Wszystkie paremie łac - pol

Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat

Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą

Non est regula quin fallit

Nie ma reguły, która nie potrafi wprowadzić w błąd

Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest

Wszelka definicja w prawie prywatnym [cywilnym] jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej obalić

Ius est ars boni et aequi

Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne

Ius est facultas agendi

Prawo to możliwość działania

Ius civile vigilantibus scriptum est

Prawo prywatne jest napisane dla osób starannych

Ius ex facto oritur

Prawo powstaje ze stanu faktycznego

Ius privatum sub tutela iuris publici latet

Prawo prywatne jest pod opieką prawa publicznego

Ius naturae est immutabile

Prawo natury jest niezmienne

Lex semper dabit remedium

Ustawa zawsze da środek zaradczy

Lex semper loquitur

Ustawa zawsze mówi

Lex spectat naturae ordinem

Ustawa uwzględnia porządek natury

Lex uno ore omnes alloquitur

Ustawa przemawia jednym głosem do wszystkich

Lex est quod populus iubet atque consituit. Plebiscitum est, quod plebs iubet atque constituit

Ustawą jest to, co lud nakazuje i ustanawia. Uchwałą zgromadzenia plebejskiego jest to, co plebs nakazuje i postanawia

Summum ius, summa iniuria

Najściślejsze prawo to najwyższe bezprawie

Dura lex sed lex

Twarde prawo, ale prawo

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznawania tego, co się komu należy

Lex retro non agit

Ustawa [prawo] nie działa wstecz

Lex severior poenans retro non agit

Surowsza ustawa karna nie działa wstecz

Lex in praeteriutum indulgat, in futurum vetat

Ustawa co do przeszłości wybacza, na przyszłość zakazuje

Cum lex in praeteritum quid indulgat, in futurum vetat

Jeżeli ustawa pobłaża czemuś w przeszłości, na przyszłość zakazuje

Lex prospicit non respicit

Ustawa patrzy do przodu, nie wstecz

Lex mitior, lex benignior retro agere potest

Ustawa karna łagodniejsza może działać wstecz

Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur

Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga

Ius respicit aequitatem

Prawo ma na względzie słuszność

Aequitas sequitur legem

Słuszność podąża za ustawą

In omnibus quidem, maxime tamen in iure, aequitas spectanda est

We wszystkim wprawdzie, szczególnie zaś w prawie, należy mieć na względzie słuszność

Hominum causa omne ius constitutum sit

Wszelkie prawo powinno być stanowione ze względu na człowieka

Ubi ius, ibi remedium

Gdzie prawo, tam i środek do jego realizacji

Ubi remedium, ibi ius

Gdzie środek do realizacji, tam uprawnienie

De maiore et minore non variant iura

Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego znaczenia osoby

Questio fit de legibus non de personie

Rzecz w tym, jakie są prawa, a nie jakie osoby

Inde datae leges, ne fortior omnia posset

Prawa dane są po to, aby silniejszy nie mógł wszystkiego

In iudiciis non est acceptio personarum

W sądach nie należy mieć względu na osoby

Lex non obligat nisi promulgata

Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona

Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio

W takich samych okolicznościach należy stosować takie samo rozwiązanie prawne

Cuius est condere, eius set abrogare

Kto może stanowić [prawo], ten może [je] uchylić

Eius est tollere legem, cuius est condere

Ten może znieść ustawę, kto może ją ustanowić

Lex lege tollitur

Ustawa znosi ustawę

Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata

Uchylenie ustawy uchylającej ustawę nie przywraca mocy obowiązującej uchylonej ustawy

Cessante ratione legis, cessat ipsa lex

Gdy ustaje przyczyna wydania ustawy, traci moc i sama ustawa

Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur

Prawa dostosowuje się do tych przypadków, które zdarzają się często

De minimis non curat lex

Ustawy nie troszczą się o drobiazgi

In legibus magis simplicitas quam difficultas placet

W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość

Legem brevem esse oportet

Ustawa powinna być zwięzła

Leges ad omnibus intellegi debent

Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich

Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur

Prawa są stanowione nie ze względu na konkretne osoby, lecz dla wszystkich

Applicatio est vita regulae

Stosowanie [prawa] jest życiem normy prawnej

De similibus idem est iudicium

W podobnych sprawach powinno zapadać podobne rozstrzygnięcie

Iudex est lex loquens

Sędzia jest mówiącą ustawą

Consuetudo certa esse debet

Zwyczaj powinien być trwały

Inveterata consuetudo pro lege servatur

Utrwalony zwyczaj stosuje się jak prawo

Consuetudo est optima legum interpres

Zwyczaj jest najlepszą wykładnią ustawy

Consuetudinis ususque longaevi non vilis auctoritas est, verum non usque adeo sui valitura momento, ut aut rationem vincat aut legem

Powaga zwyczaju i długotrwałej praktyki nie jest mała, jednak nie aż tak duża, by mogła uchylić rozsądek lub ustawę

Ex non scripts ius venit, quod usus comprobavit. Nam diuturni mores consensu utentium comprobati legem imitantur

Prawem niepisanym jest to, które zostało potwierdzone przez stosowanie. Albowiem długotrwałe zwyczaje, potwierdzone przez zgodę stosujących je, przybierają postać prawa

Inveterata consuetudo pro lege non immerito custoditur, et hoc est ius, quod dicitur moribus constitutum

Słusznie przestrzega się od dawna istniejącego zwyczaju na równi z ustawą, jest to właśnie prawo, o którym się mówi, że powstało ze zwyczaju

Clara non sunt interpretanda

Jasne wyrażenia nie wymagają interpretacji

Apices iuris non sunt iura

Sztuczki prawne nie stanowią prawa

A verbis legis non est recedendum

Należy trzymać się słów ustawy

Benigius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum

Ustawy są wtedy właściwiej interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem

Znać ustawy to nie przyswoić sobie ich słowa, ale znać ich treść i moc działania

Eius est interpretari leges, cuius est condere

Do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto je stanowi

Exceptio est strictissimae interpretationis

Wyjątek powinien być interpretowany ściśle

Exclusa censentur omnia, quae lex enumerando non inclusit

Należy uznać za wyłączne to wszystko, czego ustawa wyliczając, nie włączyła

Expressio specialis omnem impedit extensionem

Dokładne wyrażenia wykluczają wykładnię rozszerzającą

Fictio non operatur ultra casum fictium

Fikcja nie wywiera skutków prawnych poza przypadkiem, dla którego została ustanowiona

Incivile est nosi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere

Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu

Minime sunt mutanta, quae interpretationem certam sempre habuerunt

Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację

Verba cum effectu accipienda

Słowa należy rozumieć zgodnie z ich znaczeniem

Lex posteriori derogat legi priori

Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

Lex specialis derogat legi generali

Ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną

Lex superior derogat legi inferiori

Ustawa wyższa uchyla ustawę niższą

Lex posteriori generalis non derogat legi priori specialis

Ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej

Ab initio nullum semper nullum

To co od początku jest nieważne, jest zawsze nieważne

Acta publica probant se ipsa

Dokumenty urzędowe świadczą same za siebie

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

Prawo publiczne nie może być zmieniane umowami [osób] prywatnych

Male enim nostro iure uti non debemus

Nie powinniśmy bowiem źle korzystać z naszego prawa

Non omne quod licet honestum est

Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe

Nemo de domo sua extrahi debet

Nikogo z własnego domu nie można zabierać siłą

Plus valet quo actum quam quod simulatum

Większe znaczenie ma czynność dokonana faktycznie niż symulowana

Factum executoris factum partis

Czynność przedstawiciela jest czynnością strony

In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt

Przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura

Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia pewnej rzeczy według praw naszego państwa

Obligationum substantia non in eo consistit, ut aliquod corpus nostrum aut servitutem nostram faciat, sed ut alium nobis obstringat ad dandum aliquid vel faciendum vel praestandum

Istota zobowiązania polega na tym, aby jakąś rzecz lub służebność uczynić naszą, lecz aby zmusić kogoś do dania nam czegoś albo do czynienia, albo do świadczenia [innego rodzaju]

Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis

Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, ale wykonanie przymusowe

Pacta sunt servanda

Umów należy dotrzymywać

Pacta standum est

Umów należy dotrzymywać

Pacta dant legem contractui

Ustalenia nadają umowie moc ustawy

Pactum est duorum consensus atque conventio

Umowa to zejście się porozumień dwóch stron

Rei appellatio est causa et iura continentur

Nazwą „rzecz” objęte są zarówno stosunki prawne jak i prawa

Proprietatis dominus plenam in re potestatem habet

Właściciel ma pełną władzę nad rzeczą

Res perit suo domino

Rzecz przypada samemu właścicielowi

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada

Numquam nuda traditio transfert dominium

Samo wydanie rzeczy nie przenosi własności

Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis pactis transferuntur

Własność rzeczy przenosi się przez wręczenia i zasiedzenia, a nie przez gołe umowy

Suae rei empatio non valet

Kupno rzeczy własnej nie ma prawnego znaczenia

Vim vi repellere licet

Siłę wolno odeprzeć siłą

Separata esse debet possessio a proprietate

Powinno oddzielać się posiadanie od własności

Possessio non est iuris, sed facti

Posiadanie nie jest prawem, lecz stanem faktycznym

Nemo sibi ipse causa possessionis mutare potest

Nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania

Possessionem adquirimus et animo et corpore

Posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie

Rei commodatae et possessionem et proprietatem retinemus

Na użyczonej rzeczy zatrzymujemy posiadanie i własność

Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem

Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty

Nam videri me dolum malum facere, qui ex aliena iactura lucrum quaeram

Uważam za działającego podstępnie [bezprawnie] tego, kto czerpie korzyść ze szkody drugiego

Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit

Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia

Hereditas nihil aliud est, quam successio in uniwersum ius, quod defunctus habuerit

Dziedziczenie jest wejściem w ogół praw zmarłego

Pactum de successione futura est illicitum

Umowa o dziedziczenie przyszłe jest zabroniona

Nemo plus commodo heredi suo relinquit, quam ipse habuit

Nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam ma

Hereditatis appellatio sine dubio continet etiam damno sam hereditatem

Określenie „spadek” obejmuje niewątpliwie także spadek nadmiernie zadłużony

Crimina morte extinguuntur

Przestępstwa wygasają na skutek śmierci sprawcy

Fructus omnes augent hereditatem

Wszystkie pożytki powiększają spadek