kolokwium 3 - układ hormonalny

hormony - gdzie są produkowane?

w specjalnych narządach wydzielniczych pozbawionych przewodów, tzw. gruczołach dokrewnych; następnie przedostają się bezpośrednio do krwi

co odgrywa nadrzędną rolę w regulacji hormonalnej?

przysadka mózgowa, a prócz tego OUN

co jest najwyższą centralą regulacji wszystkich czynności wegetatywnych ustroju?

podwzgórze

jakie ośrodki znajdują się w podwzgórzu?

przemiany materii, głodu, sytości, przemiany wodnej i solnej, pragnienia, wpływające na stan naczyń krwionośnych, termoregulacji, czynności płciowych

w jaki sposób podwzgórze wpływa na czynności wegetatywne ustroju?

za pośrednictwem czysto nerwowych mechanizmów regulacyjnych jak również za pośrednictwem mechanizmów neuro-hormonalnych

schemat regulacji hormonalnej

powzgórze -> przysadka mózgowa -> gruczoły dokrewne -> komórki i tkanki

podwzgórze - czynniki pobudzające uwalnianie

tyreoliberyna (TRH), somatoliberyna (GHRH), gonadoliberyna (GnRH-LHRH), kortykoliberyna (CRH) i czynnik uwalniający prolaktynę (PRH)

podwzgórze - czynniki hamujące uwalnianie

somatostatyna (SS), prolaktostatyna (PIF)

hormony podwzgórza

tyreoliberyna (TRH), gonadoliberyna (GnRH), somatoliberyna (GHRH), kortykoliberyna (CRH), somatostatyna (GIH), prolaktoliberyna, melanoliberyna, melanostatyna, dopamina (prolaktostatyna) (PIH), wazopresyna, oksytocyna

na jakie gruczoły wpływają hormony przysadki?

gruczoł nadnercza, gruczoł tarczycy, gonady, trzustka, szyszynka, grasica

jak nazywa się nauka o hormonach?

endokrynologia

jakie schorzenia wynikające z zaburzeń funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego można wyróżnić?

niedoczynność i nadczynność

jakie są główne gruczoły wydzielania wewnętrznego?

szyszynka, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, grasica, nadnercza, trzustka (wyspy Langerhansa), gruczoły płciowe

jaki hormon wytwarza szyszynka?

melatoninę

jakie są hormony przedniego płata przysadki mózgowej?

hormon wzrostowy – somatotropina – STH (GH); hormony gonadotropowe (folikulotropina – FSH i hormon luteinizujący - LH); prolaktyna (LTH); hormon adrenokortykotropowy (ACTH); hormon tyreotropowy (TSH)

jakie są hormony tylnego płata przysadki mózgowej?

wazopresyna (antydiuretyna) (ADH); oksytocyna

jakie są hormony grasicy?

tymozyna, tymulina, tymostymulina

jakie są hormony tarczycy?

tyroksyna (T4), trójjodotyronina (T3), kalcytonina

jaki jest hormon przytarczyc?

parathormon (PTH)

jakie są hormony rdzenia nadnerczy?

adrenalina, noradrenalina

jakie są hormony kory nadnerczy?

mineralokortykoidy - aldosteron; glikokortykosteroidy (kortykosteroidy) - kortyzol; hormony płciowe męskie - androgeny

jakie są hormony trzustki?

insulina, glukagon, somatostatyna

jaki jest hormon płciowy jąder?

testosteron

jakie są hormony płciowe jajników?

Hormony pęcherzykowe – estrogeny; hormon ciałka żółtego – progesteron; relaksyna

jakie hormony pobudzają gonady?

FSH, LH

jaki hormon pobudza tarczycę?

TSH

jaki hormon pobudza korę nadnerczy?

hormon adrenokortykotropowy ACTH

gdzie znajduje się tarczyca?

jest położona na wysokości krtani

jak zbudowana jest tarczyca?

z dwóch symetrycznych płatów: prawego i lewego, połączonych wąskim pasem tkanki gruczołowej, tzw. cieśnią; otoczona jest torebką zbudowaną z tkanki łącznej i jest bardzo bogato unaczyniona

jak zbudowane są płaty tarczycy?

są z drobnych płacików, z których każdy zawiera 20 - 40 ściśle do siebie przylegających pęcherzyków

co znajduję się w pęcherzykach tarczycy

się tzw. koloid, będący miejscem magazynowania hormonów tarczycowych

kiedy powstaje wole tarczycy?

w warunkach chorobowych tarczyca może się znacznie powiększyć do nienaturalnych rozmiarów

za co odpowiada tarczyca (hormony tarczycy T3 i T4)?

reguluje podstawową przemianę materii

jakie są skutki nadmiaru i niedoboru hormonów tarczycy?

nadmiar hormonów tarczycy powoduje zwiększony, a ich niedobór zmniejszony obrót energii, czyli przemianę materii

jaki pierwiastek jest potrzebny do produkcji hormonów tarczycy?

jod, który organizm przyswaja z pożywienia i powietrza (jod jest pierwiastkiem lotnym). I tak np. masa jodu w tyroksynie stanowi 65% masy hormonu, natomiast w trójjodotyroninie ok. 59%

który hormon jest "silniejszy": T3 czy T4?

T3 jest hormonem "silniejszym" od T4; jej aktywność biologiczna jest 2-4-krotnie większa niż aktywność T4

jaki jest wpływ hormonów tarczycy na organizm w okresie rozwoju?

w okresie rozwoju regulują one wzrost tkanek i powstawanie niektórych enzymów komórkowych, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i układu kostnego

na czym polega wpływ na przemianę materii hormonów tarczycy?

wpływ na przemianę materii to regulacja tzw. podstawowej przemiany materii, transportu wody i różnych pierwiastków, przemiany cholesterolu, wapnia, fosforu, białka i innych związków chemicznych

na jakie układy lub narządy mają wpływ hormony tarczycy?

oddziałując na przemianę materii i funkcję różnych komórek, hormony tarczycowe odgrywają ogromną rolę w pracy układu pokarmowego, serca, mięśni i układu nerwowego; praktycznie mają znaczenie dla sprawności całego organizmu

jakie komórki wytwarzają kalcytoninę?

komórki C

jakie jest działanie kalcytoniny?

bierze ona udział w regulacji poziomu wapnia i fosforu we krwi, powodując efekty w znacznej mierze przeciwstawne do działania parathormonu (hormonu przytarczyc); oba te hormony współdziałają w zapewnieniu homeostazy wapniowo-fosforanowej

na jakiej zasadzie współpracują podwzgórze, przysadka i tarczyca?

na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego

poziom którego hormonu jest najczulszym wskaźnikiem aktywności gruczołu tarczowego?

TSH

kiedy wzrasta, a kiedy spada poziom TSH?

wzrasta w warunkach niedoczynności tarczycy, a obniża się do bardzo niskich wartości, gdy tarczyca jest nadczynna

jak regulowane jest wydzielanie trijodotyroniny i tyroksyny przez tarczycę?

pośrednio i bezpośrednio

jak nazywa się prawidłowa czynność hormonalna tarczycy?

eutyreoza

co bezpośrednio wpływa na zwiększenie wydzielania hormonów tarczycy?

hormon tyreotropowy TSH (wzmaga wychwytywanie jodu przez gruczoł tarczowy i wiązanie jodu z białkiem oraz przyspiesza proteolizę tyreoglobuliny), wazopresyna, adrenalina (zwiększają wydzielanie hormonów tarczycy do krwi)

co pośrednio wpływa na zwiększenie wydzielania hormonów tarczycy?

TRH tyreoliberyna działa na gruczoł tarczycy pośrednio przez tyreotropinę TSH, zimno (pod wpływem termodetektorów w ośrodku termoregulacji podwzgórze wydziela TRH działając pośrednio na gruczoł tarczowy)

jak działa kalcytonina?

odgrywa istotną rolę w regulacji poziomu wapnia i fosforu we krwi

od czego zależy wytwarzanie i wydzielanie kalcytoniny?

zależy od poziomu wapnia w surowicy

co jest bodźcem do wydzielania kalcytoniny?

wzrost stężenia wapnia we krwi

jaki jest skutek spadku stężenia wapnia we krwi?

prowadzi do zahamowania powstawania kalcytoniny w komórkach C

na jaką tkankę działa kalcytonina?

na tkankę kostną

jak działa kalcytonina na tkankę kostną?

hamuje jej resorpcję (rozpuszczenie macierzy kostnej przez komórki kościogubne - osteoklasty), czego skutkiem jest zablokowanie uwalniania wapnia z kości do krwi

jak działa kalcytonina na inne tkanki (nie tkankę kostną)?

zwiększa wydalanie wapnia i fosforu przez nerki oraz zmniejsza wchłanianie wapnia w jelicie cienkim

jakie jest działanie parathormonu?

zapewnia homeostazę wapniowo-fosforanową

czy wytwarzanie parathormonu podlega kontroli przysadki?

nie; zależy od poziomu wapnia w surowicy (zależność odwrotna jak w przypadku komórek C)

kiedy rośnie stężenie parathormonu?

ze spadkiem stężenia wapnia we krwi

jaki jest wpływ parathormonu na tkankę kostną?

dochodzi do zwiększenia resorpcji kości przez osteoklasty (komórki kościogubne) i uwalniania wapnia z magazynów kostnych do krwi

jaki jest wpływ parathormonu na nerki?

nasila wchłanianie zwrotne wapnia, a zmniejsza wchłanianie zwrotne fosforu, czyli prowadzi do mniejszej utraty wapnia z moczem, a zwiększa utratę fosforu

parathormon a produkcja witamin w organizmie

parathormon nasila wytwarzanie w nerkach aktywnej postaci witaminy D, co w efekcie również prowadzi do podwyższenia stężenia wapnia we krwi

co jest biochemicznym efektem działania parathormonu?

podwyższenie poziomu wapnia i obniżenie stężenia fosforu w surowicy

czym najczęściej spowodowana jest niedoczynność tarczycy?

spowodowana niedoborem jodu w organizmie, ale może też być pooperacyjna czy pozapalna

od czego zależą implikacje kliniczne niedoczynności tarczycy?

od wieku chorego

do czego prowadzi wrodzona niedoczynność tarczycy (tzw. kretynizm tarczycowy)?

do ciężkich zaburzeń rozwoju organizmu, w tym do niedorozwoju centralnego układu nerwowego

czym objawia się niedoczynność tarczycy w późniejszym wieku?

przyrost masy ciała, nagromadzenie substancji śluzowatych w tkance podskórnej (obrzęk śluzowaty), charakterystyczny wyraz twarzy, wypadanie włosów, uczucie chłodu, zaparcia, senność, suchość i szorstkość skóry, obniżona temperatura, zwolnione tętno

dlaczego przy niedoczynności tarczycy powstaje wole niedoczynne?

przysadka mózgowa "chcąc" doprowadzić do prawidłowego poziomu hormonów tarczycowych, wydziela intensywnie TSH, co pobudza gruczoł tarczowy do rozrostu

co stwierdza się w badaniach krwi osób z niedoczynnością tarczycy?

wysoki poziom cholesterolu, a ponadto zaburzenia w oznaczeniach hormonów: obniżone T3 i T4 oraz wysoki poziom TSH

czym może być spowodowana nadczynność tarczycy?

uogólnionym rozrostem tkanki gruczołowej (wole nadczynne), guzkiem (przeważnie tzw. gorącym) wydzielającym zbyt dużo hormonów lub wczesną fazą zapalenia gruczołu tarczowego

jakie są objawy nadczynności tarczycy?

szczupły, często wychudzony i nadal chudnący, stale mu ciepło, podwyższona temperatura ciała (stan podgorączkowy), biegunki, nerwowość, labilność emocjonalną, drżenie rąk, kołatanie serca, wygładzona, cienka i wilgotna skóra, błyszczące oczy

jaki jest objaw charakterystyczny choroby Gravesa-Basedowa

wytrzeszcz oczu

co stwierdza się w badaniu krążenia u osoby z nadczynnością tarczycy?

stwierdza się przyspieszoną pracę serca, często powyżej 100/min, i podwyższone ciśnienie tętnicze (przede wszystkim skurczowe)

co stwierdza się w badaniu krwi u osoby z nadczynnością tarczycy?

stwierdza się obniżony poziom cholesterolu, wysokie wartości hormonów T3 i T4 oraz niskie (czasami nieoznaczalne) TSH, jako że przysadka mózgowa jest blokowana wysokim stężeniem krążących we krwi hormonów tarczycowych

gdzie produkowana jest insulina?

w wysepkach Langerhansa trzustki

co reguluje insulina?

przemianę cukrów, białek i tłuszczów

co jest najważniejszym bodźcem do produkcji insuliny?

poposiłkowe zwiększenie stężenia glukozy we krwi

jakie są komórki efektorowe insuliny?

miocyty (komórki mięśniowe), adipocyty (komórki tłuszczowe), hepatocyty (komórki wątroby)

jaki jest wpływ insuliny na komórki efektorowe?

zwiększa się transport glukozy do wnętrza komórek, co obniża poziom glukozy we krwi; zwiększa wewnątrzkomórkowe zużytkowanie glukozy, czyli jej spalanie; w wątrobie i mięśniach zwiększa wytwarzanie glikogenu

kiedy następuje wzrost stężenia insuliny we krwi?

pod wpływem stężenia glukozy we krwi, np. po posiłku (pod wpływem hiperglikemii)

na jakiej zasadzie regulowane jest stężenie glukozy we krwi?

na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego

jaki jest wpływ insuliny na przemianę tłuszczów?

nasila syntezę kwasów tłuszczowych, nasila wytwarzanie trójglicerydów, czyli estryfikację kwasów tłuszczowych do trójglicerydów; hamuje też lipolizę, czyli rozpad tłuszczów; efektem jej działania jest magazynowanie tłuszczów w tkankach

jaki jest wpływ insuliny na przemianę białek?

ważny hormon anaboliczny; nasila wytwarzanie białka i zarazem hamuje jego rozpad; zwiększa transport aminokwasów do wnętrza komórek; intensyfikuje wewnątrzkomórkowe wytwarzanie białka i przez wpływ na przemianę aminokwasów hamuje jego rozpad

jaki jest wpływ insuliny na mięśnie?

umożliwia ona wykorzystanie glukozy jako źródła energii i biosyntezę białka

jaki jest wpływ insuliny na tkankę tłuszczową?

jej głównym zadaniem jest szybkie przekształcanie glukozy w tłuszcz i utrzymanie tego zapasu

jaki jest wpływ insuliny na wątrobę?

jej wpływ przejawia się w zwiększeniu wytwarzania glikogenu (magazynowanie cukru), trójglicerydów i białek

jaki jest pierwszy biochemiczny objaw cukrzycy?

wzrost poziomu cukru we krwi

co jest niezbędne przy cukrzycy typu 1 (tzw. młodzieńczej)?

podawanie insuliny

na czym polega cukrzyca typu 2 (tzw. cukrzyca dorosłych)?

trzustka produkuje sporo insuliny, lecz tkanki są na nią oporne

jak leczy się cukrzycę typu 2 (tzw. cukrzycę dorosłych)

ta postać cukrzycy jest leczona lekami zmniejszającymi wchłanianie glukozy w przewodzie pokarmowym, zwiększającymi wydzielanie insuliny przez komórki B trzustki lub insuliną; często łączy się dwa leki o różnych mechanizmach działania

jakie są bezpośrednie skutki niedoboru insuliny?

upośledzony transport glukozy do komórek; wzmożony katabolizm białek; wzrost rozpadu tkanki tłuszczowej

jakie są pośrednie skutki niedoboru insuliny?

podwyższony poziom cukru we krwi, nasilona diureza, zwiększona utrata elektrolitów, wzrost stężenia aminokwasów we krwi, utrata związków azotowych z moczem, wzrost stężenia kwasów tłuszczowych we krwi, nasilona ketoza, silne odwodnienie i kwasica ketonowa