Panowanie Jana Kazimierza Wazy

W jakim roku i w jakich okolicznościach władzę objął Jan Kazimierz Waza?

Jan Kazimierz Waza objął władzę w 1648 roku, wkrótce po wybuchu Powstania Chmielnickiego.

Wymień konflikty militarne, które wypełniły panowanie Jana Kazimierza i w jakim okresie one trwały.

Powstanie Chmielnickiego 1648-1654, Wojna z Moskwą 1654-1667, Potop szwedzki 1655-1660.

Wymień reformy, które próbował wprowadzić Jan Kazimierz w latach 60-tych swego panowania.

Ograniczenie zasady liberum veto i głosowanie ustaw sejmowych większością dwóch trzecich głosów, stałe podatki pośrednie, częstsze obrady sejmu raz do roku, zasada elekcji vivente rege (za życia poprzedniego monarchy).

Jaka była geneza wybuchu Rokoszu Lubomirskiego w 1665 roku?

Plany reform władcy budziły opór wśród szlachty i części magnatów, którzy dopatrywali się w nich zapędów absolutystycznych.

W jakim roku wybuchł rokosz Lubomirskiego?

1665

Jak zakończył się Rokosz Lubomirskiego?

Rokoszanie w 1666 roku pokonali siły królewskie w bitwie pod Mątwami, a po starciu dokonali rzezi jeńców, którzy byli weteranami z czasów walk ze Szwedami i Moskwą.

Jak wyglądały losy Jana Kazimierza po porażce z Rokoszem Lubomirskiego?

W 1668 roku Jan Kazimierz abdykował, a rok później wyjechał do Francji, gdzie w 1672 roku zmarł.

W którym roku Ukraina stała się częścią korony?

1569

Jak doszło do rozwinięcia się wspólnoty Kozaków?

Kolonizacja Ukrainy przez polskich i ruskich magnatów nie objęła rozległych stepów na pograniczu z Chanatem Krymskim, co pozwoliło na utworzenie się tam wspólnoty Kozaków.

Scharakteryzuj wspólnotę Kozaków i z czego oni żyli głównie.

Byli to ludzie wolni, którzy posiadali własną organizację i prawa, a żyli głównie z łupiestwa i służby wojskowej.

Za panowania jakiego władcy ustanowiono rejestr kozacki?

Za panowania Zygmunta Augusta

Czym był rejestr kozacki?

Był to imienny spis kozaków, którzy pozostawali na żołdzie państwa polsko-litewskiego.

Jaka była geneza powstających regularnie od schyłku XVI wieku na Ukrainie postan kozackich?

Powodem było to, że zmienianie wielkości rejestru kozackiego w zależności od potrzeb i możliwości Rzeczypospolitej budziło zawsze opór Kozaków.

Jak nazywały się wyprawy rabunkowe Kozaków na Turcję i jakie konsekwencje one budziły?

Nazywały się Chadzki i sprowadzały ryzyko wojny z Turcją na państwo polsko-litewskie.

Jakie były powody wybuchu Powstania Chmielnickiego?

W pierwszych dekadach XVII wieku na Ukrainie rosły napięcia etniczne i religijne nasilone przez Unię Brzeską oraz odrzucenie przez Sejm nadania Kozakom przywilejów i odmowa wojny z Turcją w 1646 roku.

Na czym polegały napięcia etniczne na Ukrainie w XVII wieku?

Polska i spolonizowana szlachta narzucała Rusinom pańszczyznę i poddaństwo.

Na jaki rok przypada wybuch Powstania Chmielnickiego?

1648

Omów sukcesy sił Chmielnickiego w 1648 roku.

Siły Chmielnickiego zwyciężyły nad wojskami koronnymi w bitwach nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem i pod Piławcami, a Kozacy doszli aż do Lwowa i Zamościa.

Wśród magnatów, wymień dwie koncepcje poradzenia sobie z Powstaniem Chmielnickiego.

Jedni dążyli do załatwienia porozumienia z Kozakami, drudzy chcieli stłumienia powstania.

Jaki magnat wspierał koncepcję stłumienia powstania Chmielnickiego?

Jeremij Wiśniowiecki, wojewoda ruski

Za jaką koncepcją poradzenia sobie z Powstaniem Chmielnickiego opowiedział się Jan Kazimierz i jaki był rezultat tej koncepcji?

Jan Kazimierz opowiedział się za ugodą, ale Chmielnicki odrzucił zaproponowane warunki.

Jaka była geneza zawarcia ugody zborowskiej?

W 1649 roku król ruszył na odsiecz obleganego Zbaraża, a po nierozstrzygniętej bitwie pod Zborowem doszło do zawarcia ugody zborowskiej.

Omów postanowienia Ugody Zborowskiej.

Chmielnicki otrzymał tytuł Hetmana Wojska Zaporowskich. Rejestr kozacki zwiększono do 40 tys. żołnierzy. Kozakom przywrócono prawa i urzędy na wschodniej Ukrainie mieli sprawować tylko szlachta prawosławna. Prawosławni biskupi mieli zasiadać w Senacie.

Wymień bitwy po wznowieniu walk w 1651 r. i ich wynik. Jaki był rezultat tego etapu walk?

Wojska Rzeczypospolitej pokonały Kozaków i Tatarów w bitwie pod Beresteczkiem, ale nie zdołały ich zwyciężyć w bitwie pod Białą Cerkwią, co doprowadziło do zawarcia ugody.

Jak zakończyła się bitwa pod Batochem? Jaki był skutek?

Bitwa zakończyła się klęską wojsk polsko-litewskich i dokonaną przez Tatarów rzezią jeńców, co pozbawiło Rzeczpospolitą wielu doświadczonych żołnierzy i dowódców.

Na jaki rok przypada bitwa pod Batochem?

1652

Na jaki rok przypada ugoda pod Żwańcem i jakie było jej postanowienie?

1653, król zgodził się na przywrócenie warunków Ugody Zborowskiej.

Jaka była geneza zawarcia ugody Perejesławskiej i w którym roku ją zawarto?

Przedłużające się walki skłoniły Kozaków do współpracy z carem i zawarcia ugody w 1654 roku.

Omów postanowienia ugody Perejesławskiej. Co oznaczała dla Rzeczypospolitej?

Ukraina miała stać się autonomiczną częścią państwa moskiewskiego, a Kozacy zachować swoje przywileje i administrację. Postanowienia ugody oznaczały w praktyce wypowiedzenie wojny Rzeczypospolitej przez Moskwę.

Jak się nazywał przywódca Kozaków, który objął władzę po śmierci Chmielnickiego w 1657 roku i był zwolennikiem podjęcia rozmów z polskim królem?

Iwan Wyhowski

W którym roku została zawarta Unia w Chodziaczu?

1658

Podaj postanowienia Unii w Chodziaczu.

Utworzenie Rzeczypospolitej Trojga Narodów, szeroką autonomię dla Ukrainy jako oddzielne Wielkie Księstwo Ruskie z własnymi urzędami, skarbem wojskowym i trybunałem sądowym oraz uprzywilejowanie prawosławia na Ukrainie.

Dlaczego postanowienia Unii w Chodziaczu nigdy nie weszły w życie?

Na przeszkodzie stanęły spory wśród Kozaków, ciągnąca się do 1667 roku wojna z Moskwą oraz utrata ziem z Ukrainy na mocy rozejmu andruszowskiego.

Jakie były skutki Powstania Chmielnickiego?

Podział Ukrainy pomiędzy Rzeczpospolitą i Moskwę, ogromne zniszczenie i wyludnienie Ukrainy, wzrost napięć między katolikami a prawosławnymi oraz osłabienie i obnażenie słabości militarnej Rzeczypospolitej.

Jakie miasta zajęła Moskwa po zawarciu ugody w Perejasławiu

Wojska Moskiewskie wkroczyły na Ukrainę i Litwę i zajęły między innymi Smoleńsk, Połock, Wilno i Mińsk

Podaj genezę zawarcia rozejmu w 1656 roku z państwem polsko-moskiewskim

Gdy w lipcu 1655 do Rzeczypospolitej wkroczyły wojska szwedzkie, car nie chcąc wspierać Szwecji wstrzymał działania militarne, a w 1656 roku zawarł rozejm

Kiedy wznowiono działania wojskowe po rozejmie i dlaczego

Działania wojskowe wznowiono w 1658 roku po zawarciu unii w Hadziaczu, która godziła interesy Moskwy, dlatego rozpoczęto dalsze działania wojskowe

Jak przebiegały późniejsze walki po wznowieniu wojny w 1658 roku

Walki prowadzono ze zmiennym szczęściem dla obu stron

Omów zmiany terytorialne, które przyniósł rozejm w Andruszowie

Na jego mocy Moskwa przyjęła ziemię smoleńską, siewierską i czernichowską, a Ukrainę podzielono na dwie części; część położona na lewym brzegu Dniepru wraz z Kijowem przypadała państwu moskiewskiemu

Na jaki rok przypada rozejm w Andruszowie

1667 rok

Co potwierdziło na stałe zapisy rozejmu z Andruszowa i kiedy się to odbyło

Rozejm z Andruszowa okazał się trwały i w 1686 roku jego zapisy potwierdził pokój Grzymułtowskiego

Jaka była geneza i dlaczego Szwedzi doprowadzili do potopu szwedzkiego?

Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, Szwecja stała się największą potęgą w basenie Morza Bałtyckiego i powróciła do planu uzyskania pełnego opanowania nad Bałtykiem.

Co oznacza Dominium Maris Baltici?

Oznacza to pełne panowanie nad Bałtykiem.

Jakie czynniki skłoniły Karola X Gustawa do ataku na państwo polsko-litewskie?

Wyraźna słabość państwa ujawniona w trakcie powstania chmielnickiego i wojny z Moskwą, wewnętrzne spory polityczne pomiędzy Janem Kazimierzem i szlachtą oraz pretensje do tronu szwedzkiego zgłoszone przez Jana Kazimierza.

Jak wyglądał przebieg walk potopu szwedzkiego w lipcu 1655 roku?

Wojska szwedzkie wkroczyły do Wielkopolski i Litwy, gdzie nie napotkały oporu. W pospolite ruszenie Wielkopolan podało się bez walki pod Ujściem, a hetman wielki litewski Janusz Radziwiłł zawarł ze Szwedami traktat w Kejdanach.

O czym mówił traktat z Kejdan?

W traktacie w Kejdanach Janusz Radziwiłł oddał Litwę pod protektorat Szwecji.

Jak wyglądała sytuacja podczas potopu szwedzkiego we wrześniu 1655 roku?

W tej ciężkiej sytuacji Jan Kazimierz opuścił granice Rzeczypospolitej i udał się na Śląsk, co sprawiło, że kolejne miasta i oddziały zaczęły podawać się Szwedom bez walki.

Jakie były przyczyny rosnącego oporu wobec Szwedów podczas potopu szwedzkiego?

Prowadzono na wielką skalę rekwizycje, rabunki i niszczenie dóbr kultury oraz nakładano kontrybucje.

Jak zakończyła się sytuacja potopu szwedzkiego pod koniec 1655 roku?

Sukcesem zakończyła się obrona klasztoru Paulinów na Jasnej Górze, a szlachta związała konfederację w Tyszowicach w celu walki ze Szwedami.

Jak wyglądała sytuacja podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku?

Do kraju powrócił Jan Kazimierz, który rozpoczął tworzenie nowej armii, a walki prowadzono ze zmiennym szczęściem dla obu stron.

Scharakteryzuj sposób walki prowadzony przez Stefana Czarnieckiego ze Szwedami.

Stefan Czarniecki umiejętnie nękał Szwedów, prowadząc wojnę podjazdową.

Kiedy Jan Kazimierz złożył tzw. śluby lwowskie?

1656.

Omów, co Jan Kazimierz ślubował w ślubach lwowskich.

Oddał państwo pod opiekę Matki Boskiej, deklarując, że po zwycięstwie poprawi sytuację chłopów oraz mieszczan.

Jak wyglądała sytuacja podczas potopu szwedzkiego w grudniu 1656 roku?

Do tego momentu udało się wyzwolić większość kraju spod panowania szwedzkiego, jednak w grudniu tego roku został podpisany traktat rozbiorowy w Radnot.

Jakie były postanowienia traktatu rozbiorowego w Radnot i jaki był jego skutek?

Zakładał podział Rzeczypospolitej między Szwecję, Siedmiogród, Brandenburgię, Kozaków Chmielnickiego oraz Radziwiłłów, a w efekcie wojska siedmiogrodzkie wkroczyły na ziemie polskie.

Co zmusiło Szwedów do wycofania się z ziem polsko-litewskich?

Zwycięstwa Rzeczypospolitej w kolejnych bitwach oraz rosnący opór ludności zmusiły Szwedów do wycofania się.

Kiedy zawarto traktaty welsko-bydgoskie?

1657.

Jakie były postanowienia traktatów welsko-bydgoskich?

Elektor Brandenburgii opowiedział się po stronie Rzeczypospolitej w zamian za uznanie zależności lenna Prus Książęcych od Rzeczypospolitej.

W którym roku zawarto pokój w Oliwie?

1660.

Omów postanowienia pokoju w Oliwie.

Jan Kazimierz zrzekł się praw do szwedzkiej korony, Rzeczpospolita zrzekła się Inflant, potwierdzono traktaty welsko-bydgoskie, Szwecja zagwarantowała wolność handlu na Bałtyku, a Rzeczpospolita wolność wyznania dla mieszkańców Prus Królewskich.

Jakie były skutki potopu szwedzkiego dla Rzeczypospolitej?

Utrata zwierzchności nad Prusami, ogromne wyniszczenie gospodarcze kraju, wzrost napięć religijnych pomiędzy protestantami i katolikami, upadek kultury politycznej, kryzys ustrojowy oraz ogromne straty w kulturze materialnej.