testamentu niewidomego i głuchoniemego? inizia ad imparare
|
|
Testament niewidomego musiał być podpisany przez urzędnika i siedmiu świadków, a testament głuchoniemego musiał być w całości napisany przez spadkodawcę.
|
|
|
Omów znane ci formy testamentu publicznego. inizia ad imparare
|
|
Testamentum principi oblatum to oświadczenie ostatniej woli złożone na piśmie u cesarza, a testamentum apud act conditum to testament złożony do protokoły wobec władz miejskich lub sądowych.
|
|
|
Kto mógł sporządzić ważny testament? inizia ad imparare
|
|
Ważny testament mógł być sporządzony przez osobę posiadającą zdoloność prawną i zdolność do czynności prawnych, inaczej mającą testamenti factio activa. Zdolność taką posiadałi obywatele rzymscy, będący osobami sui iuris, którzy ukończyli 14 (mężczyźni) lub 12 lat (kobiety). Żołnierz nawet gdy był osobą alieni iuris mógł rozporządzać w testamencie swoim peculium castrense.
|
|
|
Kto miał testamenti factio passiva? inizia ad imparare
|
|
Testamenti factio pssiva przysługiwało obywatelom rzymskim, zarówno sui iuris jak i alieni iuris.
|
|
|
Kto nie mógł zostać dziedzicem? inizia ad imparare
|
|
Dziedzicami nie mogły być osoby nieoznaczona - persona incertae, np. ubodzy, chorzy. Dziedzic musiał być dokładnie określony, z czasem wprowadzono wyjątek co do postumusa. Początkowo dziedzicem nie mogła zostać osoba prawna. W prawie poklasycznym testamenti factio passiva zyskały kościoły, zakłądy dobroczynne i stowarzyszenia. Dziedzic musiał mieć testamenti factio passiva w trzech momentach: w momencie sporządzania testamentu, śmierci testatora i w chwili nabycia spadku.
|
|
|
Kiedy testament był od początku nieważny? inizia ad imparare
|
|
Testament był od początku nieważny gdy nie ustanowiono w nim dziedzica, gdy testator lub dziedzic nie mieli testamenti factio, gdy nie została zachowana przepisana prawem forma lub gdy testator pominął synów pozostających pod jego władzą.
|
|
|
Kiedy ważny na początku testament stawał się nieważny? inizia ad imparare
|
|
Działo się tak w czterech przypadkach: gdy testator doznał capitis deminutio, gdy po śmierci testatora urodził się pogrobowiec nie uwzględniony w testamencie, gdy został sporządzony nowy testament lub gdy testator adoptował lub arrogował syna.
|
|
|
Kiedy ważny testament stawał się nieskuteczny? inizia ad imparare
|
|
Testament ważny stawał się nieskuteczny, gdy: spadkobiercy zmarli przed spadkodawcą, nie został spełniony warunek postawionydziedzicowi lub spadek nie został przyjęty przez powołanego do spadkobrania.
|
|
|
Jaka była procedura odwoływania testamentu? inizia ad imparare
|
|
Wg ius civile testament mógł być odwołany tylko prze sporządzenie nowego, wąznego testamentu. Testament nie tracił mocy obowiązującej, gdy testator go zniszczył lub zerwał pieczęcie. Zmieniło się to w prawie pretorskim, jeżeli testator znisczył testament pretor przyznawał bonorum possesio ab intestato. Stopniowo procedura odwołania testamentu uległa uproszczeniu. W czasach justyniańskich, po upływie 10 lat wystarczyło złożyć ustne oświadczenie w obecności trzech świadków lu władzy sądowej.
|
|
|
|
inizia ad imparare
|
|
Kodocyl (codocillus) to listowna prośba o wykonanie pewnych rozporządzeń, z którą występował spadkodawca wobec swojego dziedzica testamentowego, beztestamentowego bądź zapisobierców.
|
|
|
Kto mógł sporządzić kodocyl? inizia ad imparare
|
|
Kodocyl mógł sporządzić spadkodawca, który nie pozostawił testamentu celem uzupełnienia ustawowego porządku dziedziczenia oraz spadkodawca, który sporządził testament i chciał go uzupełnić. Kodocyl sporządzony obok testamentu mógł być w nim potwierdzony lub nie.
|
|
|
Co było zawarte w kodocylu? inizia ad imparare
|
|
Kodocyl mógł zawierać wszelkiego rodzaju oświadczenia ostatniej woli oprócz ustanowienia dziedzica i wydziedziczenia. Wszelkie rozporządzenia z zakresu prawa cywilnego można było zamieścić tylko w kodocylu potwierdzonym w testamencie.
|
|
|
|
inizia ad imparare
|
|
W okresie cesarstwa pojawiła się indignitas-niegodność dziedziczenia. Osoba uznana za niegodną zachowywała stanowisko spadkobiercy i zdolnoć nabycia spadku, ale uniemożliwiano złożenie skargi jej i przeciw niej, a nabyte przysporzenia przechodziły na rzecz skarbu państwa. Odebrane przysporzenia nazywały się bona ereptum.
|
|
|
Kto był uznawany za niegodnego dziedziczenia? inizia ad imparare
|
|
Za niegodnych dziedziczenia był uznawany ten kto: zabił spadkodawcę, nie podtrzymał powództwa przeciw zabójcy spadkodawcy, próbował fałszować treść testamentu na swoją korzyść, nieskutecznie wystąpił przeciwko testamentowi jako inofficiosum lub jako fałszywemu, uniemożliwił spadkodawcy sporządzenie testamentu lub jego zmianę.
|
|
|
Co stanowiło początek i podstawę całego testamentu? inizia ad imparare
|
|
Początek i podstawę całego testamentu stanowiło ustanowienie dziedzica (heredis institutio). Bez tego testament był nieważny.
|
|
|
Jakie warunki powinny być zachowane przy ustanawianiu dziedzica? inizia ad imparare
|
|
Ustanowienie dziedzica musiało być dokonane w języku łacińskim, w trybie imperatywnym z zachowaniem określonych formuł słownych. Jeżeli spadkodawca czynił dziedzicem swojego niewolnika powinien zacząć od wyzwolenia (Julius, mój niewoolnik, niech będzie wyzwolonym i spadkobiercą). Ustanowienie dziedzica musiało być umieszczone na samym początku testaemntu, wszelkie dyspozycje zawarte przed ustanowieniem były nieważne. Dziedzic musiał być określony jasno i indywidualnie np. mój najstarszy syn lub
|
|
|
Czy dziedzic mógł być ustanowiony pod warunkiem rozwiązującym? inizia ad imparare
|
|
Dziedzic nie mógł być ustanowiony pod warunkiem rozwiązującym. W prawie rzymskim obowiązywała zasada: Semel heres semper heres - raz ustanowiony dziedzic jest nim zawsze.w
|
|
|
Co to było cautio Muciana? inizia ad imparare
|
|
W prawie rzymskim dziedzic mógł być ustanowiony pod warunkiem zawieszającym. Wiele wątpliwości budziła jednak sytuacja ustanowienia dziedzica pod warusnkiem potestatywnym negatywnym. Było to niedokonanie czegoś, co jest zalezne od woli spadkobiercy, np. Niech Rea będzie dziedzicem jeżeli nie wyjdzie za mąż. W praktyce dziedzic taki mógł otrzymać spadek dopiero w momencie śmierci, bo wtedy byłaby gwarancja niedokonania jakiegoś czynu. Kwintus Mucjusz Scevola wprowadził zasadę, że warunkowo ustano
|
|
|
Co to to było substitutio heredis? inizia ad imparare
|
|
Substitutio heredis (podstawienie dziedzica polegało na tym), że jeżeli dziedzic ustanowiony (here institutus) nie mógł lub nie chciał nabyć spadku, spadek ten ma uzyskać dziedzic postawiony (heres substitutus). Substitutio heredis występowało w Rzymie czsto i ztego względu było nazywane substitutio vulgaris.
|
|
|
Na czym polegała substytucja pupilarna? inizia ad imparare
|
|
Substytucja pupilarna polegała na tym, że testator podstawiał swojemu niedojrzałemu dziecku dziedzica na wypadek gdyby dziecko zmarło przed osiągnięciem dojrzałości a po śmierci ojca. Takie ustanowienie miało zabezpieczyć dziecko przed dziedzicami ustawowymi, któyrzy mogliby dokonać zamachu na jego życie celem ustawowego dziedziczenia.
|
|
|
Co to było substitutio quasi-pupillaris? inizia ad imparare
|
|
Substitutio quasi-popularis polegało na tym, że ascendenci chorego psychicznie ustanawiali dla niego spadkobiercę na wypadek, gdyby ten zmarł nie odzyskawszy zdrowia.
|
|
|
