organelle

cytozol

Tworzy środowisko wewnętrzne komórki; zachodzą procesy biochemiczne, oraz transport substratów między organellami

Błona komórkowa

budowa dwuwarstwowa, strukturę asymetryczną (warstwy mają inny skład i właściwości), płynną (lipidy warstw w ruchu i zmieniają się miejscami), wybiórczo przepuszczalną (selektywną, nie przepuszcza wielkocząsteczkowych substancji, np. białek), model płynnej mozaiki, funkcje: oddziela kom. od środowiska zewnętrznego, kontaktuje komórkę z otoczeniem, możlowość zmiany kształtu, endocytoza, egzocytoza, zapewnia selektywny transport jonów

Błona komórkowa: podstawowe elementy budulcowe

Fosfolipidy (polarne, główki hydrofilowe, kwasy tłuszczowe hydrofobowe, tworzą zrąb błony), Cholesterol (oprócz kom. bakteryjnych i roślinnych, nadaje stabilność), Glikolipidy (ich łańcuchy cukrowe tworzą glikokaliks na zewnątrz błony), Białka strukturalne (wzmacniają błonę), Białka receptorowe (przekazują sygnały do wnętrza), Białka transportowe (transport cząsteczek i jonów)

Siateczka śródplazmatyczna (retikulum endoplazmatyczne, ER)

siateczka śródplazmatyczna szorstka (na jej błonie rybosomy – synteza białek, dobrze wytworzona w komórkach wytwarzają białka na eksport) siateczka śródplazmatyczna gładka (bez rybosomów, w komórkach gdzie zachodzi synteza niebiałkowych związków org.: hormony,) funcje: zwiększenie wewnętrznej powierzchni, transport i modyfikacja białek, detoksykacja (w gładkiej)

Rybosomy

nieotoczone błoną, skład: mniejsza i większa podjednostka, zbud. z białek i rRNA, swobodnie w cytoplaźmie lub związane z błoną i siat. śród., funkcje: synteza łańcuchów polipeptydowych białek z aminokwasów (biosynteza białek)

Apara Golgiego

diktiosom: pojedynczy aparat Golgiego, tworzą go cysterny (spłaszczone pęcherzyki) ułożone w stos i otoczone pęcherzykami i kanalikami, liczne w kom. wydzielniczych, funkcje: modyfikacja, pakowanie, sortowanie białek i lipidów do sekrecji na drodze egzocytozy, w roślinnych syntetyzują polisacharydy do rosnącej ściany

Chloroplast

dwie błony – zewnętrzna przepuszczalna dla jonów, wewnętrzna słaboprzepuszczalna dla jonów, wnętrze wypełnia stroma, w niej tylakoidy gram poukładane w stosy (grana) i tylakoidy stromy (długie, łączą grana), własna DNA i rybosomy, funkcje: w błonach tylakoidów reakcje jasnej fazy fotosyntezy

Peroksysomy

małe pęcherzyki otoczone błoną, zawierają enzymy – atalazę i oksydazę, rośliny: zaraz obok chloroplastów i mitochondriów, funkcje: utlenianie substratów (oksydaza), rozkład katalazą H₂O₂, detoksykacja etanolu w wątrobie, rośliny: glikosysomy: synteza cukrów z kwasów tłuszczowych

Mitochondrium

otoczone dwiema błonami, wewnątrz grzebienie mitochondrialne, wypełnione matriks mitochondrialną (macierzą) – zawiera enzymy (przyspieszają utlenianie związ. org.), mała ilość DNA i rybosomów, funkcje: wytwarzanie energii ATP w procesie fosforylacji oksydacyjnej w macierzy (matriks)

Lizosomy

w komórkach zwierzęcych, niewielkie kuliste pęcherzyki otoczone błoną, zawierają enzymy hydrolityczne trawiące białka, kwasy nukleinowe, lipidy i oligosacharydy, na błonie receptory rozpoznające białka do degradacji; liczne w komórkach immunologicznych, funkcje: autofagia – degradacja zużytych organelli, degradacja zużytych białek, endocytoza (fagocytoza i pinocytoza) – trawienie materiału pochodzącego spoza komórki

Wakuola (wodniczka)

w protistach, roślinach i grzybach zwykle jedna duża, w zwierzętach kilka mniejszych, wypełniona sokiem komórkowym, powstaje z ER lub pęcherzyków produkowanych przez Aparat Golgiego, funkcje: utrzymanie turgoru komórki, regulacja ciśnienia osmotycznego, magazynowanie subst. zapasowych, toksycznych produktów metabolizmu kom., w roślinach czasem pełni funkcję lizosomów, wodniczki trawienne i wodniczki tętniące (protisty) – osmoregulacja i wydalanie

Ściana komórkowa

nieplazmatyczna, uporządkowana warstwa ochronna, zbudowana z polisacharydów, u bakterii (z mureiny), niektórych protistów (celulozowa lub krzemionkowa), roślin (z celulozy), pierwotna ściana komórkowa u młodych, miękiszowych i merystematycznych komórek, wtórna ś. k. może zostać celulozowa albo ulec adkrustacji (odkładanie związków na powierzchni) lub inkrustacji (odkładanie związków wewnątrz), funkcje: ochrona, wzmacnianie, podpora, determinuje kształt