Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

filogeneza

specjalizacja funkcji receptorowej, rozwój ośrodków mózgowych

encefalizacja

wraz z rozwojem filogen. ukł. nerwowego stopniowe przejmowanie funkcji RK przez ośrodki mózgu

ontogeneza

proliferacja, migracja, różnicowanie, mielinizacja, synapsogeneza

ontogeneza

powierzchnia grzbietowa zarodka grubieje, a jej brzegi unoszą się, zwijają i łączą tworząc cewę, która stopniowo chowa się pod skórą; jej przednia część się powiększa i tworzy 3 pęcherzyki a pozostała - RK

zalążek mózgowia

przodomózgowie (kreso- i między-), śródmózgowie, tyłomózgowie (rdzeń przedłużony, most i móżdżek)

istota szara

skupienie ciał komórek nerwowych w OUN, tworzy korę mózgu (na zewnątrz), a w RK słupy przednie, tylne i boczne (wewnątrz istoty białej)

istota biała

skupienie wypustek komórek nerwowych w OUN

ograniczone skupienie istoty szarej w OUN

jądro, warstwa lub pole

skupienie ciał komórek nerwowych poza OUN

zwój

droga nerwowa

wiązka wypustek (aksonów lub dendrytów) w obrębie OUN

nerw / włókno nerwowe

wiązki wypustek neuronów poza OUN, przewodzące impulsy na duże odległości

włókna ruchowe

eferentne, w RK korzenie brzuszne

włókna czuciowe

aferentne, w RK korzenie grzbietowe

apoptoza

programowa śmierć komórek nerwowych

neurotrofiny

np. NGF, zapobiegają apoptozie

hamowanie apoptozy

przyłączenie własnych aksonów do komórki docelowej i otrzymanie neurotrofin, ale też wydzielanie neuroprzekaźnika

filogeneza

500mln mózg gadzi, 250mln mózg ssaczy, ukł. limbiczny, pierwotne emocje, 4mln zejście z drzewa 400g, 2mln 600g homo habilis, 1mln 1kg homo erectus, 200tys 1.2-1.4kg homo sapiens

cechy mózgowia człowieka

przewaga mózgowia nad RK, przewaga mózgu nad pniem mózgu

podział anatomiczny

ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

oun

mózgowie (mózg, pień mózgu i móżdżek) i RK

obwodowy układ nerwowy

somatyczny (steruje mięśniami zależnymi od woli i przekazuje inf. czuciowe do OUN) i autonomiczny (kontroluje aktywność mięśni niezależnych od woli)

autonomiczny układ nerwowy

współczulny (pobudzający - wydatkowanie energii) i przywspółczulny (hamujący - gromadzenie energii)

obwodowy UN

włókna nerwowe przekazujące informacje z narządów zmysłów do OUN i z OUN do mięśni i gruczołów

korzenie grzbietowe

wchodzą do RK, przewodzą informacje czuciowe, który wysyła je do mózgowia

korzenie brzuszne

wychodzą z RK, przewodzą informacje ruchowe biegnące do mięśni i gruczołów, które otrzymują z mózgowia

podział mózgowia wg kryterium anatomiczno-ontogenetycznego

kresomózgowie i międzymózgowie (przodomózgowie), śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony i móżdżek (tyłomózgowie)

części międzymózgowia

wzgórze i podwzgórze

części kresomózgowia

kora mózgowa (półkule), węchomózgowie, hipokamp, jądra podstawy

przodomózgowie

najbardziej wyróżniająca się część mózgowia u ssaków; jego zewnętrzna część tworzy kora mózgowa, pod nią leżą jadra podstawy i wzgórze

części śródmózgowia

pokrywka, nakrywka, wzgórki górne, wzgórki dolne, istota czarna

części tyłomózgowia

rdzeń przedłużony, most, móżdżek

funkcje wzgórza

dociera do niego większość informacji z narządów zmysłów, są analizowane i przekazywane do kory (oprócz węchu!)

funkcje jąder podstawy

zasadnicza rola w niektórych aspektach aktywności ruchowej

parkinsson

zanik neuronów jąder podstawy (istoty czarnej) - zaburzenia ruchu, uwagi, myślenia, pamięci, depresja

układ limbiczny

tworzy obrzeże dookoła pnia mózgu, pełni ważną rolę w powstaniu emocji i motywacji, np. pragnienia, łaknienia, aktywności seksualnej, lęku, agresji

części układu limbicznego

opuszka węchowa, podwzgórze, hipokamp, ciało migdałowate, zakręt obręczy

funkcje podwzgórza

pod wzgórzem, posiada połączenia z przodo- i śródmózgowiem, może wpływać na wydzielanie hormonów przez przysadkę, główny regulator homeostazy wewnątrzustrojowej, uszkodzenie - zaburzenie zachowań popędowych

funkcje przysadki

gruczoł dokrewny połączony z podwzgórzem za pomocą szypułki, reaguje na sygnały z podwzgórza, syntetyzuje i uwalnia hormony do krwi

funkcje hipokampu

pamięć krótkotrwała, zapamiętywanie i przetrzymywanie informacji w pamięci świeżej, czy zostaną przekazane do pamięci trwałej

półkule mózgowe

warstwa komórek nerwowych na zewnątrz tworzy istotę szarą (korę mózgową), włókna nerwowe tworzą istote biała (pod szarą), połączone ze sobą za pomocą spoidła wielkiego; odbiór i analiza informacji sensorycznych oraz sterowanie aktywnością ruchową

rdzeń kręgowy

łączy się z narządami zmysłów oraz mięśniami położonymi poniżej głowy; składa się z segmentów - po obu stronach każdego nerw czuciowy i ruchowy; przerwanie - przestaje przekazywać sygnały czuciowe z tego i poniżej i traci zdolność sterowania mięśniami

płaty półkul mózgowych

potyliczny, ciemieniowy, czołowy i skroniowy

płat potyliczny

leży w tylnej części mózgu, główne miejsce odbioru sygnałów wzrokowych; uszkodzenie - ślepota mózgowa

płat ciemieniowy

w części środkowej, obejmuje kore somatosensoryczną - miejsce docelowe sygnałów dotykowych i informacji z receptorów mięśniowych i ścięgnistych; tworzone sa reprezentacje położenia oczu, głowy i ciała; przesyłane informacje do obszarów sterujących ruchami

płat skroniowy

położony bocznie; zawiera pierwszorzędowe ośrodki słuchu, kluczowa rola w rozumieniu mowy; jest też asocjacyjny ośrodek wzroku (spostrzeganie ruchu i rozpoznawanie twarzy); element nerwowego podłoża zachowań emocjonalnych i motywacyjny

płat czołowy

najwiekszy u ludzi; pierwszorzędowa kora ruchowa oraz przedczołowa; planowanie ruchów, pamięć świeża, aspekty emocji, zakręt przedśrodkowy - ruchy precyzyjne, neurony tej kory mają dużo dendrytów tworzących połączenia z neuronami - funkcja asocjacyjna

kora przedczołowa

najbardziej rozwinięta część płata czołowego u ludzi; nie jest ośrodkiem pierwszorzędowym dla żadnego zmysłu, ale wszystkie korowe ośrodki czuciowe wysyłają aksony do określonych miejsc w jej obszarze; stanowi o osobowości

6 warstw kory mózgowej

1. drobinowa 2. ziarnista zewnętrzna 3. piramidowa zewnętrzna 4. ziarnista wewnętrzna 5. piramidowa wewnętrzna 6. komórek wielokształtnych

kolumny w korze mózgowej

czynnościowo wszystkie warstwy tworzą kolumny; neurony w każdej kolumnie maja podobne właściwości

części jądra podstawy

grupa struktur podkorowych, składa się z: jądra ogoniastego, skorupy, gałki bladej

funkcje jądra podstawnego Meynerta

wydziela Ach - regulacja stany przytomności, pobudzenia i uwagi, otrzymuje impulsy z podwzgórza i innych jąder podstawy, pośredniczy pomiędzy pobudzeniem emocjonalnym a przetwarzaniem informacji kory

funkcje opuszki węchowej

odbieranie wrażeń węchowych, łączy się z ciałem migdałowatym - każdy zapach wywołuje emocje

funkcje ciała migdałowatego

odgrywa rolę w generacji negatywnych emocji, agresji oraz generuje reakcje obronne

części pnia mózgu

rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, niektóre części międzymózgowia

funkcje rdzenia przedłużonego

zgrubienie i przedłużenie RK, kontroluje odruchy (oddychanie, tętno, wymioty, ślinienie, kaszel i kichanie) przez nerwy czaszkowe przewodzące sygnały czuciowe z głowy i sterujące mięśniami głowy

12 par nerwów czaszkowych

łączą receptory i mięśnie w głowie oraz narządy wewnętrzne z mózgiem; jądra nerwów 5-12 są w rdzeniu przedłużonym, a 1-4 w śród- i przodomózgowiu

funkcje mostu

w jego obrębie krzyżuje sie większość włókien nerwowych - aksony z jednej strony mózgowia przebiegają w RK po przeciwnej stronie; zawiera kilka jąder nerwów czaszkowych

twór siatkowaty

znajduje się w rdzeniu przedłużonym i moście; jego część zstępująca steruje ośrodkami ruchowymi RK, a wstępująca unerwia obszary ruchowe kory; reguluje procesy czuwania

funkcje śródmózgowia

ośrodek integracji bodźców zmysłowych i ośrodek odruchowy zmysłów wzroku i słuchu

funkcje móżdżku

duża część tyłomózgowia sterująca koordynacją ruchów, napięciem mięśni, uwagą słuchowo-wzrokową

funkcje układu współczulnego

składa się z 2 łańcuchów zwojów wzdłuż RK, z którym łączą sie przez wiązki aksonów - wychodzące ze zwojów włókna nerwowe docierają do narządów i przygotowują do reakcji walcz lub uciekaj

funkcje układu przywspółczulnego

składa się z nerwów czaszkowych i nerwów wychodzących z krzyżowej części RK; długie, przedzwojowe aksony opuszczają RK i dochodzą do zwojów przywspółczulnych unerwiają narządy wewnętrzne

różnice układu autonomicznego od somatycznego

nierównomierne rozmieszczenie ośrodków w un, zwoje dzielące włókna na przed- i zazwojowe, inna budowa nerwów (bezrdzenne), wolne przewodzenie, wydzielanie nie tylko Ach ale noradrenaliny, efektorami są mięśnie gładkie, sercowy i gruczoły

funkcje jąder szwu

znajdują się w rdzeniu przedłużonym i moście, unerwiają przodomózgowie zwiększając lub zmniejszając gotowość reakcji na bodźce, uczestniczą w regulacji snu