pojęcia (prehistoria, mezopotamia, egipt, grecja) 2

kuros

posąg stojącego mężczyzny (poza wystawna), występujący w archaicznej rzeźbie monumentalnej

kyliks

starogrecka płaska czara na wysokiej nóżce, z dwoma poziomymi imadłami. Służyła do picia wina.

laserunek

przezroczysta lub półprzezroczysta warstwa farby, zmieniająca ton lub barwę niższych warstw obrazu, zwłaszcza olejnego

marmury Elgina

zwane są starożytne marmury partenońskie, wywiezione z Aten do Londynu przez lorda Elgina

meander

Jest to geometryczny ornament w formie poziomego pasa, złożony z powtarzających się układów linii załamanych wielokrotnie pod kątem prostym

megaron

prostokątny budynek o jednym pomieszczeniu, z otwartym przedsionkiem na krótszym boku, którego wysunięteboczne ściany były zakonczone płaskimi pilastrami

metopa

prostokątna płyta między tryglifami na fryzie belkowania doryckiego. zdobione najczęściej płaskorzeźbami

menhir

w kulturze celtyckiej nieociosany lub częściowo obrobiony głaz (najczęściej zaostrzony od góry) ustawiony pionowo na grobie zmarłego, pełniący rolę pomnika.

pigment

kryjąca substancja barwiąca. Drobno zmielona substancja stała, nierozpuszczalna i najczęściej nieprzezroczysta, zabarwiająca sobą powierzchnię pokrywanej substancji.

terakota

wyroby z dobrze oczyszczonej i wypalonej gliny w formie figurek lub płytek, stosowane do zdobień.

totem

termin określający zjawiska związane z relacjami człowieka ze zwierzęcym przodkiem

lamassu

w sztuce asyryjskiej posąg wyobrażający skrzydlatego byka o ludzkiej, brodatej twarzy

pismo klinowe

najstarsza, na Bliskim Wschodzie, odmiana pisma, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów np. epos o gilgameszu

płaskorzeźba (relief)

kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Dzieło uzyskuje się poprzez rzeźbienie, kucie lub odlewanie.

protoma

dekoracja w formie głowy lub popiersia zwierząt albo ludzi

stela

pomnik nagrobny, kamienna, ustawiona pionowo płyta z inskrypcją lub płaskorzeźbioną dekoracją

układ antytetyczny

dekoracyjny, symetryczny układ figur lub ornamentów szeroko stosowany w okresie średniowiecza i renesansu. Układ taki stanowią głównie motywy zwierzęce, ujęte z profilu.

układ kulisowy

sposób oddawania głębi obrazu, odkryty już w prehistorii. Polega na tym, że elementy dalsze są częściowo zasłonięte przez elementy bliższe.

układ pasowy

sceny rozgrywają się na tzw. liniach bazowych, tworząc pasy poziome

ziggurat

monumentalna budowla sakralna na planie kwadratu w kształcie kilkukondygnacyjnej wieży zwieńczonej świątynią

mastaba

rodzaj grobowca spotykanego w starożytnym Egipcie, mającego kształt ściętego ostrosłupa na prostokątnym planie.

monoteizm

wiara w istnienie jedynego Boga. Występuje w chrześcijaństwie, judaizmie, islamie.

mumifikacja

proces konserwacji zwłok zapobiegający rozkładowi.

obelisk

pomnik w formie wysokiego, smukłego słupa, najczęściej o czworobocznej podstawie, wykonanego z jednego bloku skalnego. Zakończenie słupa ma formę ostrosłupa, często obitego złotą blachą

papirus

materiał pisarski otrzymywany z tzw. " trzciny papirusowej"

polichromia

wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim.

politeizm

wielobóstwo, pojęcie używane w niektórych nurtach religioznawstwa i w języku potocznym na określenie systemów religijnych lub religii, w których występuje wiara w istnienie wielu sił nadprzyrodzonych, a w szczególności upersonifikowanych w bytach osobowych bogów.

pylon

wieża o prostokątnej podstawie, wznoszona parami i zwężająca się ku górze. brama

rekonstrukcja

odtworzenie zniszczonego zabytku na podstawie zachowanych planów, projektów, fotografii lub szkiców

sarkofag

zdobiona trumna w kształcie skrzyni ceramicznej lub kamiennej, dekorowana techniką malarską lub rzeźbiarską

sfinks

to mityczne stworzenie, przedstawiane zazwyczaj jako lew z ludzką głową np. sfinks w Gizie

urna (kanopa)

w starożytnym Egipcie rytualne naczynia, w których umieszczano wnętrzności, wyjęte z ciała przed mumifikacją i zakonserwowane.

uszebti

figurka w kształcie mumii, z dwiema motykami w rękach i workiem na plecach, wkładana do grobu wraz z ciałem zmarłego.

moduł

umowna jednostka miary odpowiadająca wielkości określonego elementu i służąca do wyznaczania proporcji oraz wzajemnych zależności wszystkich elementów całości

monopteros

typ świątyni greckiej lub rzymskiej zbudowany na ogół na planie koła, otoczony kolumnadą, przykryty dachem.

mozaika

dekoracja w postaci ornamentu lub obrazu, wykonana z drobnych, o różnej kolorystyce, fakturze i kształcie kamyczków, kawałków szkła lub ceramiki

odeon

starożytna budowla przeznaczona na występy muzyczne i teatralne.

ornament

motyw lub zespół motywów zdobniczych, stosowanych w architekturze lub sztukach plastycznych.

peplos

strój kobiecy bez rękawów, uszyty z jednego prostokątnego kawałka tkaniny wełnianej spiętego na ramionach fibulami.

pitos

naczynie gliniane o kształcie zbliżonym do beczki, lub jajowatym, służyło do przechowywania żywności

portyk kolumnowy

Portyk to także otwarty ganek kolumnowy lub filarowy, który poprzedza wejście, tworząc główną część fasady budynku

pronaos

przedsionek przedniej części antycznej świątyni greckiej, zawierający się pomiędzy wysuniętymi bocznymi ścianami, najczęściej zakończonymi antami; poprzedzał naos.

ryton

starożytne naczynie do picia wina, zazwyczaj w kształcie rogu lub głowy zwierzęcej.

rzygacz

dekoracyjne, ozdobne, wystające poza lico muru, zakończenie rynny dachowej, z którego woda deszczowa ma swobodny odpływ.

sima

kamienna lub ceramiczna rynna w kształcie wywiniętej ku górze listwy, służy do odprowadzenia wody deszczowej z dachu, umieszczana nad gzymsem powyżej belkowania zakończona rzygaczami

tolos

budowla na planie okrągłym najczęściej o przeznaczeniu spektakularnym lub kulturowym

trybowanie (repusowanie)

zdobienie wyrobów z blachy poprzez wybijanie na zimno wgłębień, dających po drugiej stronie wypukły wzór.

tryglif

element dekoracyjny w postaci prostokątnej płyty stosowanej we fryzie belkowania doryckiego. zdobiona dwoma poziomymi żłobieniami

tympanon (portal)

półokrągłe lub ostrołukowe pole, umieszczone w górnej części portalu ponad nadprożem, wypełnione zwykle dekoracją reliefową (relief).

woluta (ślimacznica)

element architektoniczny i motyw ornamentacyjny w formie spirali lub zwoju.

złoty podział

podział odcinka na dwie części tak, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Innymi słowy: długość dłuższej części ma być średnią geometryczną długości krótszej części i całego odcinka