1. Budowa i funkcje układu hormonalnego

hormony -

substancje organiczne, które wydzielane do krwi lub innych płynów ustrojowych modyfikują (wzmagają lub hamują) czynności komórek docelowych

układ hormonalny (dokrewny) -

reguluje i koordynuje pracę narządów, umożliwiając adaptację organizmu do zmian środowiska

co tworzy układ hormonalny?

gruczoły dokrewne i wyspecjalizowane komórki wydzielnicze rozsiane w obrębie innych narządów

inna nazwa gruczołów dokrewnych -

gruczoły wewnątrzwydzielnicze

podział hormonów za względu na działanie:

autokrynne, parakrynne, endokrynne i neurokrynne

podział hormonów ze względu na miejsce i zakres działania:

hormony o działaniu ogólnym, miejscowe i tkankowe

hormony autokrynne -

wpływają na czynność tych samych komórek, przez które są wydzielane

hormony parakrynne -

wpływają na czynność komórek sąsiednich, dyfundując do nich przez przestrzeń międzykomórkową

hormony endokrynne -

wpływają na komórki odległych tkanek i narządów, docierając do nich z krwią

hormony neurokrynne -

za pomocą uwalnianych z zakończeń nerwowych neuroprzekaźników (neurohormonów) wpływają bezpośrednio na inne neurony, a za pośrednictwem układu krążenia - na odległe komórki docelowe

hormony o działaniu ogólnym -

są wydzielane przez gruczoły dokrewne i działają na komórki docelowe jedynie za pośrednictwem układu krwionośnego

hormony miejscowe -

są wydzielane przez różne komórki i działają w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca wytwarzania

hormony tkankowe -

są wytwarzane przez komórki gruczołowe, które nie tworzą skupień i występują w obrębie narządów, niebędących gruczołami

działanie gastryny -

zwiększa wydzielanie kwasu solnego i pepsyny oraz regenerację błony śluzowej żołądka, dwunastnicy i jelita grubego; pobudza aktywność motoryczną przewodu pokarmowego

działanie sekretyny -

hamuje wydzielanie soku żołądkowego, pobudza trzustkę do wydzielania enzymów trawiennych

działanie erytropoetyny -

pobudza procesy krwiotwórcze w czerwonym szpiku kostnym w sytuacjach niedotlenienia

działanie prostaglandyn -

rozszerzają lub zwężają naczynia krwionośne, uczestniczą w reakcji zapalnej, powodują skurcze mięśni gładkich

gruczoły dokrewne -

znajdują się w różnych miejscach organizmu i nie są ze sobą połączone, ich wspólną cechą jest wydzielanie hormonów

szyszynka -

jest niewielkim gruczołem położonym nad móżdżkiem, wytwarza melatoninę

przysadka -

składa się z dwóch płatów: przedniego zwanego częścią gruczołową, i tylnego, zwanego częścią nerwową

przedni płat przysadki -

wydziela m.in. hormony wpływające na funkcjonowanie innych gruczołów dokrewnych

tylny płat przysadki -

magazynuje i uwalnia hormony podwzgórza

tarczyca -

leży na chrząstce tarczowej krtani i z przodu górnej części tchawicy, wydziela tyroksynę i trijodotyroninę oraz kalcytoninę

przytarczyce -

to dwie pary (górna i dolna) drobnych gruczołów znajdujących się na tylnej powierzchni tarczycy. Wydzielają parathormon

nadnercza -

leżą na górnych biegunach nerek. Każde składa się z kory i rdzenia. Kora wydziela kortykoidy, a rdzeń adrenalinę

trzustka -

jest jednocześnie częścią układu pokarmowego i dokrewnego, ponieważ oprócz enzymów trawiennych wydziela hormony - glukogon oraz insulinę

jajniki -

wydzielają żeńskie hormony płciowe: estrogeny, progesteron

jądra -

wydzielają męskie hormony płciowe m.in. testosteron

grasica -

jest głównym narządem układu limfatycznego, leży w śródpiersiu. Po okresie dojrzewania stopniowo zanika. Powstają w niej liczne hormony określane wspólnie jako tymozyna

cukrzyca -

zaburzenia metaboliczne różnego pochodzenia, których skutkiem jest przewlekłe podwyższenie poziomu glukozy we krwi

przyczyna cukrzycy -

brak lub nieprawidłowe działanie insuliny - hormonu regulującego dostarczanie glukozy do komórek

cukrzyca typu I -

insulina występuje w zbyt małej ilości by pełnić funkcję regulacyjną. Receptory insulinowe nie przekazują sygnału niezbędnego do aktywacji białek

cukrzyca typu II -

receptorów insulinowych jest zbyt mało lub działają one nieprawidłowo. Poziom glukozy we krwi jest podwyższony

porównanie cukrzycy typu I z cukrzycą typu II

cukrzyca typu I - niedobór insuliny w organizmie, u osób do 30 roku życia, objawy nagłe, silne i szybko narastające w czasie, wykrywana przy nagłej konieczności skorzystania z pomocy lekarskiej, ok. 10% zachorowań na cukrzycę, niezależna od stylu życia

diagnostyka cukrzycy -

by potwierdzić cukrzycę mierzy się stężenie glukozy we krwi. Chorobę stwierdza się, gdy poziom glukozy jest wyższy niż 11,1 mmol/l w przypadkowym badaniu lub 7 mmol/l po co najmniej 8 godzinach od ostatniego posiłku (na czczo)

objawy, które mogą świadczyć o cukrzycy:

wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, osłabienie i senność, utrata wagi, infekcje skórne

do jakich powikłań może doprowadzić nieleczona cukrzyca?

choroby układu krążenia, układu nerwowego, oczu i nerek

leczenie cukrzycy -

celem jest osiągnięcie poziomu cukru zbliżonego do wartości prawidłowych

glukometr -

umożliwia chorym samodzielne kontrolowanie poziomu glukozy we krwi

leczenie cukrzycy typu I -

chorym podaje się insulinę

leczenie cukrzycy typu II -

leczenie rozpoczyna się zwykle od modyfikacji diety i wprowadzenia wysiłku fizycznego. Jeśli to nie wystarcza, stosuje się leki poprawiające działanie insuliny oraz nasilające jej wydzielanie, a w ostateczności - insulinoterapię

cukrzycy typu II można zapobiec dzięki:

utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, modyfikacji sposobu odżywiania się, zwiększeniu aktywności fizycznej, niepaleniu tytoniu

pod wpływem insuliny następuje:

w wątrobie: wzrost przemian glukozy w zapasowy glikogen

pod wpływem glukagonu

w wątrobie następuje rozpad i uwalnianie glukozy, synteza glukozy na drodze glukoneogenezy

glukoza -

jeden z produktów trawienia, wchłaniany do krwi w jelitach

wapń -

składnik budulcowy kości, bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, wpływa także na funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego

kalcytonina powoduje

spadek stężenia wapnia we krwi, ponieważ blokuje uwalnianie tego pierwiastka z kości

parathormon...

zwiększa stężenie wapnia we krwi m.in. przez uwalnianie go z kości