wpływ zabiegów agrotechnicznych na jakość pasz

Agrotechnika – definicja

całokształt decyzji, czynności i zabiegów technicznych produkcji roślinnej prowadzonej na gruntach ornych i trwałych użytkach zielonych (czyli łąkach i pastwiskach)

elementy agrotechniki

dobór gruntów i odmian, mianowanie roślin, uprawa roli, nawożenie, siew lub sadzenie roślin, pielęgnacja zasiewów (ochrona roślin), zbiór roślin, przechowywanie ziemiopłodów

co jest celem nawożenia?

osiągnięcie właściwego plonu i utrzymanie żyzności gleby

nawozy – podział

mineralne, naturalne, organiczne, organiczno-mineralne

nawozy mineralne

nawozy uzyskiwane w drodze procesów chemicznych lub przerobu surowców mineralnych (tym nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe)

nawozy naturalne

odchody zwierząt, obornik, gnojowica, gnojówka (przeznaczone do rolniczego użytku)

nawozy organiczne

substancje organiczne i ich mieszaniny (w tym komposty)

nawozy organiczno-mineralne

mieszaniny nawozów mineralnych i organicznych

podział niezbędnych składników pokarmowych

makroskładniki (pobierane przez rośliny w dużych ilościach), mikroskładniki (pobierane przez rośliny w małych ilościach)

makroskładniki

pobierane z powietrza: C, H, O; pobierane z gleby: N, P, K, Ca, S

mikroskładniki

pobierane z gleby: Fe, Cl, Na, Mn, B, Zn, Cu, Mo, Co, V, Si, Al

Nawozy mineralne – charakterystyka

posiadają składniki pokarmowe w dużej koncentracji; składniki pokarmowe tych nawozów są zwykle łatwo dostępne dla roślin; są nawozami szybko działającymi, ale krótko; są nawozami niepełnymi (jedno- lub wieloskładnikowe)

Podział nawozów mineralnych ze względu na ilość składników pokarmowych

jednoskładnikowe, wieloskładnikowe

podział nawozów mineralnych ze względu na skład pokarmowy w nich występujący

azotowe, potasowe, fosforowe, wapniowe, magnezowe, mikronawozy

terminy stosowania nawozów

przedsiewnie (przed wysiewem roślin), pogłównie (w czasie wegetacji roślin)

wpływ nawożenia roślin azotem

wyższy plon nasion, zielonej masy, korzeni; Dłuższy okres wegetacji

niedobór azotu

hamuje wzrost roślin, powoduje szybkie żółknięcie, zasychanie i opadanie liści, skrócony okres wegetacji – uniemożliwienie wytworzenia wysokiego plonu

korzystny wpływ nawożenia azotem na plon i jego jakość

wysokość plonu roślin; zawartość i jakość białka w plonie; wzrost zawartości glutenu w białku pszenicy; poprawa większości parametrów wartości wiekowej; wzrost zawartości karotenu, witamin w tym B2; wykształcenie ziarna

niekorzystny wpływ nawożenia azotem w wyższych dawkach na plon jego jakość

wzrost porażeń grzybami; gorsza wartość biol. białka pszenicy; niższa zawartość cukrów i tłuszczu; gorsza wartość kulinarnych ziemniaka; wzrost uszkodzeń mech. i strat przechowalniczych; wzrost wylegania zbóż; spadek zimotrwałości; gromadzenie azotanów

Czym skutkuje przy nawożenie azotem?

nagromadzenie azotanów i azotynów w roślinie (azotany są gromadzone przez część wegetatywne (sałata, rośliny na zielonkę), dopuszczalna norma 0,01%); zmniejszenie syntezy białka i gromadzenie azotanów ma miejsce przy niedoborze fosforu i potasu

Czego należy przestrzegać podczas nawożenie azotem?

należy przestrzegać racjonalnego stosowania azotu i zachowania odpowiedniego stosunku N: P:K

do czego prowadzą duże ilości azotu azotanowego w paszy?

u przeżuwaczy przechodzenie hemoglobiny w methemoglobinę; niebezpieczeństwo toksyczności, azotany ujemnie wpływają na przemianę karotenu, obniżają wykorzystanie jodu, miedzi i witaminy B6; przy nadmiarze w jelicie grubym powstają nitrozaminy

jakie jest działanie nitrozamin na organizm?

są związkami toksycznymi, uszkadzającymi wątrobę, rakotwórczymi, mutagennymi i teratogennymi

wpływ fosforu na roślinę

warunkuje prawidłowy wzrost i rozwój roślin, wpływa na rozwój części generatywnych: wykształcenie kwiatów, kłosów, nasion; prawidłowe ukorzenianie i krzewienie roślin; poprawa odporności na choroby grzybowe; likwiduje ujemne skutki nawożenia azotem

korzystny wpływ nawożenia fosforem na jakość płodów rolnych

przyspiesza dojrzewanie roślin; dobre wykształcenie nasion; wzrost odporności na mróz, wyleganie, suszę, uszkodzenia mechaniczne; wzrost zawartości s. m., skrobi i tłuszczów; mniejsza skłonność bulw do ciemnienia; mniejsze porażenia przez wirusy

Niekorzystny wpływ nawożenia fosforem na jakość płodów rolnych

zwiększenie w plonie ziemniaka bulw drobnych

Niedobór fosforu

słaby rozwój i kryłowa cenie systemu korzeniowego; Słaby rozwój kwiatów i słabe wiązanie nasion; Jest najgroźniejszy w początkowych fazach wzrostu średnich praktyce nie obserwuje się prze nawożenia fosforem

niedobór fosforu w paszy

uruchomienie rezerw fosforu i wapnia z kości – objawy w kościach i zębach; utrata apetytu i zjadanie różnych przedmiotów; zmniejszenie płodności owiec i krów oraz nieśności kur; brak ujemnych skutków wysokiego przenawożenia fosforem na zdrowie

Wpływ nawożenia roślin fosforem i wapniem na zdrowie zwierząt

znaczenie dla tworzenia kośćca u zwierząt

od czego zależy zaopatrzenie zwierząt w wapń i fosfor?

od wystarczającej ilości tych składników paszy; Odpowiedniego stosunku między wapniem i fosforem (optymalny około 2:1); obecności witaminy D, która wpływa na lepsze wykorzystanie tych składników

Znaczenie potasu dla roślin

poprawie jakość plonów; Zwiększa krzewienie roślin; Zwiększa odporność na suszę, ogranicza straty wody z roślin; Zwiększa mrozoodporność, odporność na choroby i wyleganie

niedobór potasu

roślina silnie reaguje na niedobory wody, liście tracą turgor, fałdu ją się, żółkną, brunatnieją i zasychają

Nadmiar potasu

obniżenie zimotrwałości roślin; pogorszenie wartości przechowalniczej okopowych, warzyw, owoców

korzystny wpływ nawożenia potasem na jakość płodów rolnych

zwiększa wartość przechowalniczą ziemniaka, odporność na choroby i wyleganie, zawartość białka i witaminy C u ziemniaka, węglowodanów, udział bulw dużych w plonie ziemniaka; obniża zawartość azotu nie białkowego; poprawa cech kulinarnych u ziemniaka

Niekorzystny wpływ wysokich dawek potasu na jakość płodów rolnych

dawki >180kg K2O/ha powodują spadek zawartości skrobi u ziemniaka; intensywne nawożenie obniża pobieranie przez rośliny Mg i Ca, co powoduje obniżenie wartości paszy

wpływ nawożenia roślin potasem na wartość paszy i zdrowie zwierząt

niedobór K w paszy i organizmie b. rzadki; nadmiar – antagonistyczne zachowanie K w stosunku do Mg, Ca, Na, B; wysoka zawartość K w paszy powoduje obniżenie zawartości tych pierwiastków, prowadząc do obniżenia ich stężenia we krwi i zaburzeń ustrojowych

Kiedy występuje tężyczka pastwiskowa?

gdy K:(Ca+Mg)> 2,2-2,5:1

Nawozy wapniowe – charakterystyka

są w niewielkim stopniu źródłem składnika pokarmowego; Celem stosowania jest zmiana odczynu gleby

co jest konsekwencją zmiany odczynu gleby pod wpływem stosowania nawozów wapniowych?

poprawa dostępności składników pokarmowych dla roślin; Poprawa właściwości fizycznych gleby; Zmniejszenie szkodliwego działania kwaśnego odczynu gleby (toksycznego działania Al, Mn i Fe); wpływ na rozwój korzystnej mikroflory glebowej

czego następstwem jest wzrost plonów roślin po wapnowanie gleby?

wzrostu sys. korzeniowego; lepszego pobierania wody i skład. pok.; uruchamiania trudno przyswajalnych zw. P i skład. z resztek pożniwnych; szybszego tempa wzrostu proc. rozkładu materii org., nawozów naturalnych i org.; neutralizacji toksycznego Al i Mn

Nawozy naturalne – charakterystyka

mają wszystkie skład. pok. niezbędne w żywieniu roślin – dostarczają 30% makro- i 70% mikroskładników stosunku do zapotrzebowania; są gł. źród. subst. org. w glebie; poprawiają właściwości fizycznych gleby; stymulują działalność drobnoustrojów glebowych

Możliwe oddziaływanie negatywne przy niewłaściwym stosowaniu nawozów naturalnych

zakwaszenie gleby; naruszenie stosunku C: N (nawożenie słomą, nieprzefermentowanym obornikiem); wypłukiwanie uwolnionych jonów azotan owych i amonowych do wód powierzchniowych i gruntowych

Obornik – co to?

przefermentowana mieszanina kału, moczu i ściółki

Gnojówka – co to?

przez fermentowane płynne odchody zwierzęce, powstałe w płytkich pomieszczeniach inwentarskich

gnojowica – co to?

mieszanina stałych i płynnych odchodów zwierzęcych i wody używanej do spłukiwania stanowisk pomieszczeniach inwentarskich bez siółkowych; łatwo ulega wymywaniu do wód gruntowych

słoma jako nawóz organiczny

może być wykorzystana jako ściółka lub bezpośrednio przyorana na polu

nawozy zielone – co to?

przyorana zielona masa roślin, np. motylkowatych, kapustowatych uprawianych międzyplonach

kompost – co to?

odpady gospodarskie (plewy, liście, łęty ziemniaczane, chwasty, torf, fekalia) przetworzone w procesie mikrobiologicznego rozkładu

ochrona roślin – co to?

nauka o agrofagach roślin uprawnych, o metodach zapobiegania ich występowaniu, ich zwalczania lub ograniczania ich oddziaływania na rośliny

agrofag – co to?

niepożądany organizm (chwast, wirus, bakteria, grzyb, owad, nicień, gryzoń) szkodliwy dla roślin uprawnych, zwierząt, produktów wytworzonych lub naturalnych; średnie straty w plonach roślin rzędu 20-30%

środki ochrony roślin (ŚOR) – co to?

substancje syntetyczne lub pochodzenia naturalnego, służące do zwalczania agrofagów

z czego składają się środki ochrony roślin?

substancji aktywnej (środka chemicznego) i substancji pomocniczej (spełniającej rolę nośnika lub rozpuszczalnika)

substancja aktywna (s.a.) – co to?

aktywna część środka ochrony roślin zwalczająca organizmy szkodliwe

rodzaje środków ochrony roślin

herbicydy (chwasty), fungicydy (grzyby), zoocydy (zwierzęta)

zoocydy – podział

insektycydy (owady), akarycydy (pajęczaki), nematocydy (nicienie), moluskocydy (ślimaki), rodentycydy (gryzonie)

Toksyczność środków ochrony roślin – co to?

szkodliwe działanie ŚOR na człowieka i zwierzęta, po dostaniu się do ich organizmu drogą oddechową lub przez skórę

toksyczność ostra – co to?

zdolność preparatu do wywoływania efektu toksycznego po jego podaniu do organizmu w dawce jednorazowej lub po jednorazowym narażeniu

toksyczność chroniczna (przewlekła) – jak się ją ocenia?

ocenia się, podając codziennie w pożywieniu 1/2, 1/5, 1/10, 1/20 dawki przyjętej jako letalna; na podstawie badań ustala się najwyższą dawkę podawaną w ciągu całego życia zwierząt, nie wywołującą żadnych zmian ich organizmie – ADI (dopuszczalna dawka)

Mierniki toksyczności

LD50 (dawka letalna), Lc50, EC50

LD50 (dawka letalna) – co to?

ilość preparatu wyrażona w mg/kg masy ciała zwierząt testowych, powodująca śmierć 50% badanych organizmów

LC50 – co to?

stężenie preparatu w wodzie wyrażone w mg/l powodujące śmierć 50% badanych organizmów po 96 godzinach; miara toksyczności dla ryb

EC50 – co to?

stężenie preparatu w wodzie wyrażone wy mg/l wywołujące określone efekty u 50% badanych organizmów po 48 godzinach; miara toksyczności dla rozwielitki

Określenie toksyczności klasyfikacja środków ochrony roślin w zakresie toksyczności dla ludzi i zwierząt stało cieplnych – określenie toksyczności

bardzo toksyczne T+, toksyczne T, szkodliwe Xn, pozostałe

Okres karencji – co to?

określona liczba dni, jaka musi upłynąć od ostatniego zabiegu do zbioru roślin; Czas ten jest niezbędny do rozpadu substancji aktywnej w lub na roślinie;

Czemu służy przestrzeganie okresu karencji?

przestrzeganie karencji zapobiega możliwości zatrucia zwierząt oraz powstaniu pozostałości substancji aktywnej w wyższej niż dopuszczalne tolerancje w żywności, paszach lub produktach zwierzęcych

Okres prewencji – co to?

określona liczba godzin lub dni, ciągu których pszczoły, zwierzęta domowe lub ludzie nie powinny stykać się z roślinami, na których wykonywano zabiegi środkiem ochrony roślin

Zagrożenie dla ludzi i zwierząt ze strony środków ochrony roślin

zatrucia ostre, zatrucia przewlekłe, skutki odległe

zatrucia ostre – podział

systematyczne (związany z pracą zawodową przy produkcji, konfekcjonowaniu, transporcie, stosowaniu); okresowy (stosowanie w gospodarstwach, przechowywanie); przypadkowe; rozmyślne

zatrucie przewlekłe – charakterystyka

wynik akumulacji małych dawek ŚOR; może mieć charakter zawodowy lub środowiskowy – zatrucia na skutek zalegania w środowisku, zdolności do przemieszczania się i wytwarzania zamkniętego obiegu w przyrodzie oraz zagrożenie pozostałościami w żywności/paszy

skutki odległe stosowania ŚOR (niebezpieczeństwa)

skutki mutagenne, teratogenne, rakotwórcze, immunotoksyczne

pozostałości środka ochrony roślin – co to?

substancja biologicznie czynna, jej metabolity, produkty rozkładu i produkty reakcji, obecne w roślinie lub na jej powierzchni, produktach pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i w środowisku, w wyniku stosowania środka ochrony roślin

od kiedy i na czyje zlecenie prowadzony jest monitoring pozostałości środków ochrony roślin w roślinach?

od początku lat 70. XX w.; obecnie prowadzony na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa; realizowany jest we współpracy z Wojewódzkimi Inspektoratami Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN) i Instytutem Ochrony Roślin (IOR)

Co obejmuje monitoring pozostałości ŚOR w roślinach?

uprawy o największym udziale w diecie; Uprawy intensywnie chronione; s.a. najczęściej stosowane w poszczególnych uprawach; s.a., które mogą być stosowane wielokrotnie i na krótko przed zbiorem; s.a. trwałe w środowisku; związki objęte zakazem stosowania

Cel badań monitoringowych

informują o poziomie pozostałości i skuteczności przepisów dot. ochrony roślin; wykrywanie problemów związanych ze stosowaniem ŚOR; informują, że polskie produkty są kontrolowane; mobilizują rolników do przestrzegania zasad Dobrej Praktyki Ochrony Roślin

Dopuszczalna dzienna dawka (ADI) – co to?

ilość pozostałości, którą możemy spożywać codziennie przez całe życie bez najmniejszej szkody dla zdrowia

Jakie środki ochrony roślin mogą być dopuszczone do obrotu i stosowania?

tylko te środki ochrony roślin, które przy prawidłowym stosowaniu, zgodnie z przeznaczeniem, nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz środowiska