woda

ile procent staniwi woda w organizmach?

60-70% wyjątki (arbuz, meduza+80%) (tkanka kostna 2-3%)

jaką budowę ma woda

polarną/ dipolowa

oddziaływania miedzy cząsteczkowe -siły...

siły kohezji / spójności

inaczej siły adhezji

odziaływania powierzchniowe

dla jakich sub. woda jest rozpuszczalnikiem?

polarnych

co to jest dyfuzja?

wyrównywanie stężeń za pomocą ruchów roz. i sub. roz.

jak przyspieszyć dyfuzję

mieszając podgrzewając mikrofale(tylko u H2O)

jak nazywamy wyparowywanie wody przez rośliny

transpiracja

co ma większą objętość lód czy woda?

lód

funkcje wody (6)

rozpuszczalnik, transporter, termoregulator, środowisko życia org., przewodnik ciepła i prądu, substrat i produkt w wielu reakcjach

wysokie ciepło właściwe =?

duża pojemność cieplna (dużo ciepła trzeba włożyć żeby je podgrzać)

stężenie płynów fizjologicznych człowieka?

0,9% NaCl-stałe

jaka część powierzchni ziemi to morza i oceany (słone)?

2/3

największa gęstość wody w ...°C

+4°C

hemoglobina ok...% tlenu

3%

barwniki które lepiej rozpieszczają tlen niż woda(3)

hemoglobina(czerwony), chlorokruoryna(zielony), hemocyjanina(niebieski)

ile razy woda jest gęstrza od powietrza?

777 razy

przystosowania do życia w wodzie (3)

opływowy kształt ciała, symetria promienista, giętkość wiotkość elastyczność (glony)

kiedy i gdzie powstało życie?

4,5 miliarda lat temu w oceanie

rozpuszczalność tlenu w wodzie ...%

2%

jak inaczej nazywamy cukry?

węglowodany

z czego składają się cukry

z C, H, O

jak dzielimy cukry?

na monosacharydy i polisacharydy

jak dzielimy monosacharydy?

trioza(C3), pentoza(5), heksoza(6)

jaki znasz cukier trujwęglowy (trioze)

aldehyd 3 fosfo glicerynowy

jakie znasz pentozy?

ryboza i deoryboza

jakie znasz heksozy?

aldozy i ketozy

czym się różnią aldoza i ketoza

aldoza zawiera grupę aldehydową (CHO) a ketoza zawiera grupę ketonową (CO)

jakie znasz aldozy?

glukoza, galaktoza

jakie znasz ketozy?

fruktoza

jak dzielimy polisacharydy?

na disacharydy, oligosacharydy (deksryny), polisacharydy właściwe

cecha cukrów prostych

osmotycznie czynne =bardzo dobrze rozpuszczają się w wodzie

wykrywanie glukozy

odczynnik Fehlinga z miedzią lub próba Tollensa (lustra srebrowego)

jakie znamy dwucukry?

maltoza, sacharoza, laktoza, celobioza

maltoza to?

GLUKOZA wiązanie α glikozydowe GLUKOZA

sacharoza to?

GLUKOZA wiązanie α glikozydowe FRUKTOZA

laktoza to?

GLUKOZA wiązanie α glikozydowe GALAKTOZA

celobioza to?

GLUKOZA wiązanie β glikozydowe GLUKOZA

których wiązań nie trawimy α czy β gilkozydowych?

β gilkozydowych

rozpuszczalność dwucukrów

rozpuszczają się ale bez rewelacji (wyjątek celobioza- nie rozpuszcza się

gdzie znajdziemy maltoze?

w miodzie i owocach

gdzie znajdziemy sacharoze?

nasz cukier w burakach cukrowych i trzcinie cukrowej

co jest potrzebne aby z buraka otrzymać sacharoze

przemrożenie

1. inna nazwa laktozy? 2. gdzie się znajduje? 3. proces w którym powstaje?

1. cukier mleczny 2. w mleku 3. laktacja

pierwsze mleko?

siara

zalety karmienia piersią (5)

osłona przed chorobami ludzkimi, mama chudnie, dostarczamy właściwej ilości przeciwciał, kontakt psychiczny, większe IQ

jak dzielimy polisacharydy właściwe?

na roślinne i zwierzęce

jakie polisacharydy roślinne?

skrobia i celuloza

jakie polisacharydy zwierzęce?

glikogen i chityna

jakie wiązanie ma skrobia

α

jakie wiązanie na błonnik?

β

jak dzielimy skrobię?

amyloza i amylopeptyna

1. budowa amylopeptyny 2. czy trawimy 3. co robi?

1. krzaczek 2. nie trawimy mimo wiązań α 3. przyspiesza perystaltykę jelit

1. Budowa amylozy 2. co umożliwia?

ślimak/spiralka/kółeczka 2. pęcznienie nasion

inaczej okresowość roślin (2)

wernalizacja lub jaryzacja (przemarzanie nasion zimą)

wykrywanie skrobi

J w KJ płyn Lugola- barwi na granatowo (jodyna)

inaczej celuloza?

błonnik

budowa błonnika

regularny układ mikrofibryli pomiędzy którymi jest amorficzna macież

z czego składa się amorficzna macież?

z amylopektyny i hemicelulozy

nazwy rzołądka krowy?

rzwacz, czepiec -komory fermetacyjne i księgi, trawieniec

zając jest(ze względu na to co je-3)

kałożercą = cekotrofem = koprofagiem

gdzie u zająca znajdują się bakterie?

w jelicie ślepym

jakie relacje łączą drobnoustroje i krowe lub zajaca?

symbioza mutualna

co przyspiesza perystaltykę?

celuloza, amylopeptyna

ile procent celulozy trawią bakterie fekalne w jelicie?

30%

jakie są bakterie jelitowe?

lactobacillus i esscherichia coli (pałeczka okrężnicy)

jakie relacje łączą ludzi i lactobacillus

symbioza (lokum i pozywienie/ wit. B, K,H

jakie relacje łączą człowieka i esscherichie coli?

komensalizm ale z drugiej strony w ich miejscu mogło być coś gorszego więc symbioza

co to jest org. transgeniczny?

org. z wszczepionym genem innego gatunku

jakie wiązania ma glikogen?

α

jakie wiązania ma chityna?

β

rozpuszczalność glikogenu?

nierozpuszczalny... gromadzony w wątrobie i mięśniach

hormon obniża poziom glukozy we krwi

insulina

hormon podwyższa poziom glukozy we krwi

glukagon

z czego składa się glikogen

z (glukoza)n

co to jest hormon?

sub. chemiczna o bardzo istotnej funkcji metabolicznej wydzielana przez org. do krwi

gdzie jest wytwarzana insulina

w wysepkach Langerhainsa typu β w trzustce

gdzie jest wytwarzany glukagon?

w wysepkach Langerhainsa typu α w trzustce

jak względem siebie działają insulina i glukagon

anabolicznie

czym glukoza dostaje się z jelit duo wątroby?

żyłą wrotną wątrobową

czym tlen dostaje się do wątroby

tętnicą wątrobową

czym są glikogen skrobia celuloza

homopolimerami bo monomerami są tam glukozy

typy połączeń naczyń krwionośnych

typowe(tęt-żył) sieć wrotna (żył-żył) sieć dziwna(tęt-tęt)

gdzie występuje sieć wrotna

w wątrobie, podwzgórzu, przysadce

gdzie występuje sieć dziwna = cudowna

w kłębuszkach nerkowych

co to są tętnice

wyprowadzają krew z serca pod dużym ciśnieniem

co to są żyły

wprowadzają krew do serca pod mniejszym ciśnieniem

co to jest cukrzyca?

zaburzenie w gospodarce cukrami

inaczej cukrzyk

diabetyk

cukrzyca insulinozależna

org. wytwarza za mało insuliny

cukrzyca insulinoniezależna

za mało receptorów w tkankach odbierających insulinę

co to jest metabolizm

ogół przemian materii i energii w żywych organizmach

reakcje z dostarczeniem energii to inaczej

anaboliczne / endoenergetyczne

reakcje z wydzielaniem energii

kataboliczne/ egzoenergetyczne

czy trawimy chityne

nie bo brak chitynazy

czyj szkielet buduje chityna

egzoszkielet stawonogów

inaczej tłuszcze

lipidy

z czego zbudowane są tłuszcze

z związków alkoholi i wyższych kwasów tłuszczowych (>15C) połączonych za pomocą wiązania estrowego

na jakie dzielimy tłuszcze ze względu na alkohol?

tłuszcze właściwe, sterydy, woski

jaki alkohol mają tłuszcze właściwe?

glicerol

jaki alkohol mają sterydy?

cholesterol

na co dzielimy tłuszcze właściwe?

na zwierzęce i roślinne

przykłady tłuszczów właściwych roślinnych?

olej i oliwa

cechy tłuszczów właściwych roślinnych(2)?

ciekłe i nienasycone

przykłady tłuszczów właściwych zwierzęcych?

smalec i masło

cechy tłuszczów właściwych zwierzęcych(2)?

ciała stałe i nasycone

czym różnią się tłuszcze nasycone i nienasycone?

nasycone jedno wiązanie a nienasycone więcej niż jedno

jak nazywamy takie rośliny jak rzepak słonecznik soja...

rośliny oleiste

błędy w komórce to...(według teorii wolnych rodników)

nie przyłączone grupy funkcyjne H / OH

kto może wychwycić nieprzyłączone grupy funkcyjne?

tłuszcze nienasycone

jak jeść tłuszcze roślinne

na zimno (ale nie masła roślinne)

co szkodliwego zawiera margaryna?

kancerogenny nikiel

na co dzielimy woski?

na roślinne i zwierzęce

jakie znamy woski roślinne?

suberyna kutyna

przed czym chronią woski?

przed utratą wody

jak w organizmach występują sterydy?

w połączeniu z białkami

jak dzielimy cholesterol

HDL(dobry/lekki) i LDL(zły/ciężki)

czym jest HDL?

jest prekursorem sterydów (sterydami są np. hormony płciowe, kory nadnerczej)

pęknięcie naczyń po zaczopowaniu ich w sercu to...

to zawał

pęknięcie naczyń po zaczopowaniu ich w mózgu to...

apopleksja

badanie stanu n. krwionośnych

koronarografia

balonikowanie to inaczej

angioplastyka

sprężynki w n. krwionośnych

stenty

przeszczep z własnego organizmu

autogeniczny

przeszczep od krewnego

izogeniczny = homogeniczny

przeszczep inny osobnik ten sam gatunek

heterogeniczny (98-99% zgodności)

przeszczepy inny gatunek

ksenogeniczne

wykrywanie tłuszczu

Sudan III / Sudan IV - zabarwienie czerwone lub pomarańczowe

inaczej białka

cheteropolimery

monomerami w białkach są?

aminokwasy

z czego składają się aminokwasy?

z grupy aminowej (-NH2) i karboksylowej (-COOH)

na jakie dzielimy aminokwasy?

kwaśne (COOH>NH2) obojętne zasadowe

co udowodniło że na ziemi z nieorg. powstały org.?

doświadczenie Millera - Urey'a

typy aminokwasów (które w żywych org.)?

aminokwasy typu L i D, w żywych org. tylko typu L

ile jest rodzajów aminokwasów?

20

na jakie dzielimy aminokwasy ze względu na pożywienie człowieka?

na endogenne(wytwarzamy) i egzogenne(musimy dostarczać)

jakie wiązania są w białkach?

wiązania peptydowe C-N

sposoby rozdzielania mieszanin (5)

dekantacja, destylacja, chromatografia, sedymentacja, elektroforeza

hormon płodu

hCG- gonado tropina kosmówkowa

na jakie dzielimy białka?(2 nazwy)

proste = proteiny i złożone=proteidy

jak zbudowane są białka złożone / proteidy

proteina + podstawnik

z czego zbudowane są proteiny?

z samych aminokwasów

na jakie dzielimy proteiny?

na rozpuszczalne=globularne i słabo rozpuszczalne =włókniste= fibrylarne= skleroproteiny

przykłady 3 protein globularnych?

albuminy, globuliny=przeciwciała i fibrynogen

gdzie występują albuminy?

w jaju kurzym i naszym osoczu

do czego służą albuminy?

funkcja buforowa, dbają o stałe pH, w szczepionkach

przykłady 3 protein nierozpuszczalnych

kreatyna kolagen fibryna

liposomy

sztucznie wytworzone lipidowe pakieciki przedostające się przez błony komórkowe

4 podstawniki i powstałe z nich proteidy

lipid (lipoproteid) glukoza (glikoproteid) metal (metaloproteid) hem (hemoproteid)

z czego składa się grupa hemowa?

z 4 pierścieni pirolowych połączonych z 2 wartościowym metalem

globina (białko) z żelazem Fe

hemoglobina

białko z magnesem Mg

chlorofil

białko z kobaltem Co

kobalamina (wit. B12) - krwiotwórcze

antygen

każde ciało obce które po wniknięciu do naszego org. wywołuje reakcję obronną

przykłady antygenów

wirusy, bakterie, jad, pyłki, zw. chemiczne w jedzeniu

epitop

struktura charakterystyczna dla danego antygenu

przeciwdziała

wychwytuje we krwi i dezaktywuje antygen, czekając na neutrofike

w czym bierze udział fibrynogen?

w krzepnięciu krwi

surowica

krew pozbawiona fibrynogenu, nie krzepnie

co się robi obecnie by móc przechowywać niekrzepnącą krew

wytrąca się jony Ca++

zwęża naczynia krwionośne

serotonina

co wytwarzają płytki krwi jeżeli są uszkodzone

trombokinaze

co powstaje pod wpływem trombokinazy?

protrąbina

powstawanie trombiny

z protrąbiny pod wpływem trombokinazy i Ca++ i wit.K

co powstaje w procesie krzepnięcia krwi

fibryna

I rzędowa struktura białek

kolejność aminokwasów w białku

II rzędowa struktura białek

układ przestrzenny aminokwasów względem siebie (α helix/ β fałdowa/ mieszana) wiązania wodorowe

III rzędowa struktura białek

układ przestrzenny łańcucha polipeptydowego(utrwalenie II rzędowej przez mostki siarczkowe)

aminokwasy z siarką

metionina i cysteina

denaturacja

zcinanie się białka (odkrztałcenie struktury III rzędowej)

czynniki denaturacyjne (5)

temperatura 40+, promieniowanie UV, alkohol, stężone kwasy i zasady, sole metali ciężkich

IV rzędowa struktura

układ podjednostek białkowych względem siebie

globina

podjednostka białkowa

Hb(O2)4

oksyhemoglobina

Hb(CO2)4

karbamylohemoglobina

powinowactwo hemoglobiny

czad>dwutlenek węgla>tlen

hemoglobina matki z

α i β

hemoglobina płodu z

α i γ

przy szybkiej wymianie hemoglobiny z γ na β możliwa choroba

żółtaczka fizjologiczna

podział białek ze względu na role w org.

budulcowe/strukturalne i funkcjonalne

biokatalizatory

przyspieszacze reakcji w żywych org.

ile % enzymów jest białkami?

99%

czym jest 1% enzymów

RNA = rybosomami

z czego złożone są enzymy

z części białkowej (apoenzymu) i części niebiałkowej

na jakie dzielimy część nie białkową?

na stałe (grupa prostetyczna) i wymienne (koenzym)

co ma apoenzym(część białkowa)?

centrum aktywacji które wybiera substrat

apoenzym + koenzym + substrat =

holoenzym (tylko wtedy jest aktywny)

klasy enzymów (zależne od części niebiałkowej)...5..+ reakcje

syntetazy- reakcje syntezy, liazy- reakcje analizy, izomerazy- reakcje izomerii, transferazy- transport wewnątrz komórkowy, hydroliazy- katalizują reakcje hydrolizy

enzymy trawienne

hydrolazy

drugie centrum aktywacji

centrum allosteryczne

co się może przyłączyć do centrum allosterycznego

inhibitor

wykrywanie białek

w reakcji ksantoproteinowej- żółkną pod wpływem HNO3

odkrywca w nukleosie sub. kwaśnych

Mischer

chorobotwórczy

wirulentny

autor unikalnych zdjęć rentgenowskich kwasu DNA

Rosalind Franklin

nagroda Nobla za strukturę DNA

Watson i Crick 1962

wzór deorybozy

C5 H10 O4

wiązanie łączące deoryboze i zasadę azotową

wiązanie glikozydowe

rodzaje zasad azotowych

dwupierścieniowe (puryny) i jednopierścieniowe (zasady pirymidynowe)

puryny to?

adenina i guanina

pirymidy to?

cytozyna, uracyl, tymina

deoryboza z zasadą azotową

nukleozyd

wiązanie łączące deoryboze i resztę kw. fosforowego

wiązanie estrowe

reszta kw. fosforowego + deoryboza + zasada azotowa=

nukleotyd

wiązanie łączy zasady azotowe

wiązanie wodorowe

wiązanie łączy piąty węgiel z resztą kwasu fosforwego

wiązanie fosfodiestrowe

jakie zasady azotowe łączą się ze sobą?

tymina i adenina/ guanina i cytozyna

w jaki sposób zachodzi replikacja DNA

semikonserwatywny

inne możliwości replikacji

konserwatywny(zachowawczy) semikonserwatywny(półzachowawczy) przypadkowy

długość DNA

1,7m

przebieg replikacji DNA

1.α heliks, 2. nukleofibryle, 3. solenoid, 4. pętle=domeny (jądro interfazowe), 5. chromosomy (podział komórek)

nukleofibryle to...

nukleosomy- rdzenie histonowe z nawiniętą nicią DNA

inaczej rdzeń histonowy

oktet histonowy

DNA w RNA

transkrypcja

RNA w białko

translacja

gdzie występuje DNA

w jądrze, mitochondrium, plastydach

gdzie występuje RNA?

w jądrze, mitochondrium, plastydach, cytoplaźmie

inaczej mRNA

matrycowe

inaczej tRNA

transportujące

inaczej rRNA

rybosomalne

gen

fragment DNA odpowiadający za wyprodukowanie 1 białka

promotor

fragment DNA poprzedzający gen do którego może się przyłączyć polimeraza

jak nazywamy dwie nici DNA

stabilizująca i kodująca

komórki macierzyste są...

wszystko mogące = totipotencjalne

czym się charakteryzują komórki macierzyste?

odblokowane wszystkie promotory

co to jest specjalizacja komórek?

stopniowe blokowanie promotorów

skąd wziąć komórki macierzyste

z krwi pępowinowej / ze szpiku kostnego (pluripotencjalne)

klon

org identyczny genetycznie

telomery

skuwki na DNA skracają się w miarę ilości replikacji

enzym odbudowywujący telomery

telomeraza

technologiczny sposób taniego powielania DNA

technika PCR

z czego składa się heterogenne RNA (pre mRNA)

intronów i eksonów

introny

fragmenty niekodujące -90%DNA

inaczej splicing?(2)

dojrzewanie lub obróbka potranskrypcyjna

atawizmy

pojawienie się cechy odległego przodka np dziecko z ogonem

restryktaza

enzym tnący kwasy nukleinowe

kto jest wektorami DNA

wirusy i plazmidy

triplety

3 nie sparowane nukleotydy w 4 miejscach

nukleotydy na ramieniu tRNA

ACC

co robi antykodon

wybiera ściśle określony aminokwas który ustawia przy ramieniu

enzym wybrany przez 1. pętlę

syntetaza aminoacylowa

gdzie zachodzi inicjacja translacji

na błonie ER (retikulumendoplazmatycznej)

kodon inicjujący

AUG

ile nukleotydów jest na małej podjednostce białkowej

9 nukleotydów

le nukleotydów jest na dużej podjednostce białkowej

6 nukleotydów

miejsca w dużej podjednostce białkowej

P i A

drugi punkt translacji

elongacja

co to jest elongacja w translacji

wydłużenie nici przyłączonych peptydów

zakończenie translacji to...

terminacja

terminacja to...

pokawienie sie kodonów stop

kodony stop to...

UAA, UAG, UGA

poli A

skraca się z kolejnymi transkrypcjami mRNA

cechy kodu genetycznego 7

trójkowy, jednoznaczny, nie jednoznaczny, uniwersalny, bezprzystankowy, ma kodony stop, nie nakładający się

operon

mechanizm sterujący syntezą naraz kilku białek w celu oszczędzania energii

operon możliwy u...

tylko u prokariota

operator

fragment DNA zachodzący częściowo na promotor i gen strukturalny

ile jest genów w operonie laktozowym?

3geny

ile jest genów w operonie tryptofanowym

5 genów

kiedy zachodzi transkrypcja w operonie laktozowy.

gdy w podłożu laktoza

kiedy zachodzi transkrypcja w operonie tryptofanowym

gdy brak tryptofanu

przez co jest blokowany operator w operonie laktozowym

przez białko represorowe

przez co jest blokowany operator w operonie tryptofanowym

przez cz. tryptofanu

czynniki środowiskowe to inaczej

fluktuacyjne

czynniki fluktuacyjne dzielimy na

identyczny genotyp w różnych środowiskach i na różny genotyp w tym samym środowisku(fenokopie)

czynniki dziedziczne dzielimy na

rekombinacyjne i mutacyjne

mutacja

nagła skokowa zmiana w DNA

mutacje dzielimy na (ze względu na komórki)

somatyczne i generatywne

czynniki mutagenne

promieniowanie UV, barwniki akrydynowe, różne metale szczególnie ciężkie, stężone kwasy i zasady, ciała smoliste, azbest w eternicie

jak dzielimy mutacje ze względu na wielkość?

małe=punktowe=genowe i duże=genomowe=genomopatie=chromosomowe

mutacje genowe

tranzycja, transwersja, insercja, delecja

mutacje genomowe

liczby i struktury=aberracje

mutacje liczby

euploidie i aneuploidie

mutacje struktury aberracje

duplikacja deficjencja inwersja translokacja

(mutacje) euploidie

alloploidie, poliploidie, allodiploidie

Co to jest plazmalemma? i jej cechy

błona białkowo-fosfolipidowa otaczająca każdą komórkę. jest żywa, selektywna= półprzepuszczalna

rola plazmalemmy?

chroni komórkę przed uszkodzeniami chemicznymi, zapewnia inne środowisko zewnętrzne i wewnętrzne, przewozi bodźce, odpowiada za transport (kontakt wnętrza z zewnętrzem)