Biologia komórki, podstawy genetyki

komórka

elementarna jednostka budowy organizmu

białka

podstawowy element funkcjonowania organizmu; strukturalne (budulec komórki) i funkcjonalne (regulują procesy życiowe komórek i narządów)

białka funkcjonalne

hormony, enzymy, przekaźniki wtórne, czynniki wzrostu, białka receptorów

aminokwasy

grupa aminowa (zasadowa) - NH2 i grupa karboksylowa (kwasowa) - COOH

aminokwasy jako przekaźniki lub prekursory

glicyna, kwas glutaminowy, tyrozyna, tryptofan

rola genów

dziedziczenie cech organizmu, sterowanie syntezą nowych białek strukturalnych oraz na bieżąco synteza białek funkcjonalnych

kwasy nukleinowe

DNA - zawiera AGCT, ryboza bez tlenu, kwas fosforowy i RNA - AGCU, ryboza z tlenem, kwas fosforowy

zasady purynowe

adenina A i guanina G

zasady pirymidynowe

cytozyna C, tymina T, uracyl U

gen

jednostka dziedziczenia, fragment chromosomu, czyli podwójnej nici DNA

DNA

ułożone podwójnie tworząc spiralę, matryca, na której następuje synteza drugiej nici DNA i RNA

replikacja DNA

fragmenty starej cząsteczki DNA rozwijają się i służą jako matryca do syntezy nowej cząsteczki

synteza białka

transkrypcja i translacja

transkrypcja

przebiega w jądrze komórki, polega na syntezie mRNA na matrycy DNA; mRNA przenosi informacje do rybosomów w cytoplazmie; na tej samej matrycy powstaje też tRNA i rRNA

translacja

przebiega w siateczce śródplazmatycznej, w rybosomach; tRNA zawiera miejsce przyłączenia dla aminokwasu i antykodon, którym przyłącza sie do rybosomów w miejscu A i P

ekspresja genu

ujawnianie sie funkcji genu pod wpływem różnych czynników wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych; mechanizmy działają na poziomie transkrypcji i translacji

genotyp

zespół wszystkich cech organizmu

fenotyp

zespół cech określonych przez genotyp

kariotyp

określony rodzaj i liczba chromosomów

allel

gen określający daną cechę występuje w dwóch odmianach - allelach

mitoza

podział komórek somatycznych, powstają 2 identyczne komórki potomne o kariotypie diploidalnym

mejoza

powstają komórki rozrodcze gamety, mają charakter haploidalny (połowa liczby chromosomów)

źródła zmienności genetycznej

rekombinacja (mieszanie się genów rodziców w genotypie potomstwa), mutacje

crossing-over

rodzaj rekombinacji, zamiana fragmentów genów między chromosomami leżącymi w parach

mutacja

zmiany w pojedynczych genach - rodzaju, sekwencji lub liczby nukleotydów w DNA

antykodon

zespół trzech nukleotydów

gatunek

zespół zwierząt lub roślin o podobnych cechach morfologicznych, zbliżonym poziomie bytowania i podobnych relacjach ze środowiskiem

populacja

osobniki zamieszkujące jeden teren, razem żyją, polują, rozmnażają się

założenia koncepcji selekcji naturalnej

1. organizmy wytwarzają nadmiar potomstwa 2. liczba osobników nie zmienia się z pokolenia na pokolenie 3. w obrębie grupy występuje rywalizacja i znaczne różnice

metody genetyczne w badaniach fizjologicznych

inbret (krzyżowanie między osobnikami spokrewnionymi do uzyskania populacji homozygotucznej), outbret (populacje heterozygotyczne), selekcja sztuczna (do uzyskania pożądanych fenotypów)