UKŁAD POKARMOWY

do czego służy układ pokarmowy człowieka?

do dostarczania organizmowi niezbędnych do życia składników odżywczych.

do jakich funkcji przystosowany jest układ pokarmowy człowieka?

do pobierania pokarmów, trawienia ich oraz wydalania zbędnych produktów.

układ pokarmowy dzili się na odcinki:

jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie (dwunastnica, jelito czcze, i kręte), jelito grube (jelito ślepe, okrężnica, odbytnica). A także dwa gruczoły: wątroba i trzustka

Jama ustna - opis

jest początkowym odcinkiem układu pokarmowego. Zawiera zęby, język i liczne gruczoły

w jaki sposób zęby są umieszczone w szczęce i żuchwie?

za pomocą więzozrostu, zwanego wklinowaniem

co znczy, że uzębienie człowieka jest dwurzędowe?

w czasie życia człowiek ma najpierw zęby mleczne (20), które później zostają zastąpione zębami stałymi (32)

jaka jest różnica w ilości uzębienia mlecznego a stałym?

mleczne (20) a stałe (32): kły (4) i siekacze (8) po tyle samo. Przedtrzonowe (0:8) i Trzonowe (8:12)

budowa ogólna języka

2 części: trzon zakończony końcem języka i nasada

mięśnie w obrębie języka

liczne mięśnie zbudowane z mięśniówki poprzecznie prążkowanej. Włókna w różnych kier. = duża ruchomość (zwłaszcza trzon). podział na mm. wewnętrzne i zewnętrzne.

za co odpowiadają mięśnie wewnętrzne języka

za ruchy języka oraz jego kształt

za co odpowiadają mięśnie zewnętrzne języka

mocują język do elementów otoczenia

gdzie znajdują się kubki smakowe?

w brodawkach w śluzówce języka, które rozmieszczone są na górnej (grzbietowej) jego powierzchni.

jak rozmieszczone są kubki smakowe na języku pod względem odbierania poszczególnych smaków?

smak gorzki - tylnia część trzony języka, słodki - z przodu, kwaśny i słony - z boku języka

migdałek językowy - co to i gdzie?

to skupisko tkanki limfatycznej znajdujące się na nasadzie języka. (wchodzi on w skład "pierścienia limfatycznego"

funkcje języka

współuczestniczy w żuciu, połykaniu, ssaniu, artykułacji dźwięków, oczyszczaniu jamy ustnej, odbieraniu zmysłu smaku

podniebienie - co to?

to górne ograniczenie jamy ustnej. Stanowi granicę pomiędzy jamą ustną, a nosową. Dzieli się na podniebienie twarde i miękkie

podniebienie twarde - budowa

w części przedniej - z wyrostków podniebiennych kości szczękowej; w tylnej - z kości podniebiennej

podniebienie miękkie- budowa

to fałd mięśniowy pokryty nabłonkiem. ma możliwość poruszania się

podniebienie miękkie - funkcja

podczas połykania - unosi się i zamyka wejście do jamy nosowej; podczas oddychania - obniża się, otwierając drogę do jamy nosowej i gardła.

co znajduje się pośrodku podniebienia miękkiego?

Języczek podniebienny. Odchodzą od niego w bok 2 fałdy mięśniowe łączące podniebienie z językiem i gardłem. Między fałdami znajdują się 2 migdałki podniebienne

półpierścień limfatyczny wokół drogi pokarmowej - budowa

składa się z 2 migdałków podniebiennych i z migdałka językowego.

ślinianki - co to?

to duże gruczoły ślinowe znajdujące się w jamie ustnej.

jakie ślinianki wyróżniamy u człowieka?

przyuszną, podżuchwową, podjęzykową

ślina - finkcja

zwilżanie pokarmu (ułatwia przełykanie), ułatwia formowanie kęsa, bierze udział w trawieniu (ptialina - enzym do trawienia cukrów)

gdzie znajdują się małe gruczoły ślinowe?

w śluzówce warg, policzków, podniebienia, w okolicy zębów trzonowych oraz języka

co jest wspólnym odcinkiem dla układu pokarmowegi i oddechowego?

gardło

na jakie części dzieli się gardło?

nosową, ustną i krtaniową

jakie struktury łączy ze sobą gardło?

w układzie pokarmowym - jamę ustną z przełykiem; w układzie oddechowym - jamę nosową z krtanią

gdzie znajduje się migdałek gardłowy?

na części gardła przylegającej do podstawy gardła, zwanej sklepieniem gardłowym

co znajduje się na bocznych ścianach części nosowej gardła?

znajduje się tam otwór stanowiący ujście gardłowe trąbki słuchowej. Przez trąbkę słuchową ucho środkowe może być wentylowane.

Migdałek trąbkowy - co to i gdzie leży?

to skupisko tkanki limfatycznej. Jest parzysty. Leży między fałdami ograniczającymi ujście gardłowe trąbki słuchowej.

półpierścień limfatyczny wokół drogi oddechowej- budowa

tworzą go: migdałek gardłowy oraz oba migdałki trąbkowe

pierścień Waldeyera - co to?

to pierścień limfatyczny cieśni gardła. Składa się z półpierścieni limfatycznych pokarmowego i oddechowego

pierścień Waldeyera - funkcja

stanowi on pierwszą linię obrony przed wnikającymi do organizmu drogą pokarmową i oddechową bakteriami i innymi drobnoustrojami chorobotwórczymi

jakie struktury łączy ze sobą przełyk?

gardło z żołądkiem

przełyk - umiejscowienie

pomiędzy kręgosłupem a tchawicą. Od wysokości C vi do Th xi.

przełyk - długość

ok 25 cm (od C vi do Th xi)

wymień zwężenia fizjologiczne przełyku

3 zwężenia: górne (przy przejściu gardła w przełyk); środkowe (na wysokości rozdwojenia tchawicy na 2 oskrzela główne); dolne (w miejscu przejścia przełyku przez przeponę)

przełyk jest strukturą elastyczną czy sztywną?

jest elastyczny

jaką funkcję pełni przewężenie górne przełyku?

reguluje wielkość kęsów jakie możemy przełykać. Kęs, który przejdzie przez to przewężenie, będzie mógł dostać się do żołądka

jak zbudowana jest ściana przełyku

z 3 warstw: zewnętrzna - z tkanki łącznej; środkowa - warstwa mięśniowa; wewnętrzna - śluzówka

co pozwala na utrzymanie kształtu przełyku?

tkanka łączna warstwy zewnętrznej przełyku

z jakich mięśni zbudowana jest warstwa środkowa przełyku?

w górnej części przełyku - z mięśni poprzecznie prążkowanych (zależne od naszej woli); w dolnej - z mięśniówki gładkiej

co wywołuje skurcz robaczkowy ścian przełyku?

skurcz włókien mięśniowych ułożunych warstwowo: warstwa zewnętrzna - podłużny przebieg włókien; wewnętrzna - poprzeczny

żołądek - co to?

jest to workowate rozszerzenie układu pokarmowego. Kształt i wielkość są zależne od ilości pokarmu

żołądek - położenie

leży w podżebrzu lewym, w okolicy nadpępkowej. Jest wygięty w lewą stronę

Jakie wyróżniamy krzywizny żołądka

większą - wypukłą, skierowaną w stronę lewą; mniejszą - wklęsłą, skierowaną bardziej ku tyłowi i w stronę kręgosłupa

gdzie znajduje się wpust żołądka?

w górnj części krzywizny mniejszej. jest to miejsce połączenia przełyku z żołądkiem

gdzie znajduje się dno żołądka?

W górnej części żołądka (najwyżej leżąca jego część), na lewo od wpustu

trzon żołądka - co to? gdzie?

największa część żołądka. leży poniżej dna

czym jest odźwiernik?

jest to część końcowa trzonu żołądka. Łączy żołądek z dwunastnicą

z jakich warst zbudowana jest ściana żołądka?

z 4 warstw: błony surowiczej, warstwy mięśniowej, tkanki podśluzowj oraz błony śluzowej

czym jest błona surowicza otaczająca żołądek?

to otrzewna, która w okolicy krzywizn przechodzi w więzadła mocujące żołądek do otaczających go ścian jamy brzusznej i narządów z nim sąsiadujących

jak zbudowane są mięśnie żołądka?

z tkanki mięśniowej gładkiej ułożonej w 3 warstwy: zewnętrzne - biegną podłużnie, wzdłuż krzywizn żołądka; środkowe - przebirg okrężny; wewnętrzne - przebieg podłużny

mięsień zwieracz odźwiernika to...

zgrubiona mięśniówka w okolicy odźwiernika (na wyjściu z żołądka)

ruchy mięśniówki żołądka

w górnej części - chaotyczne, mieszające treść z sokiem żołądkowym; w dolnej - robaczkowe, przesuwające treść pokarmową w stronę odźwiernika

z czego zbudowana jest tkanka podśluzowa ściany żołądka?

z tkanki łącznej wiotkiej. Jest też bogata w naczynia krwionośne i chłonne oraz nerwy

budowa błony śluzowej żołądka

jest bardzo gruba. Najgrubsza - w części odźwiernikowej; najcieńsza - w okolicy dna żołądka. W pustym żołądku - mocno pofałdowana; w pełnym - gładka. W błonie ś. występują 2 rodzaje gruczołów: właściwe i odźwiernikowe

z jakich komórek zbudowane są gruczoły właściwe błony śluzowej żołądka?

z komórek głównych (wydzielają pepsynogen) i komórek okładzinowych (wytwarzają kwas solny)

czym jest pepsyna?

enzym odpowiada za trawienie białek. powstaje z pepsynogenu wytwarzanego przez komórki główne gróczołów właściwych błony śluzowej żołądka. Pepsynogen w obecności kwasu solnego zamienia się w formę aktywną enzymu -pepsynę oraz podpuszczkę

czym jest podpuszczka?

enzym trawienny rozkładający kazeinę (białko mleka)

co zabezpiecza ściany żołądka przed samotrawieniem?

duże ilości śluzu wytwarzane przez gruczoły odźwiernikowe żołądka

lipaza żołądkowa

wchodzi w skład soku żołądkowego. Jest odpowiedzialna za trawienie tłuszczy oraz soli mineralnych a także niewielkich ilości białek

co powoduje kwas żołądkowy?

zakwasza papkę pokarmową wyjaławiając w ten sposób treść żołądka

Jak jest podzielone jelito cienkie?

na 3 odcinki: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte

co jest najkrótszym odcinkiem jelita cinkiego?

dwunastnica. ma ok 25 cm dł.

jakie struktury łączy ze sobą dwunastnica?

odźwiernik żoładka z jelitem czczym

dwunastnica - budowa

ma kształt litery C - wypukłą stroną skierowana w prawo. W części wklęsłej układa się głowa trzustki. Wyróżniamy 4 części: górną, zstępującą, poprzeczną i wstępującą

dwunastnica - położenie

leży po prawej stronie ciała, na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego. Przymocowana jest do tylniej ściany brzusznej i należy do narządów leżących pozaotrzewnowo

otrzewna - budowa

Jest to błona surowicza wyścielająca od wewnątrz jamę brzuszną. Zbudowana z 2 warstw: otrzewnej ściennej i otrzewnej trzewnej.

co znajduje się w miejscu połączenia dwunastnicy z żołądkiem?

gruczoły produkujące zasadę (neutralizującą kwaśny odczyn papki pokarmowej przechodzącejz żołądka)

wrzody dwunastnicy - jak powstają?

ściany dwunastnicy są bardzo wrażliwe na kwaśny odczyn i ulegają uszkodzeniu.

gdzie jest umiejscowiona brodawka większa dwunastnicy i co się w niej znajduje?

na ścianie tylnej. Znajdują sie w niej ujścia przewodu żółciowego wspólnego oraz przewodu trzustkowego większego

gdzie jest umiejscowiona brodawka mniejsza dwunastnicy i co się w niej znajduje?

na ścianie tylnej poniżej brodawki większej. Znajduje się tam ujście przewodu trzustkowego mniejszego

do czego potrzebna jest żółć?

jest potrzebna w procesie trawienia tłuszczów. Zmienia ona cząsteczkę tłuszczu tak, że jest ona dostępna dla enzymów i rozpuszczalna w wodzie

jaka jest długość jelita czczego i krętego?

ok 5m. nie ma między nimi wyraźnej granicy. Proporcja międzu nimi to mniej więcej: czcze 2/5 - kręte 3/5

co to jest krezka?

podwójny fałd otrzewnej przyczepiający jelito czcze i kręte do ściany jamy brzusznej. Jest bardzo pofałdowana (bo brzeg przy jamie ma 16cm a przy jelicie 5m). Biegną przez nią naczynia krwionośne i limfatyczne

ilu warstwową budowę ma ściana dwunastnicy?

trójwarstwową

jaka jest budowa ściany jelita cienkiego?

trójwarstwowa: zewnętrzna - błona włóknista (otrzewna); środkowa - mięśnie gładkie; wewnętrzna - błona śluzowa

jak zbudowana jest mięśniówka jelita cienkiego?

podobnie jak przełyku - z 2 warstw: wewnętrzna - okrężny przebieg włukien; zewnętrzna - podłużny. takie ułożenie umożliwia ruchy robaczkowe

funkcja jelita cienkiego

wchłanianie strawionych produktów

budowa błony śluzowej jelita cienkiego

zawiera liczne fałdy okrężne oraz kosmki jelitowe. taka budowa zwiększa powierzchnię chłonną jelita

czym są kosmki jelitowe?

to palczaste wypustki pokryte jednowarstwową osłonką. Służą do wchłaniania pokarmu do organizmu

jaka jest budowa kosmka jelitowego?

występuje w nim jedno, centralnie położone naczynie chłonne otoczone siecią naczyń włosowatych, żylnych oraz tętniczych. W kosmku występują mięśnie gładkie.

Gdzie transportowane są cząsteczki pokarmowe wchłonięte przez kosmki jelita cienkiego?

do wątroby

co produkują gruczoły błony śluzowej jelita cinkiego?

śluz, enzymy (maltazę) oraz sekretynę (hormon tkankowy)

jak podzielone jest jelito grube?

jelito ślepe (kątnica), okrężnica wstępująca, okrężnica poprzeczna, okrężnica zstępująca, okrężnica esowata (esica), odbytnica zakończona odbytem

jaka jest długość jelita grubego?

1,5 m długości

gdzie znajduje się jelito ślepe?

jest początkowym odcinkiem jelita grubego. Jest to odcinek jelita grubego leżący poniżej połączenia z jelitem krętym.

inna nazwa jelita ślepego

kątnica

zastawka krętniczo-katnicza. Gdzie się znajduje? co robi?

na złączeniu kątnicy z jelitem cienkim. Przepuszcza niewchłonięte resztki pokarmu tylko w stronę jelita grubego.

gdzie znajduje się wyrostek robaczkowy?

na końcu jelita ślepego

wyrostek robaczkowy - co to?

jest to szczątkowy element jelita grubego

jak inaczej nazywany jest wyrostek robaczkowy? i dlaczego?

nazywany jest migdałkiem jelitowym. Ze względu na występowanie licznych grudek chłonnych w błonie śluzowej

co jest najdłuższym elementem jelita grubego?

okrężnica

jakie odcinki wyróżniamy w okrężnicy?

okrężnicę wstępującą, poprzeczną i zstępującą oraz esicę

iluwarstwową budowę ma ściana jelita grubego?

trójwarstwową

czy jelito grube pokryte jest otrzewną?

tylko początkowe odcinki. Począwszy od okrężnicy zstępującej leżą pozaotrzewnowo.

jak ułożona jest mięśniówka gładka (warstwa środkowa) ściany jelita grubego?

ułożona jest w 3 taśmach o szerokości 6 mm każda. Między nimi powstają wypuklenia okrężnicy.

jaką strukturę ma błona śluzowa jelita grubego?

jest w zasadzie gładka z wyjątkiem odbytnicy, gdzie układa się w poprzeczne i podłużne fałdy

co wpływa na zaęszczenie niestrawionych części pokarmu w jelicie grubym?

przede wszystkim wchłanianie wody a także procesy gnilne spowodowane przez liczne baktereie żyjące w jelicie grubym

co jest największym gruczołem całego naszego organizmu?

Wątroba

wątroba - położenie

leży w podżebrzu prawym, choć jej niewielka część wchodzi na lewą stronę ciała

Z czego zbudowana jest wątroba?

Z zrazików. Narządy takie nazywamy miąższowymi.

Co powoduje budowa zrazikowa?

budowa zrazikowa powoduje, że narząd jest kruchy i łatwo ulega pęknięciom przy urazach.

czym jest pole nagie?

jest to część wątroby, którą jest ona połączona z przeponą

Jak podzielona jest wątroba?

na 2 powierzchnie: przeponową i trzewną. Przeponowa ma 2 płaty: większy - prawy i mniejszy - lewy (oddzielone więzadłem sierpowatym). Pow. trzewna - płaty: lewy i prawy oraz czworoboczny i ogoniasty

wrota wątroby - co to?

Jest to wnęka, przez którą wnika do wątroby tętnica wątrobowa, żyła wrotna i splot nerwowy, a wychodzi przewód wątrobowy wspólny, żyły wątrobowe oraz naczynia chłonne.

Wyciski jakich narządów znajdują się na wątrobie?

na stronie przeponowej: wycisk sercowy; Na stronie trzewnej: przełyku, żołądka, odźwiernika, dwunastnicy, okrężnicy, nerek i nadnerczy.

przede wszystkim na jakim więzadle zawieszona jest wątroba?

na więzadle wieńcowym.

czym pokryta jest wątroba?

torebką włóknistą leżącą pod otrzewną, która wnika w miąższ, dzieląc go na zraziki.

co to są hepatocyty?

to komórki wątrobowe. Układają się one promieniście wokół centralnie położonych naczyń żylnych tworząc graniastosłupy zwane zrazikami.

jakie krążenie występuje w znaziku wątroby?

żylno - żylne. Ponieważ w zraziku naczyniem doprowadzającym krew, jak i odprowadzającym jest żyła.

pęcheżyk żówciowy - co to? gdzie?

to zbiornik żółci. Leży w bruździe strzałkowej na trzewnej powierzchni wątroby

gdzie magazynowany jest glikogen?

w wątrobie

co to jest glikogen?

jest to skondensowany cukier gronowy. Umożliwia on szybkie uwalnianie energii w chwilach jej zwiększonego zapotrzebowania.

co jest magazynowane w wątrobie?

związko wysokoenergetyczne (glikogen), kwasy tłuszczowe, niektóre aminokwasy, witaminy oraz związki miedzi i żelaza

gdzie produkowana jest żółć?

w wątrobie

co jest syntezowane w wątrobie?

białka osocza (albuminy, fibrynogen) oraz czynniki krzepnięcia krwi - protrombina

Co jest drugim (poza wątrobą) gruczołem należącym do układu pokarmowego?

trzustka

dlaczego trzustka jest narządem o podwójnym wydzielaniu?

ponieważ produkuje zarówno enzymy jak i hormony

gdzie leży trzustka?

w podżebrzu lewym na wysokości L1-L2

opisz budowę trzustki

wyróżniamy 3 części: głowę (leży w zagięciu dwunastnicy), trzon (poprzecznie do kręgosłupa) i ogon (schowany pod śledzioną)

czy trzustka jest narządem otrzewnowym czy zewnątrzotrzewnowym?

zewnątrzotrzewnowym - ponieważ jest ona pokryta otzewną tylko w niewielkiej części.

gdzie biegnieprzewód trzustkowy?

przez całą długość trzustki (od ogona po głowę). Ma ujście na brodawce większej dwunastnicy wraz z prewodem żółciowym wspólnym

z czego zbudowana jest trzusta?

Ze zrazików (podobnie jak wątroba). 2 rodzaje gruczołów: zewnątrzwydzielniczy

gruczoł zewnątrzwydzielniczy trzustki produkuje:

enzymy: trypsynę i erypsynę, które rozkładają białka; lipazę trzustkową - trawiącą tłuszcze; amylazę trzustkową - trawiącą cukry

gdzie zachodzi wydzielanie hormonalne w trzustce?

w komórkach tworzących tzw. wyspy Langerhansa. (są one rozsiane w całym narządzie i zbudowane z 2 typów komórek (alfa i beta))

Jakie hormony wytwarza trzustka?

glukagon (przez komórki alfa) oraz insulinę (przez komórki beta). Działają antagonistycznie. regulują poziom cukru we krwi

co robi insulina (hormon produkowany w trzustce)?

obniża poziom cukru we krwi, pobudza odkładanie glikogenu w wątrobie

co robi glukagon (hormon produkowany w trzustce)?

podwyższa poziom glukozy, pobudzając rozpad glikogenu na cukry proste