Historia - Średniowiecze - historia Polski

Geneza państwa polskiego - gdzie początkowo mieszkali Polanie, podboje

Początkowo mieszkali w okolicach Gniezna. Potem podbili i podporządkowali plemiona `Wielkopolski (930-940 r.) Obok Gniezna ważny był Poznań. Na przełomie lat 50 i 60 10. w. podporządkowali Pomorze Gdańskie.

Mieszko I - rok objęcia władzy, podporządkowanie jakich plemion,

Objął władzę ok. 960 r. Podporządkował Kujawy i Mazowsze, a na płd. wsch. dotarł do ziem Lębodzian.

Książętami sprawującymi władzę w Polsce przed Mieszkiem mieli według legendy Galla Anonima być (3)

Siemowit (syn Piasta), Leszek i Siemomysł (ojciec Mieszka)

Zahamowanie ekspansji Mieszka I - kto na południu i północy

Na południu Czesi (ziemia krakowska i Śląsk), na północy Słowianie połabscy

Mieszko a Otton I

Po podboju plemienia Lumuszan (przy Odrze) Mieszko I uznał zwierzchnictwo Ottona I i płacił mu trybut - prawdopodobnie tylko z nowo zdobytej ziemi lubuskiej. Mógł kontynuować ekspansję na wschód. Zdobyte tereny, m. in Przemyśl w 981 r podbiła Ruś Kijowska

Przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę i następstwa tego

W 966 r. Mieszko I przyjął chrzest. Wybór obrządku łacińskiego spowodował wejście Polski w orbitę Zachodu. Wydarzenie to zapoczątkowało chrystianizację Polski, a także umocniło autorytet Mieszka i ograniczyło odrębność miejscowych pogan.

Rozwój terytorialny państwa Mieszka I 967-972 r.

W 967 r. Mieszko z wsparciem czeskim pokonał Wieletów. W latach 963-972 podporządkował Pomorze Zachodnie, a w 972 r. pod Cedynią rozbił wojska Marchii Łużyckiej.

Rozwój terytorialny państwa Mieszka I 980-988 r. (2)

W 980 r. Mieszko poślubił córkę margrabiego Marchii Północnej Odę związując się z arystokracją saską i panującą w Niemczech dynastią. Około 988 r. Bolesław Chrobry poślubił Emnildę (córka księcia Milczan z Łużyc)

Dołączenie Śląska i Małopolski do Polski

W 990 r. dzięki sojuszowi z Ottonem III, Mieszko przyłączył podległy Czechom Śląsk. Od 985 r. Bolesław (Chrobry) zarządzał Małopolską przypuszczalnie z nadania czeskiego.

Śmierć Mieszka I i Dagome iudex

Przed śmiercią w 992 r. Mieszko oddał państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej (dokument Dagome iudex). W rękach Bolesława Chrobrego została zaledwie Małopolska.

Organizacja państwa Mieszka I - opola, drużyny książęce, większość ludności stanowili...

1) Opola stanowiły sąsiedzką wspólnotę terytorialną obejmującą pobliskie osady skupione wokół grodu. 2) drużyna książęca była siłą zbrojną składająca się z wolnych miejscowych a także Normanów. Liczyła ok. 3k ludzi. 3) większość ludności to wolni rolnicy

Niewolnicy w państwie Mieszka I

Handel niewolnikami stanowił ważne źródło dochodów, a niektórzy byli obsadzani na roli.

Objęcie władzy przez Chrobrego

Mieszko I zmarł w 992 r. Zgodnie ze zwyczajem państwo zostało podzielone między jego synów - Bolesława, Mieszka, Świętopełka i Lamberta (synów Ody). Przed 995 r. Bolesław przejął pełnię władzy, pokonał stronnictwo Ody przywracając jedność państwa.

Święty Wojciech i jego wyprawa a Bolesław Chrobry

W 997 r. Bolesław poparł i zorganizował misję chrystanizacyjną biskupa praskiego Wojciecha na terenie Prus. Ten zginął, Bolesław jednak wykupił jego ciało i pochował w Gnieźnie, co po kanonizacji Wojciecha dało sławę Polsce i Bolesławowi.

Zjazd Gnieźnieński

Zjazd Gnieźnieński (1000 r.) doprowadził do uznania Bolesława Chrobrego za równorzędnego sojusznika cesarza Ottona III, co umocniło jego pozycję w Europie. Cesarz ofiarował mu symboliczne dary, m.in. włócznię św. Maurycego.

Przyczyna wojny z Henrykiem II w 1003 r.

Po bezpotomnej śmierci Ottona III Bolesław Chrobry wsparł margrabiego miśnieńskiego Ekkeharda - jednego z kandydatów do korony. Po jego śmierci zajął m.in. Łużyce, Czechy i Słowację. To w 1003 r. doprowadziło do wojny z nowym królem Niemiec Henrykiem II.

Wojna Bolesława Chrobrego z Henrykiem II - daty i przebieg od 1003 r. do 1013 r.

Rozpoczęła się w 1003 r. Bolesław utracił Czechy, ale powstrzymał wyprawę Henryka II pod Poznaniem i w 1005 r. zawarł z nim rozejm. W 1007 r. walki wznowiono ale nie przyniosły one nikomu zwycięstwa. W 1013 r. zawarto pokój.

Wojna Bolesława Chrobrego z Henrykiem II - przebieg od 1013 r. do 1018 r.

Pokój w 1013 r. przypieczętowało małżeństwo syna Bolesława - Mieszka z Rychezą, córką hrabiego Lotaryngii. Walki wznowiono w 1015 r. W 1018 r. w Budziszynie zawarto pokój przypieczętowany małżeństwem Chrobrego z Odą, córką nieżyjącego Ekkeharda.

Koronacja Bolesława Chrobrego - rok i skutki

(1025 r.) Koronacja ustanowiła Bolesława - pomazańcem Bożym. Mógł się uważać za suwerennego władcę równego innym panującym królom. Polska została wyniesiona do rangi królestwa, co stawiało ją na równi z innymi chrześcijańskimi państwami Europy.

Drzewo genealogiczne Piastów od Mieszka I do Kazimierza Odnowiciela (zdjęcie)

.

pierwsza królowa Polski

Rycheza - żona Mieszka II koronowana wraz z nim.

Bezprym - dziedziczenie tronu

Najstarszy syn Bolesława - Bezprym, odsunięty przez niego od dziedziczenia, wystąpił przeciwko Mieszkowi II i szukał pomocy zarówno u Konrada II jak u księcia Rusi Kijowskiej Jarosława Mądrego

Klęski Mieszka II (3)

1) W 1029 r. Konrad II zorganizował wyprawę zakończoną nieudaną próbą zdobycia Budziszyna, jednak jednocześnie Czesi zajęli Morawy.2) W wyniku kolejnej wyprawy cesarz zajął Milsko i Łużyce wraz z Budziszynem. 3) Węgrzy zajęli Słowację.

Powody (3) ucieczki Mieszka II i rok

(1031 r.) Mieszko II wyjechał z kraju do Czech gdzie został uwięziony i okaleczony z powodu ataku ze strony Konrada II i Jarosława Mądrego, a także utraty autorytetu oraz zdrady Bezpryma który współpracował z agresorami

Czym była reakcja pogańska w okresie rządów Bezpryma

Było to wystąpienie w niewielkim stopniu schrystianizowanej ludności przeciw możnym i Kościołowi. Przyczyną były wzrastające świadczenia oraz koszty związane np. z budową świątyń

Następstwa i rok śmierci Bezpryma

W 1032 r. Bezprym zmarł. Mieszko II został wypuszczony i odzyskał władzę, uznając jednak zależność lenną od cesarza i zrzekając się korony. W 1034 r. zmarł.

Objęcie władzy przez Kazimierza Odnowiciela i ucieczka

Jako syn Mieszka II objął władzę w 1034 r. w wieku 18 lat. W 1037 r. uciekł na Węgry po buncie możnych.

Powód i skutki najazdu Czech na Polskę w 1038 r.

P) Powodem był bunt możnych i ucieczka Kazimierza Odnowiciela S1) Zdobycie m.in. Poznania i Gniezna (zniszczenie katedry i kradzież relikwii św. Wojciecha) S2) Przyłączenie Śląska do Czech S3) Rozpad państwa

Powrót Kazimierza Odnowiciela

W 1039 r. dzięki pomocy cesarza Henryka III i Węgrów wrócił. Początkowo zjednoczył Małopolskę, Wielkopolskę i ziemię łęczycko-sieradzką. Sojusz z Jarosławem Mądrym ułatwił mu pokonanie Miecława i przyłączenie Mazowsza (1047 r.). W 1054 r. odzyskał Śląsk.

Odzyskanie Śląska przez Kazimierza Odnowiciela

W 1050 r. zmusił zbrojnie Czechów do wycofania się. W 1054 r. Cesarz zatwierdził przynależność Śląska do Polski, jednak z obowiązkiem płacenia trybutu Brzetysławowi

Polska za panowania Kazimierza Odnowiciela (zdjęcie)

.

Rządy Bolesława Śmiałego

W 1058 objął władzę. Dążył do uniezależnienia od cesarstwa. Przyłączył Grody Czerwieńskie i przestał płacić trybut za Śląsk. Poparł papieża w sporze o inwestyturę. Koronowany w 1076. W 1079 stracił tron - zabicie biskupa Stanisława osłabiło jego poparcie.

Polska w latach 1058 - 1138 (zdjęcie)

.

Władysław Herman

Władysław Herman rządził w latach 1079–1107, jednak jego władza była ograniczona przez możnych i opozycję skupioną wokół syna, Bolesława Krzywoustego. Po obaleniu Sieciecha Herman miał słabą kontrolę, a po jego śmierci wybuchła walka o tron.

Podział Polski w momencie śmierci Władysława Hermana i konflikt między braćmi

W 1102 r. istniały dwa niezależne księstwa - Zbigniewa (Wielkopolska i Mazowsze) oraz Bolesława (Małopolska i Śląsk). Konflikt między braćmi zakończył się w 1106 r. zwycięstwem Bolesława, który wygnał brata przywracając jedność państwa.

Polska za panowania Bolesława Krzywoustego do 1109 r. i przedział czasu jego panowania

(1102-1138) Zerwał z procesarską polityką Sieciecha i Hermana. W 1109 r. król niem. Henryk V zaatakował Polskę pod pretekstem obrony praw Zbigniewa. Nie przekroczył jednak Odry i musiał zrezygnować.

Powrót Zbigniewa do Polski

W ramach porozumienia z Henrykiem V Bolesław Krzywousty zgodził się na powrót Zbigniewa i wydzielił mu Mazowsze jako własną dzielnicę. Potem został jednak oskarżony o spiskowaniei oślepiony przez co zmarł.

Bolesław Krzywousty vs Czechy (3)

1) Oficjalnie zaprzestał płacenia trybutu za Śląsk 2) w 1115 r. zawarł pokój z księciem czeskim Władysławem I 3) W latach 30. nowy władca Czech Sobiesław I próbował nieudanie odzyskać Śląsk co skończyło się pokojem w 1137 r.

Podbijanie Pomorza przez Bolesława Krzywoustego (3)

1) W latach 1109-1119 podbił i przyłączył do Polski Pomorze Gdańskie, 2) podbił Pomorze Zach. zmuszając w 1122 r. Warcisława do płacenia trybutu i uznania zwierzchnictwa. 3) W 1135 r. musiał złożyć hołd cesarzowi i dać zaległy trybut za Pomorze Zach.

Regale ziemne - co oznaczało

oznaczało że władca mógł dysponować swobodnie całą niezagospodarowaną ziemią

Ciężary grupowe - co to?

Były to ciężary nakładane wobec całej wsi czy grodu z których władca czerpał korzyści

Różnica między ustawą sukcesyjną Krzywoustego a tradycyjnym modelem dziedziczenia

W tradycyjnym modelu najstarszy syn przejmował całą władzę, podczas gdy w ustawie Krzywoustego najstarszy syn był zwierzchnikiem pozostałych braci którzy otrzymali własne dzielnice. W ramach kolejnych dziedziczeń zwierzchnikiem zostawał najstarszy z rodu.

Trzech władców po śmierci Bolesława Krzywoustego - które dzielnice posiadali

Władysław II Wygnaniec jako najstarszy syn Krzywoustego i książę zwierzchni rządził dzielnicą senioralną - Małopolską, a ponadto jeszcze Śląskiem i częścią Wielkopolski z Gnieznem. Bolesław IV Kędzierzawy - Mazowsze. Mieszko III Stary - Wielkopolska.

Opuszczenie kraju przez Władysława II Wygnańca - rok i powód, kto objął władzę.

W 1146 r. pokonany w wojnie domowej wyjechał. Władzę jako princeps objął Bolesław Kędzierzawy - rządził dzielnicą senioralną pomniejszonej o ziemię sandomierską która trafiła do młodego Henryka, Śląskiem.

Konflikt zbrojny z cesarzem Fryderykiem Barbarossą w 1157 r. - skutki

Cesarz wymusił na Bolesławie Kędzierzawym złożenie hołdu lennego, zapłatę trybutu i oddanie najmłodszego brata Kazimierza jako zakładnika. W 1163 r. na mocy porozumienia z cesarzem przekazał Śląsk synom zmarłego Władysława Wygnańca.

Polska 1173 - 1180 r. (3)

1) W 1173 r. po śmierci Kędzierzawego tron objął Mieszko Stary. 2) W 1177 r. w wyniku buntu Kraków opanował Kazimierz Sprawiedliwy. 3) W 1180 r. uzyskał uznanie swojej władzy łamiącej zasadę senioratu. Wprowadził dziedziczenie przez swoich synów.

Faktyczny upadek senioratu i początek rozbica dzielnicowego - wydarzenie i rok

Odzyskanie Wielkopolski przez Mieszka Starego w 1181 r., co utworzyło dwa niezależne ośrodki władzy - gnieźnieński i krakowski.

Próby odzyskania Krakowa przez Mieszka na przełomach 12. i 13. w (2)

1) W 1194 r. umiera Kazimierz Sprawiedliwy a Mieszko Stary próbuje zająć Kraków, ale zostaje pokonany pod Mozgawą w 1195 r. 2) Uznał jednak prawo małoletniego syna Kazimierza do tronu i sprawował rządy do swej śmierci w 1102 r.

Polska 1202 - 1227 r. - walki o tron (3)

1) Po śmierci Mieszka w 1202 r. doszło do walk o tron krakowski które zwyciężył Leszek Biały - zjednoczył on całą Małopolskę. 2) Jego brat Konrad Mazowiecki rządził Mazowszem i Kujawami. 3) W 1227 r. zamordowany w zamachu księcia Pomorza Gdańskiego.

Polska 1227-1241 - kto rządził, wojny

1) Po śmierci Leszka Białego tron krakowski został powierzony Henrykowi Brodatemu, który w ramach swego państwa zjednoczył Śląsk, ziemię krakowską i sandomierską oraz część Wielkopolski. 2) W 1241. zmarł a monarchia się rozpadła. 3) 1241 r najazd Tatarów

Najazd Tatarów w 1241 r. - skutki (2) i późniejsze najazdy w 13. w.

1) zahamował proces jednoczenia ziem polskich 2) spustoszył ich południową część - Sandomierz i Kraków głównie. 3) Na przełomie 1259 i 1260 r. oraz 1287 i 1288 r. kolejne najazdy dotknęły wschodnią Polskę.

Podbój Prus przez Krzyżaków (2)

Konrad Mazowiecki nie mógł zapobiec pogańskim pruskim najazdom więc zaprosił w 1226 r. Krzyżaków nadając im ziemię chełmińską. 2) W 1234 r. papież nadał im całe Prusy

Przemysł II i jego próby odbudowy Królestwa

Przemysł II objął władzę nad Pomorzem Gdańskim po bezpotomnej śmierci jego księcia. W 1295 r. za zgodą papieża koronowany na króla Polski, w 1296 r. zamordowany co zniweczyło próbę odbudowy Królestwa.

Wacław II i jego panowanie w Polsce

Wacław II rządził Polską w latach 1291–1305. Po przejęciu Krakowa w 1291 r, objął Małopolskę i Wielkopolskę. Koronowany na króla Polski w 1300 r, jego panowanie to czeska dominacja choć nie zjednoczył całego kraju. Po jego śmierci władzę przejął Łokietek.

Przyczyny rozbicia dzielnicowego (4)

1) Ambicje i sprzeczne interesy synów Krzywoustego i potomków 2) Dążenia do narzucania władzy zwierzchniej przez książąt i obawa o utratę własnych dzielnic 3) bogacenie się elit (prowadziło do decentralizacji wł.) 4) złamanie zasad senioratu w Krakowie

Negatywne konsekwencje rozbicia dzielnicowego (4)

1) Upadek zasad senioratu (koniec 12 w.) zagrożenie zewnętrzne 2) Konieczność samotnego przeciwstawiania się ekspancji Marchii Branderburskiej przez Wielkopolskę 3) Brak władzy centralnej umożliwiającej obronę przed najazdami 4) Sprowadzenie Krzyżaków

Rozbicie dzielnicowe - okres

1138-1320

Rozwój gospodarczy i kulturalny w trakcie rozbicia dzielnicowego

Rozbicie dzielnicowe było czasem rozwoju gospodarczego i kulturalnego ziem polskich - brak władzy centralnej w nim nie przeszkodził.

Osadnictwo na prawie polskim w okresie rozbicia dzielnicowego

Właściciele ziemscy chcieli zachęcić tzw. wolnych gości, najczęściej byli to zbiedzy z innych regionów oraz cudzoziemcy, do osiedlenia się. W tym celu obniżali daniny. Początkowo osadzano ich na prawie polskim (niespisanym). Umowy zawierano ustnie.

lokacja - definicja

ustanowienie zasad organizacyjnych oraz prawnych dla danej osady

Kolonizacja na prawie niemieckim

Kolonizacja na prawie niemieckim polegała na osadnictwie niemieckim na ziemiach polskich od XIII w., wprowadzając niemieckie prawo (np. magdeburskie), rozwijając gospodarkę, ale też powodując napięcia z miejscową ludnością. Często spisywano dokument.

Struktura wsi na prawie niemieckim

Wieś na prawie niemieckim była zarządzana przez właściciela ziemskiego, który nadawał ziemię osadnikom. Właściciel kontrolował podatki, pracę i porządek, a sołtys organizował życie wsi, zapewniając zgodność z prawem.

Czemu z czasem polacy zaczęli osiedlać się na prawie niemieckim?

Bo gwarantowało ono lepszą organizację.

Organizacja gminy miejskiej na początku istnienia miast

Organizatorem był zasadźca który jako wójt reprezentował później miasto wobec osoby dokonującej lokacji. Dokument lokacyjny zwalniał miasto od ciężarów prawa książęcego i nadawał np. magdeburskie prawo. Przy dokonywaniu lokacji wytyczano rynek parcele itp

Prawa wójta i dziedziczność stanowiska

Wójt miał prawo do wolnych od czynsu parceli (co szósta), prawo do tworzenia kramów, jatek, młynów czy łaźni i pobierania 1/3 kar sądowych. Staniwisko wójta było dziedziczne.

Pierwsza lokacja w Polsce - rok i miasto

1211 r., Złotoryje

Pozytywny skutek osadnictwa na prawie niemieckim

Przywiezienie z zachodu nowych metod uprawy czy trójpolówki co spowodowało wzrost plonów.

Co spowodowało faktyczną chrystianizację ludności ziem polskich

Rozbudowa sieci parafialnej oraz działalność zakonów

Powód narodzin społeczeństwa stanowego w Polsce, wiek, cztery stany główne

1) Decentralizacja władzy, upowszechnienie immunitetów i rozwój osadnictwa na prawie niemieckim (wyłącznie szerokich grup ludności spod prawa książęcego) 2) początek w 13. w. 3) duchowieństwo, rycerstwo, mieszczanie, chłopi.

Stan duchowny

Najwcześniej w połowie 13. w. ukształtowało się jako odrębny stan duchowieństwo. Uzyskało prawo wyboru biskupa bez ingerencji władzy świeckiej oraz immunitetowe przywileje ekonomiczne i prawne.

Czym wyróżniał się stan rycerski

Dziedzicznym posiadaniem ziemi na prawie rycerskim i związanym z tym obowiązkiem odbywania służby konno wojskowej.

Ukształtowanie mieszczaństwa

Ukształtowało się w wyniku lokowania miast. Mieli własne prawa, sądownictwo i wolność. Mieszczanie dzielili się na: patrycjat, pospólstwo, plebs.

Chłopi w 13. - 14. w.

W ciągu 13.-14. w. chłopi byli jeszcze wolni osobiście, ale związani z panem gruntownym zobowiązaniami.

Władysław Łokietek odzyskuje ziemie polskie 1304-1307 r.

W 1304 r. wraca do kraju i zajmuje ziemię sandomierską. Wykorzystuje niezadowolenie Polaków. W 1305 r. Wacław i jego syn umierają. W 1306 r. opanował Małopolskę, potem ziemię łęczycko-sieradzką i Kujawy. W 1307 r zajął Pomorze Gdańskie ale go nie utrzymał

Na jakim stanie opierał się Łokietek i jak próbował pozyskać mieszczan krakowa (2)

1) rycerskim 2) nadawał miastu przywileje ekonomiczne, jednak mieszczanie nie lubili go m.in. za obniżanie wartości szlachetnego kruszcu w monetach

Bunt przeciwko Łokietkowi w Małopolsce - powód i rezultat

Jan Luksemburski, król Czech uważał że jako następca Wacława II ma prawo do tronu polskiego. Liczące na jego pomoc miasta Małopolski wspólnie wystąpiły w 1311 r. przeciw Łokietkowi. Bunt w Krakowie zakończył się w 1312 r. surowymi represjami.

Oddanie władzy w Wielkopolsce Łokietkowi - rok i powód

W 1314 r. możni Wielkopolski oddali władzę Łokietkowi ponieważ synowie zmarłego w 1309 r. Henryka Głogowskiego nie zdobyli ich przychylności.

Koronacja Łokietka

W 1319 r. papież uznał prawa Łokietka do korony. W styczniu 1320 r. nastąpiła koronacja na Wawelu. Na arenie międzynarodowej królem Polski jednak tytułowano nadal Jana Luksemburskiego.

Terytorium za panowania Łokietka (3)

1) Śląsk był podzielony a władcy uznawali się raczej za lenników Jana Luksemburskiego, 2) Pomorze Gdańskie było krzyżackie, ziemia lubuska branderburska, 3) Mazowsze podzielone na małe księstwa i rządzone przez potomków stryja Łokietka.

Dotarcie Jana Luksemburskiego pod Kraków - rok i co go powstrzymało

1) 1327 r. 2) interwencja węgierska (Łokietek był sprzymierzony z Węgrami i Litwą (choć pogańskie plemiona litewskie najeżdżały Polskę))

Sojusz krzyżacko-branderburako-czeski i skutki w stratach terytorialnych

Sojusz brandenbursko-czesko-krzyżacki przeciw Łokietkowi dążył do osłabienia 🇵🇱. Brandenburczycy i Krzyżacy zajmowali ziemie, a Czechy rościły prawa do tronu. 2) W ramach rozejmu z 1332 r zostawiono krzyżakom Pomorze Gdańskie, ziemię dobrzyńską i Kujawy

Czynniki utrudniające zjednoczenie Polski w 13. w. (5)

1) Zbyt duża liczba kandydatów do tronu 2) Brak ksiecia posiadającego zdecydowaną przewagę ziem i praw do tronu 3) Brak poparcia w całym kraju dla jednego pretendenta 4) Konflikt między elitami Małopolski i Wielkopolski 5) uznawanie Jana Luksemburskiego🌐

Czynniki sprzyjające zjednoczeniu Polski (4)

1) poczucie więzi i pamięci o historii 2) odmienność tradycji itp. mocniej dostrzegana wobec napływu niemieckiej ludności 3) popieranie dążeń zjedniczeniowych przez Kościół 4) Istnienie jednej organizacji kościelnej podporządkowanej Gnieznu

Terytorium Polski w momencie objęcia tronu przez Kazimierza Wielkiego i który to był rok

Małopolska, Wielkopolska, ziemia sieradzka i łęczycka - Kazimierz Wielki objął tron w 1333 r.

Porozumienie w Wyszehradzie - kto z kim i po co

Kazimierz Wielki w 1335 r. porozumiał się w Wyszehradzie z Janem Luksemburskim - w zamian za 20 tys kop groszy praskich Jan Luksemburski zrezygnował z pretensji do tronu polskiego.

Pokój wieczysty między Polską a zakonem krzyżackim z 1343 r. - co za co

Kazimierz Wielki: potwierdził nadania ziemi chełmińskiej i michałowskiej i zrezygnował z Pomorza Gdańskiego. Zakon: zwrócił Kujawy i ziemię dobrzyńską.

Wojna Kazimierza z Luksemburgami o Śląsk - okres i skutek

Trwała od 1345 do 1348. Skończyła się pokojem w Namysłowie, a Śląsk włączono do Korony Królestwa Czeskiego.

Mazowsze (księstwo płockie) a Kazimierz Wielki

w 1351 r. po bezpotomnej śmierci księcia Bolesława III część Mazowsza trafiła do Kazimierza, a reszta do dwóch książąt którzy złożyli mu hołd lenny.

Zjazd monarchów w 1364 r. - gdzie, co oznaczał i kto się zjawił

Zjazd w Krakowie w 1364 r. stał się manifestacją potęgi i bogactwa króla polskiego. Obecni byli m.in. cesarz Karol IV Luksemburski, Ludwik Węgierski

Przyłączenie Rusi Halickiej do Polski i jej największe miasta

W 1340 r. zmarł władca Rusi Halicko-Włodzimierskiej który ustanowił Kazimierza swym następcą. Ten wkroczył, jednak do 1366 r. trwał konflikt Polaków i wspomagających Węgrów z Litwinami i Tatarami o te terytoria. Kazimierz wygrał.

Czemu Węgrzy pomogli Kazimierzowi Wielkiemu w zdobyciu Rusi Halickiej?

Bo Kazimierz w 1339 r. zawarł z nimi umowę sukcesyjną przewidującą, że w wypadku bezpotomnej śmierci Kazimierza tron obejmą rządzący Węgrami Andegawenowie.

Złamanie umowy sukcesyjnej przez Kazimierza III Wielkiego

Pod koniec życia Kazimierz III Wielki próbował złamać układ sukcesyjny z Węgrami, promując Kaźka Słupskiego, ale po jego śmierci w 1370 r. tron objął Ludwik Węgierski, tworząc unię personalną Polski z Węgrami.

idea Corona Regni Poloniae - z kiedy, o co chodziło

Corona Regni Poloniae miała oznaczać traktowanie państwa jako dobra wspólnego, a nie własności władcy.

za którego króla nastąpiła kodyfikacja prawa polskiego

Nastąpiła za Kazimierza III Wielkiego. Skodyfikowano zwyczajowe prawo ziemskie - osobno dla Wielkopolski oraz Małopolski.

Rozwój szkolnictwa za Kazimierza Wielkiego

Za panowania Kazimierza Wielkiego (1333–1370) rozwinęło się szkolnictwo, a w 1364 roku założył on Akademię Krakowską, pierwszą wyższą uczelnię w Polsce, promującą naukę i kształcenie duchowieństwa.

Żydzi w Polsce Kazimierza Wielkiego

Kazimierz Wielki nadał Żydom w Polsce szerokie prawa, zapewniając im ochronę, wolność religijną i gospodarcze przywileje. Powstały żydowskie osiedla i gminy, a Polska stała się centrum życia żydowskiego w Europie.

Sukcesy Kazimierza Wielkiego (4)

1) Osłabił a następnie doprowadził do zerwania sojuszu luksembursko-krzyżackiego 2) Wykupił od Jana Luksemburskiego prawa do korony uzyskując uznanie międzynarodowe 3) Pokój Kaliski z krzyżakami pozwolił na rozwój gospodarczy 4) sojusz z Węgrami

Przywilej Koszycki - rok nadania, o co chodziło

Przywilej koszycki (1374) obniżył podatek ziemski dla szlachty z 12 do 2 groszy z łanu w zamian za zgodę na sukcesję jednej z córek Ludwika Węgierskiego na polskim tronie. Ponadto ograniczył obowiązek służby wojskowej szlachty do obrony kraju.

Królestwo Polskie za dynastii węgierskiej (zdjęcie)

.

Bezkrólewie w 14. w. i jego koniec

Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 r. trwało bezkrólewie, zakończone w 1384. koronacją dziesięcioletniej Jadwigi Andegaweńskiej.

Warunek wyboru Jadwigi Andegaweńskiej na tron

Zawarcie małżeństwa z księciem litewskim Władysławem Jagiełłą który zobowiązał się do przyjęcia chrztu (Litwa wciąż była pogańska jako jedyny kraj w Europie)

Unia w Krewie

Unia w Krewie (1385) była porozumieniem, w którym Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest, schrystianizować Litwę i poślubić Jadwigę, co zapoczątkowało unię Polski z Litwą.

Koronacja Jagiełły

W 1386 r. Jagiełło przybył do Krakowa, przyjął chrzest (a wraz z nim imię Władysław), złożył z Jadwigą ślubowanie małżeńskie i został koronowany na króla Polski.

Rozwój monarchii stanowej za Ludwika Węgierskiego - przyczyny

Za Ludwika Węgierskiego (1370–1382) monarchia stanowa rozwijała się z powodu jego nieobecności w Polsce. Przywilej koszycki (1374) wzmocnił szlachtę, dając jej wpływ na politykę w zamian za poparcie dynastii.

Rada Koronna

Rada Koronna, powstała w XIV w., była organem doradczym monarchy, złożonym z duchownych i możnych. Za Ludwika Węgierskiego jej rola wzrosła z powodu jego nieobecności, stając się zalążkiem sejmu walnego w monarchii stanowej.

Przywilej piotrkowski - rok wydania i co dawał

(1388 r.) Jagiełło tym przywilejem rozszerzył dotychczasowe uprawnienia stanu rycerskiego i duchownego, m.in.: podczas wypraw za granicę każdy rycerz otrzyma pięć grzywien, rycerz zostanie wykupiony z niewoli także gdy dostanie się tam na terenie kraju.

Następstwa śmierci Jadwigi dla Jagiełły

Po jej śmierci w 1399 r. i przy braku potomka, musiał szukać potwierdzenia dla swej władzy. Małżeństwo z wnuczką Kazimierza Wielkiego i narodziny córki Jadwigi wzmocniły jego prawa do tronu ale musiał zabiegać o zgodę szlachty na dziedziczenie przez córkę

zamykanie stanu rycerskiego w 14. w.

Stan rycerski w wyniku uzyskiwanych przywilejów zaczął się w 14. w. zamykać. Jednak w 14.-15. w. nadal można było wejść do niego w wyniki nobilitacji czyli nadania szlachectwa przez króla.

Struktura narodowościowa Polski w 2. połowie 14. w.

Polska miała charakter wieloetniczny, i uznawała prawnie kilka wyznań co było rzadkie w zachodniej Europie. Polacy stanowili 3/4 mieszkańców, niespełna 15% Rusini, mniej niż 10% Niemcy, poniżej 1% Żydzi.

Wielkie Księstwo Litewskie - wyznania

Większość ludności (poza obszarem Litwy etnicznej) stanowili prawosławni Rusini. W 14.-15. w. trwał proces rutenizacji kulturowej książąt i szlachty litewskiej, która chętnie przyjmowała kulturę ruską. Proces polonizacji elit litewskich nastąpił w 16. w.

Pogorszenie stosunków polsko-krzyżackich w 1385 r. - powody (2)

1) zawarcie unii polsko-litewskiej co zakon potraktował jako zagrożenie 2) zajęcie przez krzyżaków ziemii dobrzyńskiej

Konflikt Jagiełły z Witoldem

Witold, brat stryjeczny Jagiełły, wystąpił przeciw niemu na Litwie i uzyskał pomoc Krzyżaków w zamian za Żmudź. Jagiełło porozumiał się z Witoldem, który w zamian za hołd otrzymał rządy namiestnicze na Litwie, jednak Żmudzi nie odzyskał.

książę Witold

Witold zmierzał do uniezależnienia Litwy od Polski, jednak klęska z Tatarami w 1399. uzmysłowiła mu konieczność utrzymania unii. W 1401 r. zawarł porozumienie uznającego suwerenność i władzę wielkoksiążęcą Witolda, ale Jagiełło zachował zwierzchnictwo.

Powrót ziemii dobrzyńskiej do Polski w 1405 r. - powód

Wykupienie

Wojna polsko-krzyżacka 1409-11

Wojna polsko-krzyżacka wybuchła z powodu sporów o Żmudź i inne ziemie. Strony: Zakon Krzyżacki, wspierany przez niemieckich książąt, oraz Polska z Litwą. Klęska Krzyżaków w bitwie pod Grunwaldem, pokój toruński (1411), chwilowy status quo.

I pokój toruński - zmiany terytorialne

Polska odzyskała ziemię dobrzyńską, Witold otrzymał Żmudź w dożywotnie władanie. Do tego zakon zobowiązał się wypłacić Polsce odszkodowanie.

3 Skutki zwycięstwa pod Grunwaldem

1) Utracenie autorytetu przez Zakon Krzyżacki i złamanie jego potęgi 2) Zmiana układu sił w Europie Środkowo-Wschodniej

Unia w Horodle - rok, strony, założenia

W 1413 r. zawarto nowy układ polsko-litewski określający zasady na jakich miał się opierać związek Polski i Litwy - Litwa uzyskała niezależność pod rządami Witolda, ustalono przetrwanie unii po wygaśnięciu dynastii jagiellońskiej

Konflikt polsko-krzyżacki w 1414 r.

W 1414 r. Władysław Jagiełło licząc na poparcie dyplomatyczne Zygmunta Luksemburskiego zażądał zwrotu Pomorza Gdańskiego i ziem chełmińskiej i michałowskiej. Krzyżacy odrzucili żądania, a krótkotrwały konflikt zbrojny znów nie przyniósł rozstrzygnięcia.

Kolejna wojna polsko-krzyżacka i pokój mełmeński w 1422 r.

Na mocy podpisanego w 1422 r. traktatu do Korony wróciły niewielkie posiadłości na Kujawach z ważnym strategicznie miastem Nieszawa, a Zakon zrezygnował z pretensji do Żmudzi.

Przywilej czerwiński rok i co dawał

Przywilej czerwiński (1422) zapewniał szlachcie: sąd grodzki (z ramienia króla) będzie mógł sądzić szlachtę jedynie za najpoważniejsze przestępstwa, sprawy cywilne jak nieruchomości i dziedziczenie będą w rękach sądów wybieranych przez szlachtę

Przywilej jedlneńsko-krakowski rok i co dawał

(1430 r.) gwarantował szlachcie nietykalność osobistą i majątkową oraz dawał wyłączne prawo do sprawowania wyższych urzędów kościelnych

Kolejna wojna polsko-krzyżacka i pokój 1435 r. - powód wojny i skutki

Po śmierci Witolda w 1430 r. na Litwie doszło do wojny domowej między jego bratem Klejstutowiczem a Świdrygiełłą, który to zawarł sojusz z zakonem co doprowadziło do wojny. Zakończyła się ona pokonaniem Świdrygieły i zakonu.

Polska i Litwa za panowania Władysława Jagiełły (zdjęcie)

.

Władysław (Warneńczyk) królem Polski

Po śmierci Władysława Jagiełły w 1434 r. na króla koronowano jego najstarszego syna - Władysława. Miał on 10 lat więc władzę regencyjną przejęła rada koronna. Spór doprowadził do bitwy pod Grotnikami w 1439 r. zakończonej klęską Spytka z Melsztyna

2 Stronnictwa polityczne w Polsce w okresie małoletności Władysława

Stronnictwo Spytka z Melsztyna - popierające husytów i zabiegi o koronę czeską dla Jagiellonów oraz stronnictwo biskupa Oleśnickiego, niechętnego Husytom jako heretykom oraz planom na koronę czeską.

Konfederacja - definicja

w Polsce średniowiecznej oraz nowożytnej związek zawiązywany przez miasta, szlachtę lub duchownych w celu wymuszenia na władzy jakiegoś celu politycznego, ewentualnie działający w jej zastępstwie.

Koronacja Władysława na króla Węgier - rok i powód, następstwa

w 1440 r., po nagłej smierci Albrechta II Habsburga (króla Niemiec, Czech i Węgier), sejm węgierski ofiarował koronę Władysławowi. Ten jednak musiał toczyć wojnę ze zwolennikami syna Albrechta.

Jak i kiedy zginął Władysław (Warneńczyk)

W 1444 r. nastąpiła wyprawa wojsk węgierskich wspieranych przez rycerstwo polskie na Turcję - zakończyła się ona klęską pod Warną i śmiercią króla Władysława.

Kazimierz Jagiellończyk królem Polski

Śmierć Władysława w 1444 r. zapoczątkowała trwający 2,5 roku okres bezkrólewia. Dopiero w 1447 r. Kazimierz Jagiellończyk (wybrany na wielkiego księcia litewskiego) przybył do Polski i został koronowany.

Przejściowe zerwanie unii polsko-litewskiej w 1440 r.

Trzynastoletni Kazimierz Jagiellończyk został wysłany na Litwę by zostać namiestnikiem został wybrany przez Litwinów na wielkiego księcia. Faktyczną władzę przejęli możni. Przywrócono ją po koronacji Kazimierza na króla Polski, zachowując odrębność.

Wojna trzynastoletnia - powody, okres, skutek

Wojna trzynastoletnia (1454–1466) wybuchła przez bunt Prus wspierany przez Polskę przeciw Krzyżakom. Cesarz poparł Krzyżaków, ale Polska zwyciężyła, odzyskując Pomorze Gdańskie i dostęp do Bałtyku w pokoju toruńskim.

Przywilej inkorporacyjny

Przywilej inkorporacyjny (1454) wydany przez Kazimierza IV Jagiellończyka włączał ziemie Prus i Pomorza Gdańskiego do Korony, obiecując szlachcie liczne przywileje w zamian za wsparcie w wojnie z Krzyżakami.

Zmiany terytorialne po wojnie trzynastoletniej (zdjęcie)

Prusy Królewskie przyłączone, Prusy Zakonne to pozostałość Krzyżaków, również dość zależne od Polski

Objęcie tronu czeskiego przez Jagiellonów - rok, kto i jak

W 1471 r. zdominowany przez husytów sejm czeski wybrał Władysława Jagiellończyka (syn Kazimierza) na króla. Objął on władzę w Czechach właściwych, podczas gdy Morawy i Śląsk znalazły się u Węgier - w 1490 r. jednak Węgrzy wybrali Władysława na króla.

Koniec rządów Jagiellonów w Czecqch i na Węgrzech

Rządy Jagiellonów w Czechach i na Węgrzech zakończyły się w 1526 roku po śmierci Ludwika II Jagiellończyka w bitwie pod Mohaczem. Trony przejęła dynastia Habsburgów.

Statuty cerekwicko-nieszawskie przyniosły szlachcie zobowiązanie władcy, że: (2)

1) Bez zgody sejmiku danej ziemi nie będzie zwoływał pospolitego ruszenia 2) Przy obsadzaniu urzędów będzie bardziej uwzględniał miejscową szlachtę

sejmik ziemski, sejm generalny/prowincjonalny i sejm walny - kogo zbierały

1) ogół szlachty danej ziemi 2) zgromadzenie regionalne szlachty 3) zgromadzenie przedstawicieli szlachty całego Królestwa - sejmik ziemski delegował dwóch przedstawicieli, do tego udział brała rada koronna

Rozwój gospodarki folwarczno-panszczyźnianej w 15. w.

Ponieważ szlachta coraz mniej poświęcała się rzemiosłu rycerskiemu i wyprawom wojennym, skupiła się na rozwoju swoich gospodarstw - folwarków. Ich rozwój doprowadził do wzrostu obciążenia pańszczyzną, a przywileje zaostrzały poddaństwo chłopów.