XVIII wiek; polski- pojęcia

Michał Radziejowski

Prymas, wybrany na interrexa po śmierci Jana III Sobieskiego. Doprowadził do elekcji księcia Conti.

Fryderyk August

Elektor saski z dynastii Wettinów, wybrany na króla Polski. - August II Mocny. Brał udział w wojnie północnej, zdetronizowany przez Karola XII. Sprowadził olędrów, wpr. Komisję Skarbową, zawarł umowę handlową z Austrią.

Liga Północna

Liga, stworzona przez Rosję, Danię i Saksonię przeciwko Szwecji. Wypowiedziała wojnę północną.

Karol XII

Król szwedzki z okresu wojny północnej. Wystąpił z propozycją detronizacji Augusta II. Po przegranej bitwie pod Połtawą wycofał się.

Stanisław Leszczyński

Osadzony na tronie Polski po detronizacji Augusta II Mocnego.

Konfederacja sandomierska

Odpowiedź na konfederację W-wską, zawiązana przez Augusta II, grupującej jego zwolenników z małopolski.

Bitwa pod Połtawą

Zwycięska dla Rosji bitwa ze Szwecją podczas wojny północnej.

Konfederacja w Tarnogrodzie

Konfederacja, zawiązana przeciw Augustowi II przez szlachtę polską, po próbie wzmocnienia władzy królewskiej. Król zwrócił się o mediację do Piotra I. Zawarto ugodę w-wską.

Ugoda warszawska

Regulowała stosunki polsko-saskie po konfederacji w Tarnogrodzie. Oba kraje zostały połączone unią personalną, urzędnicy jednego kraju nie mogli ingerować w sprawy drugiego, z Polski usunięto wojska saskie, utrwalono wolna elekcję i liberum veto, uchwalono podatek pogłówny i podymny.

Kamera

Komisja Skarbowa, stworzona przez Augusta II.

Dom Emanuel

Portugalski książę, mający objąć tron Polski po śmierci Augusta II.

August III Sas

Syn Augusta II Mocnego i jego następca na tronie Polski i Saksonii, zwyciężając Stanisława Leszczyńskiego. Ograniczył autonomię Gdańska, doprowadził do wzrostu znaczenia Krakowa i Warszawy, wpr. częściowe oczynszowanie chłopów, sprowadzał do Wielkopolski olędrów.

Jurydyki

Tereny w obrębie miast, wydzielone z zasięgu sądownictwa i administracji miejskiej, będące własnością magnaterii.

Familia

Rodzina Poniatowskich i Czartoryskich przeciw Potockim.

Sejm konwokacyjny

Sejm w czasie bezkrólewia, zwołany z inicjatywy Familii. Zniósł uprawnienia hetmanów, zniósł cło prywatne, ograniczył jurydyki.

Szkoła Rycerska

Szkoła o charakterze wojskowym, przeznaczona dla dzieci szlachty, założona przez S.A. Poniatowskiego.

Dysydenci

Innowiercy.

Nikołaj Repnin

Rosyjski ambasador. Wystąpił o równouprawnienie dysydentów.

Koliszczyzna

Bunt chłopów ukraińskich, towarzyszący konfederacji barskiej. Stłumiona przez wojska rosyjskie.

I rozbiór Polski

Podział Polski między Austrię, Rosję i Prusy. PRUSY: Warmia, woj. pomorskie, malborskie, chełmińskie, bez Gdańska i Torunia, tereny nad Notecią. AUSTRIA: woj. krakowskie i sandomierskie oraz ruskie. ROSJA: ziemie na wschód od Dźwiny i Dniepru.

Adam Poniński

Marszałek, przysługujący się zaborcom podczas sejmu rozbiorowego.

Sejm porozbiorowy

Sejm, na którym przeprowadzono wiele reform; wpr. Radę Nieustającą, KEN, zwiększono liczbę wojska.

Rada Nieustająca

Organ władzy wykonawczej, powołany przez sejm porozbiorowy. Składała się z 36 konsyliarzy, podzielonych na 5 departamentów.

Podymne i pogłówne

Wprowadzone przez Augusta II podatki na Litwie i w Koronie.

Konferencja króla

Rząd tymczasowy, powołany przez S.A. poniatowskiego.

Sejm Wielki

Trwający 4 lata sejm. Opowiedziano się za neutralnością wobec Turcji, zwiększono liczbę wojska, wpr. ofiarę dziesiątego grosza, prawo o sejmikach i miastach. Uchwalił KONSTYTUCJĘ 3 MAJA.

Małachowski i Sapieha

Marszałkowie, którzy zawiązali konfederację ku ochronie Sejmu Wielkiego.

Obóz hetmański

Jedno ze stronnictw Sejmu Wielkiego; Branicki, Rzewuski, Potocki. Przeciwny reformom, dążył do obalenia króla przy pomocy Rosji.

Obóz patriotyczny

Czartoryski, Małachowski, Potocki. Opowiadali się za reformami przy pomocy Prus.

Hugo Kołłątaj

Rektor Akademii Krakowskiej, przywódca Kuźnicy Kołłątajowskiej.

Jan Dekert

Prezydent Warszawy, zorganizował czarną procesję.

Zjazd w Reichenbach

Zjazd prusko-austriacki, na którym Leopold II zrzekł się na rzecz Prus nabytków, uzyskanych kosztem Turcji.

Prawo o sejmikach

Ustanowione podczas obrad Sejmu Wielkiego. Wyłączono z obrad sejmików szlachtę nieposiadającą ziemi.

Prawo o miastach

Ustanowione podczas obrad Sejmu Wielkiego, ułatwiono mieszczaństwu nobilitację, nietykalność osobistą, nadano prawo do stopni oficerskich, dostęp do urzędów i prawo powoływania samorządów.

Konstytucja 3 maja

Najważniejsza uchwała Sejmu Wielkiego. Utrzymywała dominacje szlachty. Połączono Litwe i Koronę ściślejszą unią, głosowano większością głosów, zniesiono konfederacje i liberum veto, wpr. Straż Praw, dziedziczenie tronu przyznano Wettinom. Ustrojem stała się monarchia konstytucyjna.

Straż Praw

Najwyższy organ władzy wykonawczej, ustanowiony na mocy Konstytucji; król, 5 ministrów, prymas, marszałek, następca tronu.

Konfederacja targowicka

Bunt przeciwko Konstytucji, wszczęty przez obóz hetmański, zatwierdzony przez Rosję w Petersburgu. Doszło do bitwy pod Zieleńcami i Dubienką.

Józef Poniatowski

Dowódca spod Zieleńców.

Bitwa pod Zieleńcami

Bitwa stoczona z targowiczanami, wspieranymi przez wojska rosyjskie. Przegrana.

Virtuti Militari

Order, ustanowiony dla upamiętnienia bohaterstwa żołnierzy spod Zieleńców.

Bitwa pod Dubienką

Bitwa polsko-rosyjska po wybuchu konfederacji targowickiej. Wojska rosyjskie sforsowały Bug mimo oporu ze strony wojsk Kościuszki.

II rozbiór Polski

Podział Polski między Rosję i Prusy. PRUSY: Wielkopolska, część Mazowsza, Gdańsk i Toruń. ROSJA: Białoruś, Ukraina naddnieprzańska i Podole.

Antoni Madaliński

Brygadier, stacjonujący w Ostrołęce, jako pierwszy wyruszył do Krakowa, rozpoczynając insurekcję kościuszkowską.

Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej

Tytuł, który przyjął Kościuszko podczas przysięgi złożonej na rynku w Krk.

Kosynierzy

Oddziały chłopów, uzbrojonych w kosy. Wsławili się podczas bitwy pod Racławicami w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Bitwa pod Racławicami

Bitwa polsko-rosyjska z okresu insurekcji kościuszkowskiej, zakończona wygraną Polski, dzięki udziałowi kosynierów.

Bartosz Głowacki

Wsławił się podczas bitwy pod Racławicami, zginał później pod Szczekocinami.

Uniwersał połaniecki

Dokument, wydany przez Kościuszkę w czasie insurekcji. Znosił poddaństwo osobiste chłopów, gwarantując im nieusuwalność z ziemi, zmniejszył też pańszczyznę.

Rada Najwyższa Narodowa

Rząd powstańczy z czasu insurekcji.

Bitwa pod Szczekocinami

Zakończona klęską bitwa polsko-rosyjska z okresu insurekcji.

Aleksander Suworow

Dowódca wojsk rosyjskich pod Maciejowicami.

Tomasz Wawrzecki

Dowódca wojsk polskich po dostaniu się w niewolę Kościuszki. Dopuścił do rzezi Pragi.

III rozbiór Polski

Między Austrią, Rosją i Prusami. PRUSY: Mazowsze, część Podlasia, ziemie litewskie po Niemen, księstwo siewierskie. AUSTRIA: część Mazowsza i Podlasia oraz Małopolski. ROSJA: ziemie litewskie, woj. wołyńskie i ziemię chełmińską.

Układ Loewenwolda

Zwany też "Traktatem 3 czarnych orłów", między przyszłymi zaborcami.

Układ w Poczdamie

Układ, na mocy którego Rosja i Prusy stały się gwarantem ustroju RP.

Konf. w Słucku

Konfederacja o uprawnienie prawosławnych.

Konf. w Toruniu

Konfederacja o równouprawnienie luteran.

Zjazd w Kaniowie

Zjazd, podczas którego Katarzyna II zezwoliła na reformy Sejmu Wielkiego, pod warunkiem pomocy polskiej w wojnie z Turcją.

Konf. w Dzikowie

Konfederacja zwolenników Leszczyńskiego przeciw Augustowi III.