Łacina paremie

Res nullius cedit primo occupanti

rzecz niczyja przypada pierwszemu kto ją zajmie

Agere non valenti non currit praescriptio

nie rozpoczyna się bieg przedawnienia temu co nie może działać

Reo negante auctori incumbit probatio

ciężar dowodzenia przypada na dowoda

Cessante ratione legis cessat et lex ipsa

Gdy ustaje przyczyna, dla której wydano ustawę, traci sama ustawa

Lege non distinguente nec nostrum est distinguere

ustawy/prawo jest fundamentem państwa

Conventio omnis intellegitur rebus sic stantibus

każda umowa jest rozumiana przy takim stanie rzeczy

In legibus fundamentum rei publicae

w prawie podstawa rzecz pospolitej

Rem tene, verba sequentur

trzymaj się rzeczy słowa pójdą za tym

Culpa est inmiscere se rei ad se non pertinenti

winą jest mieszać się w rzecz, która do kogoś nie należy

. Est modus in rebus, sunt certi denique fines

istnieje umiar w rzeczach są też wreszcie ustalone granice

reus fit querens lumine novorum testimoniorum

pozwany staje się powodem w świetle nowych dowodów

Lex iubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria.

prawo nakazuje to, co należy czynić i zakazuje rzeczy przeciwnych

Non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta

argumenty należy oceniać nie według liczby, ale znaczenia

Prohibenda est ira in puniendo.

przy wymierzaniu kary nie wolno kierować się gniewem

Pacta sunt servanda.

Umów należy dotrzymywać

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem

znać przepisy prawne to nie znaczy pamiętać ich słowa, ale znać ich siłę i znaczenie

Personae

prawo osobowe

res

prawo rzeczowe

Actiones

Prawo procesowe

Lex posterior derogat legi priori-

ustawa późniejsza znosi ustawę wcześniejszą

Lex posterior generalis non derogat legi anteriori speciali

ustawa ogólna późniejsza, nie znosi ustawy specjalnej wcześniejszej

Prior tempore, potior iure

ten kto jest pierwszy, ten ma większe uprawnienia

In pari causa melior est condicio possidentis

w równym sporze lepsza jest sytuacja posiadania

Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest

- nikt nie może czerpać korzyści z przestępstwa

Salutus rei publicae suprema lex estro

dobro RP niech będzie najwyższym prawem

Multis terribilis caveto multos

niech wielu strzeże się ten kto jest straszny dla wielu

Testes estote!-

bądźcie świadkami

Eius est nolle, qui potest velle

ten tylko może nie chcieć, w czyjej woli jest chcieć

Volenti non fit iniuria

chcącemu nie dzieje się krzywda

Regula est, quae rem, quae est, breviter enarrat

regułą jest to co krótko przedstawia istotę rzeczy

. In poenalibus causis benignius interpretandum est

w sprawach karnych należy interpretować w sposób łagodniejszy

Servitutibus civiliter utendum est

ze służebności należy korzystać w sposób uprzejmy

Male enim nostro iure uti non debemus

nie powinniśmy bowiem nadużywać naszego prawa

In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur-

w testamentach interpretujemy wolę testora w sposób pełniejszy

Feci, quod potui, faciant meliora potentes.

zrobiłem, co umiałem, niech przyjdzie ten co

Quidquid agis, prudenter agas et respice finem

cokolwiek robisz, rób to roztropnie

Bis de eadem re ne sit actio. Ne bis in idem procedamus

niech nie toczy się dwa razy ten sam proces

Ne eat iudex ultra petita partium

niech sędzia nie idzie poza rządania stron

Fiat iustitia, pereat mundus!

niech stanie się sprawiedliwość, choćby miał przepaść świat

Do, ut des. Facio, ut facias. Do, ut facias. Facio, ut des

daję, żebyś dał. Robię, żebyś zrobił. Robię, żebys dał.

Videant consules, ne quid detrimenti res publica capiat.

niech konsulowie strzegą, żeby państwo nie doznało jakiegoś uszczerbku

Audiatur et altera pars

Niechaj druga strona też zostanie wysłuchana

NON OMNE, QUOD LICET, HONESTUM EST

nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

QUI CURAT, NON CURATUR

– kto sprawuje kuratelę, nie podlega kurateli

Vim vi repellere licet

siłę można odeprzeć siłą

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet

nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada

Id, quod nostrum est, sine facto nostro ad alium transferri non potest.

– to co jest nasze nie może być przeniesione na kogoś innego bez naszego działania

Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest

nikt nie może umrzeć pozostawiając w testamencuie częśći majątku, a reszty nie stestować.

In dubiis benigniora praeferenda sunt. In dubio pro reo

w razie wątpliwości należy wybierać łagodniejsze rozwiązanie

Feci, quod potui, faciant meliora potentes

zrobiłem co mogłem, niech przyjdą ci co potrafią lepiej i poprawią

Quidquid agis, prudenter agas.

cokolwiek robisz rób to roztropnie

Bis de eadem re ne sit actio. Ne bis in idem procedamus

niech nie toczy się dwa razy ten sam proces

Ne eat iudex ultra petita partium

niech nie idzie sędzia poza żądania stron

Res ipsa loquitur.

rzecz mówi sama za siebie

Nihil consensui tam contrarium est quam vis atque metus

– nic nie jest tak bardzo przeciwne zgodzie/prawdzie, jak siła i strach

Prior tempore potior iure.

Pierwsze w czasie, pierwsze w prawie

Hoc iure utimur, ut, quidquid omnino per vim fiat, aut in vis publicae, aut in vis privatae crimen incidat

– posługujemy sie takim prawem, że cokolwiek zdarzy się przy użyciu siły, podlega pod (kategorię) przestępstwa prywatnego lub publicznego

Ea est natura cavillationis, ut ab evidenter veris per brevissimas mutationes disputatio ad ea, quae evidenter falsa sunt, perducatur

taka jest natura wybiegu, że od tego co oczywiście prawdziwe, poprzez bardzo drobne zmiany znaczenia prowadzona jest dyskusja, która prowadzi do całkowicie błędnych ustaleń

Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur

ten kto się jeszcze nie urodził uznany za żywego (ilekroć mowa o jego zysku)

Iniuriam qui facturus est, iam fecit

ten kto ma zamiar dokonać krzywdę, już ją zrobił

Facta probantur, iura novit curia

fakty dowodzą, a sąd zna prawo

Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur

nikogo nie można uznać, że działa podstępnie, jeśli wykonuje przysługujące mu prawo

Qui tacet, consentire videtur-

milczenie uważa się za oznakę zgody

Species perit ei, cui debetur

Rzecz oznaczona indywidualnie przepada temu, komu się należy

Genus perire non censetur

uważa się, że gatunek nie ginie

Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius, quod defunctus habuerit-

Spadkobranie jest niczym innym jak wejściem w całość praw jakie miał zmarły

Nemo non benignus est sui iudex

nikt nie jest dla siebie nieprzychylnym sędzią

Summum ius summa iniuria

najwyższe prawo, najwyższym bezprawiem

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim et potestatem

– znać ustawy to nie trzymać się ich słów, lecz znać ich sens i moc/znaczenie.

Ratio est anima legis

rozum jest duszą ustawy/sens ustawy jest jej duszą

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio

przy takim samym sensie ustawy, takie same dyspozycje ustawy

Sancti habeantur legati. Ne impediatur legatio

Posłowie mają być traktowani jak święci. Nie należy przeszkadzać poselstwu.