wprowadzenie

Historycy

Tukidydes Ksenofont Pulimiusz

Definicja Historii

genetyczne i chronologiczne przedstawianie wydarzeń

Performatywna wartość Słowa

Słowo wyraża się, oznacza coś i się spełnia

aspekt słowa

dawar wewnętrzny i logos zewntęrzny

Historiografia

opis dziejów

teocentryzm historyczny

Bóg w centrum

chronologia względna

jedno wydarzenie względem drugiego

aktualizacja

wydarzenia z przeszłości mają wpływ na teraźniejszość

języki polisemantyczne

wiele znaczeń

najstarsze teksty biblijne

z XIII w p. Chrystusem, poetyckie. pieśń lameka, błogosławieństwo Jakuba, kantyk mojżerza, kantyk Miriam, kantyk Baalama, Błogosławieństwo Mojżesza, Pieśń Debory

języki biblijne

hebrajski, aramejski i grecki

języki semickie

hebrajski i aramejski północno-wschodnia, wschodnia południowo-wschodnia

historia rodzaje

faktograficzną/dokumentarywna, eksplikatywna, poetycka

duchowość/ tradycja kościoła

lectio divina, scrutatio, ojcowie kościoła

duchowość

przepowiadania + praca nad słowem, wysiłek przeszukiwanie słowa

wewnątrz biblijna interpretacja Pisma Świętego

słowo Boże jest interpretowane przez inne Słowo Boże

hermeneutyka

teoria rozumienia tekstu-jak dany tekst rozumieć i interpetować wynikiem jest synteza

rozumienie i interpretacja jest dobre dzięki dobrej analizie a analiza to

egzegeza tekstu i filologia tekstu

formowanie się Biblii

tradycja ustna, repeletywnkść, poezja-transmisja tradycji >tekst(tradycja tekstualna

początki ST

XIX w. p. Chrystusem; zaczęto spisywać przez różne niebezpieczeństwa

prolepsis

przywoływanie z przyszłości

analepsis

przywoływanie z przeszłości

jak się zwie pierwsze 5 ksiąg ST

tzw. Mojżeszowe

tradycja deuteronkmiczna

formowanie się Izraela: z 12 plemion (joz i sdz) XIII - XI w. Monarchia zjednoczona (Saul Dawid i Salomon) ok. 120 lat 931r. rozbicie podzielona północ Izrael i południe juda

722r.

pojawia się państwo asyryjskie

734r.

Rozpoczęcie kampanii syryjskiej przez tiglat pileazar III

722r.

podbicie Galilei i deportacja do Asyrii z Galili

jak powstali samarytanie

przez deportację

622r.

Jozjasz rozpoczyna reformę religijną/ spisanie ksiąg deuteronomicznych

tradycja deuteronomistyczna

joz sdz 1-2sm 1-2krl

inwazja Babilończyków

początek VI 597-586

Nabuchodonozor II

zburzenie Jerozolimy i świątyni

tradycja kapłańska

jeremiasz i ezechiel

lamentacje jeremiasza

jak funkcjonować bez światyni

Tetrateuch

pierwsze księgi ST Rdz Wj Kpł Lb

księga izajasza

Proto Izajasz deutero Izajasz Trito Izajasz

Po wygnaniu prorocy mali (5)

aggeusz Zachariasz Malachiasz Abdasz Joel

tradycja mądrościowa

od V w. p Chrystusem Prz Hb Pnp Ps Koh(w hbr.) Mdr Syr (nie w hbr.)

IV w. przed Chrystusem

Aleksander macedoński, zjawisko hellenizacji spotkanie świata greckiego z semickim

język kojne

w tym języku septuaginta czyli pierwszy grecki orzekład ST

okres machabejski

II w. przed Chrystusem Mch Dn Est Jdt Mid

Fokalizacja

wiedza na jakiś temat czytelnik ma większą wiedzę niż jej bohater

kształtowanie się NT

1. Nauczania apostolskie- świadectwo apostołów o tym co było 2. powstawanie konkretnych Ewangelii: Mk ok. 60r. Mt i Łk ok. 70r. J ok. 90 r. 3. Nauczanie Pawła

kanon

oznacza trzcinę, coś sztywnego, nie łamiącego się, coś lrzyjętego, USTALONA ILOŚĆ KSIĄG

Kanoniczność znaczenia

czynne- Biblia regułą wiary i moralności Bierne- tekst przyjęty przez Kościół- przyjął go urzędowo

Księgi są natchnione przez Boga

Bo Bóg jest ich Autorem

księgi są kanoniczne bo

Kościól je za takie uznał

kanon żydowski

Ta Na K

Tora

Prawo Pięcioksiąg Rdz Wj Kpł Lb Pwt

Nabbin

prorocy: riszonim(prorocy pierwsi joz sdz 1-2 SM 1-2 krl) Aharonim (Prorocy późniejsi Iz Jr Ez oraz - Tere Aser dzieło dwunastu)

Ketuwim

Pisma 1. Ps Prz Hb 2. Dn Ezd-Neh 1-2 Krn 3. Megillot - zwoje (pisma teksty) czytane na najwkększe święta (Pnp Rt Lm Koh Est

Nazwa hebrajska i grecka Rdz

Bereszit Genesis

Nazwa hebrajska i grecka Wj

Weszmot Exodus

Nazwa hebrajska i grecka Kpł

wayyiqra leutikon

Nazwa hebrajska i grecka Lb

Bamidbar artimoi

Nazwa hebrajska i grecka Pwt

Elle haddewarim deuteronomos

Megillot i poszczególne święta

Pnp - pascha Rt- święto żniw Lm - święto zburzenia Jerozolimy Koh - święto namiotów Est - święto losów

święta pielgrzymkowe

paschy żniw i namiotów

Katolicki kanon ksiąg

1. pięcioksiąg 2. księgi historyczne Joz - 2Mch 3. Księgi Mądrościowe (Hb Ps Prz Koh Pnp Mdr Syr) 4. Księgi prorockie (większych: Iż Jr Lm Ba Ez Dn; mniejszych (12))

Kanon ortodoksyjny

1. księgi historyczne Rdz-3Mch 2. Poetyckie i dydaktyczne 151 Psalmów i nasze mądrośiowe 3. Prorockie

kanon żydowski ostateczny w

I w. po Chrystusie

Kanon Katolicki zamknięty na

soborze trydenckim XVIw.

krytyka

spojrzenie na coś w najbardziej obiektywny sposób, próba dojścia do prawdy, wymaga dokonania wyborów

krytyka tekstu

zajmuje się pochodzeniem i charakterem wszystkich form tekstu

przedmiot krytyki tekstu

odnalezienie oryginalnej wersji tekstu

twórca krytyki tekstu

Richard Simon XVIIw.

szkoły Masoretów

VII -X w. Ben Ascher i Ben Neftali

tradycje masoretów

Masoreci wschodu - tradycja Babilońska masoreci zachodu - tradycja tyberiacka

Talmud i rodzaje

Talmud- komentarz do Pisma Świętego Talmud babiloński Talmud macedonski

grupy masoretów

1. Skrybowie (spółgłoski) 2. Punktujący (samogłoski) 3. Gospodarze Masory (dopisywali swoje uwagi do tekstu)

qere

to co powinno być czytane

qetiv

to co jest napisane

znaki podziału tekstu

pe- parsziot - paragraf; sameh - seder - porządek

podział hebrajskiej Biblii na wersety inspirując się wulgatą

Steven Punktom

środek piecioksięgu

Kpł 8,8 na słowie położył

rodzaje masory

1. masora parva(mała) na marginesach tekstu 2. Masora magna (wielka) - odnośnik do osobnej księgi 3. masora finalis (końcowa) - na końcu księgi, podsumowanie, komentarz - ile słów wyrazów porządku podziału

ślady tekstu (4)

papirusy kodeksy cytaty ojców Kościoła Lekcjonarze

Dzieło

1. Deuteronomistyczne Joz- 2Krl 2. Kronikarskie Ezd-Neh 1-2 Krn 3. Machabejskie 1-2 Mch 4. Nowelistyka TB Jest Est Rt

kodeksy

Z alleppo A Leningradzki L proroków z Kairu C

Septuaginta

72 (bo pisana przez tyłu list do arysteasza) pisana ok. 150 lat; unika antropomorfizmów; zawiera 2 typy tekstów: greckie tłumaczenie Biblii hebrajskiej 24 księgi oraz księgi z zewnątrz

qmran

1947 r. w wiosce esseńczyków

rodzaje tekstów z qmran

teksty biblijne (wszystkie hbr. w calości oprócz Estery) apokryfy starego testamentu; pisma esseńczyków (mówiące o tej wspólnocie)

pisma eseńczyków

komentarze do ksiąg biblijnych; prawo doktrynalne; hymny i modlitwy

Prorok

ten który mówi wszystko i tylko to co Bóg mówi

św. Klemens Rzymski

I w. Pismo święte to mowa Ducha Świętego; natchnienie dot. St i NT

Orygenes

II/III w. ST i NT to pisma Boże

św. Augustyn z Hippony

IV/V w. eklezjologiczny model natchnienia - na podstawie mistycznego Ciała Chrystusa - Chrystus jako głowa jednoczy wszystkich wezwanych do głoszenia Słowa Bożego; Autorstwo Pisma Świętego ma dwie natury boską i ludzką

św. Wincenty z Lerynu

Tradycja to związek między pismem świętym a kościolem; Źródła teologii: Pismo święte, Tradycja

św. Albert Wielki

XIII w. pierwszą przyczyną sprawczą Błg jest źrodłem natchnienia; bezpośrenia przyczyną sprawczą człowiek nią nie jest; Bóg mówi przez Słowo, które jest zapisane mówione przez proroków

św. Bonawentura

Słowo natchnione- Verbum inspiratum; Chrystus szczytem Pisma Świętego; jeden fragment zależy od drugiego a wszystkie dotyczą Jednego- Boga; wspólnota podmiotem lektury

św. Tomasz z Akwinu

XIII w. Przyczynowośc natchnienia; Prawdy Boże są dla człoeieka dostępne; natchnienie związkiem dwóch przestrzeni boskiej i ludzkiej;

przyczyny natchnienia św Tomasz

materia - treść dziejów zbawienia Forma -w co się umieszcza dogmatykę, cel - ożywienie relacji człowieka z Bogiem sprawca - Duch Święty

Marcin Luter

XVI w. Każdy ma prawo do interpretacji PŚ, solą scriptura

sobór trydencki 1546

ciagłość tradycji PŚ pod dyktando Ducha Świętego; Chrystus przekazał całemu Kościołowi naukę a nie tylko apostołom; ustalono kanon

SW I Dei Filius XIX w.

Natchnienie PŚ wolne od błędów; Bóg nie jest kłamcą

Providentissimus Deus 1893 Leon XIII

Carta Magna in re Biblica; natchnienie jest darem Bożym; Biblię można studiować; tekst święty odzwierciedla stan wiedzy ówczesnego człowiegka; liczby to symbole; niemożliwy jest błąd; Bóg jest autorem; człowiek instrumentem aktywnym

Pascendi 1907 Pius X

wyraź sprzeciwu na błędy modernistyczne

Spiritus Paraclitus 1920 Benedykt XV

Nauka bezbłędności PŚ

Divino afflente Spirito 1943 Pius XII

natchnienie biblijne obejmuje całe PŚ Kościół ma kompetencje do wyjaśniania PŚ

SW II sacro sanctum concilium

Chrystus obecny w swoim Kościele gdy czyta się PŚ; żywa obecność Chrystusa w Słowie; Natchnienie nie jest oparte na Duch Święty - pisarz, a Chrystus - Kościół

SW II konstytucja objawienia Dei Verbum

Treść i jedność w Biblii; Żywa Tradycja Kościoła; Analogia wiary