Terminologia łacińska - paremie

1. Ab initio nullum semper nullum

to co jest od początku nieważne, jest zawsze nieważne.

2. Accessio cedit principali

przyrost przypada rzeczy głównej.

3. Actor sequitur forum rei

powód idzie za pozwanym.

4. Actori incumbit probatio

na powodzie spoczywa ciężar dowodu.

5. Actus simulatus nullius est momenti

czynność pozorna jest nieważna.

6. Adoptio naturam imitatur

przysposobienie naśladuję naturę

7. Agere non valenti non currit praescriptio

przedawnienie nie biegnie względem tego, kto jest

niezdolny do dochodzenia swych roszczeń przed sądem.

niezdolny do dochodzenia przed sądem.

8. Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem

wola spadkodawcy może być zmieniona aż do śmierci.

9. Audiatur et altera pars

niech będzie wysłuchana i druga strona.

10. Bis de eadem re agere non licet

nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie.

11. Cogitationis poenam nemo patitur

nikt nie ponosi kary za myślenie.

12. Consensus facit nuptias

o zawarciu małżeństwa decydują zgodne oświadczenia woli.

13. Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis

zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe.

14. Da mihi factum, dabo tibi ius

daj mi okoliczności faktyczne, a ja wskażę Ci prawo.

15. Debet quis iuri subiacere, ubi deliquit

podlega się prawu miejsca dokonania przestępstwa.

16. Dies interpellat pro homine

termin wzywa za człowieka.

17. Dura lex, sed lex

surowe prawo, ale prawo

18. Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat

ciężar dowodu spoczywa na tym kto twierdzi, nie na tym, kto zaprzecza

19. Et non facere, facere est

powstrzymanie się od działania jest także działaniem.

20. Factum executoris factum partis

czynność przedstawiciela jest czynnością strony.

21. Furiosi voluntas nulla est

chory umysłowo nie ma woli; nie jest zdolny do wyrażenia woli.

22. Genus perire non censetur

uważa się, że gatunek nie ginie.

23. Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit

dziedziczenie jest wejściem w ogół praw i obowiązków zmarłego.

24. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet

nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.

25. Impossibilium nulla obligatio est

zobowiązanie do świadczenia niemożliwego nie istnieje.

26. In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt

przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

27. In dubio pro reo

w razie wątpliwości na korzyść pozwanego.

28. In poenam heres non succedit

kary spadkobierca nie dziedziczy.

29. Iura novit curia

sąd zna prawo.

30. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere

nakazy prawa są następujące: uczciwie żyć, nie szkodzić drugiemu, oddawać każdemu co mu się należy.

31. Ius est ars boni et aequi

prawo jest sztuką (umiejętnością) stosowania tego co dobre i słuszne.

32. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych.

33. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy

34. Male nostro iure uti non debemus

nie powinniśmy źle korzystać z przysługującego nam prawa.

35. Manifestum non eget probatione

to co oczywiste nie wymaga dowodu.

36. Mater semper certa est: pater est, quem nuptiae demonstrant

matka jest zawsze pewne, ojcem jest ten, kogo wskazuje małżeństwo.

37. Mora trahit periculum

zwłoka pociąga za sobą ryzyko.

38. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur

dziecko poczęte uważa się za narodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści.

39. Nemo iudex in sua causa

nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.

40. Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet

nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż ma.

41. Non omne, quod licet, honestum est

nie wszystko co dozwolone jest uczciwe.

42. Omnis definitio in iure civili periculosa est, parum est enim, ut non subverti potest

wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć.

43. Pacta sunt servanda

umów należy dotrzymywać.

44. Prior tempore potior iure

pierwszy w czasie lepszy prawem.

45. Quot generationes tot gradus

ile urodzeń tyle stopni.

46. Qui iure suo utitur, neminem laedit

kto nie przekracza przysługującego mu prawa, nie narusza praw drugiego.

47. Reformationis in peius iudici appellato non licet

sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść zasądzonego

48. Sententia facit ius (inter partes)

wyrok tworzy prawo pomiędzy stronami.

49. Separata esse debet possessio a proprietate

powinno się oddzielać posiadanie od własności.

50. Species perit ei cui debetur

rzecz indywidualnie oznaczona ginie na szkodę wierzyciela.

51. Summum ius summa iniuria

najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

52. Superficies solo cedit

to co znajduję się na gruncie, przypada gruntowi.

53. Testis unus, testis nullus

jeden świadek, żaden świadek

54. Vim vi repellere licet

siłę wolno odeprzeć siłą.

55. Volenti non fit iniuria

chcącemu nie dzieje się krzywda.

56. Appellatione extinguitur iudicatum

apelacja znosi wyrok.

57. Clara non sunt interpretanda

jasne wyrażenie nie podlega interpretacji.

58. Confessio est regina probationum

przyznanie się do winy jest królową dowodów.

59. Crimina morte extinguuntur

przestępstwa wygasają wskutek śmierci sprawcy

60. Lege non distinguente nec nostrum est distinguere

tam gdzie ustawa nie rozróżnia, nie naszą rzeczą jest wprowadzać rozróżnienie

61. Legem brevem esse oportet

ustawa powinna być zwięzła

62. Leges ab omnibus intellegi debent

ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.

63. Lex non obligat, nisi promulgata

ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie została ogłoszona.

64. Lex posterior derogat legi priori

ustawa późniejsza uchyla (znosi) wcześniejszą.

65. Lex prospicit, non respicit

ustawa patrzy naprzód, a nie wstecz.

66. Lex retro non agit

ustawa nie działa wstecz.

67. Lex specialis derogat legi generali

ustawa szczególna uchyla (znosi) ustawę ogólną.

68. Lex superior derogat legi inferiori

ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę niższego rzędu.

69. Nulla poena sine culpa

nie ma kary bez winy.

70. Nulla poena sine lege

kara za czyn musi być określona w ustawie.

71. Nullum crimen sine lege

nie ma przestępstwa bez ustawy.

72. Nullum crimen sine poena

nie ma przestępstwa bez kary.

73. Omnia sunt interpretanda

wszystko podlega interpretacjI

74. Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata

uchylenie ustawy uchylającej ustawy nie przywraca obowiązywalności uchylonej ustawy.

75. Acta publica probant se ipsa

dokumenty urzędowe świadczą same za siebie.

76. Affines sunt viri et uxoris cognati

powinowatymi są krewni męża i żony.

77. Compensatio est debiti et crediti inter se contributio

potrącenie jest wzajemnym zaliczeniem długu wierzytelności.

78. Eius est tollere legem, cuius est condere

ten może uchylić ustawę, kto może ją uchwalić.

79. Errantis nulla voluntas est

działający pod wpływem błędu nie wyraża woli.

80. Fraus est fraudem celare

oszustwem jest ukrywać oszustwo.

81. Graviore culpa gravior poena

im większa wina, tym surowsza kara

82. In testamentis plenius testatoris intentionem scrutamur

w testamencie należy badać zamiar spadkodawcy.

83. Neminem captivabimus nisi iure victum

nikogo nie będziemy więzili, chyba, że skazanego prawomocnym wyrokiem.

84. Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura

zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa.

85. Possessionem adquirimus et animo et corpore

posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie.

86. Publicum ius est, quod ad statum rei Romanae spectat; privatum quod ad singulorum utilitatem

prawem publicznym jest to, które ma względzie dobro państwa rzymskiego; prywatnym, które ma na względzie dobro jednostek.

87. Qui curat, non curatur

kto sam podlega kurateli nie może jej sprawować nad inną osobą

88. Qui testamento heres instituitur, in eodem testamento testis esse non potest - kto w testamencie jest dziedzicem nie może w tym samym testamencie występować jako świadek.

88. Osoba powołana na spadkobiercę w testamencie nie może być świadkiem tego samego testamentu - kto w testamencie jest dziedzicem nie może w tym samym testamencie przypować jako świadek.

89. Res nullius cedit primo occupanti - rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczył.

89. Własność niczyja nie jest oddawana pierwszemu lokatorowi - rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczył.

90. Tempus regit actum

czas rządzi czynnością prawną.

91. Tres faciunt collegium

trzech tworzy związek

92. Ubi eadem ratio, ibi eadem legis dispositio

w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne.

93. Usucapio est adiectio dominii per continuationem possessionis temporis lege definiti

zasiedzenie jest nabyciem własności na skutek ciągłego posiadania przez oznaczony prawem czas.

94. Iniuria non excusat iniuriam

bezprawie nie usprawiedliwia bezprawia.

95. Semel heres semper heres- kto zostaje dziedzicem raz, pozostaje nim na zawsze.

95. Semel heres semper heres- kto żytę dziedzicem raz, zaża nim na zawsze.