wos, klasa 8, dział IV, ustrój demokratyczny Rzeczypospolitej Polskiej

najważniejsze cechy państwa

terytorialnosć, przymusowość, suwerenność władzy, aparat państwowy, powszechność

terytorialność

terytorium danego państwa

suwerenność władzy

zdolność do samodzielnego sprawowania władzy politycznej

aparat państwowy

administracja, wojsko, policja

powszechność

zasady prawne obowiazujące w państwie dotyczące wszystkich w równym stopniu

przymusowość

państwo ustala prawo i egzekwuje jego przestrzeganie

Funkcje państwa wewnętrzne

prawodawcza, porządkowa, administracyjna, gospodarczo-organizatorska, socjalna, kulturowo-oświatowa

Funkcje państwa zewnętrzne

obrona granic, polityka międzynarodowa

prawodawcza

tworzenie prawa wyznaczającego normy powszechnie obowiązujące na terytorium państwa

porządkowa

zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego

administracyjna

zarządzanie swoim terytorium i zamieszkującą go ludnością rozbudowanym aparatem państwowym

gospodarczo-organizatorska

organizowanie gospodarki i zarządzanie nią

socjalna

zapewnienie wszystkim obywatelom minimum egzystencji oraz w miarę równego dostępu do podstawowych dóbr materialnych

kulturalno-oświatowa

zorganizowanie systemu oświaty i instytucji kulturalnych

obrona granic

utrzymywanie armii i uczestniczenie w sojuszach obronnych

polityka międzynarodowa

dbałość o interesy państwa na arenie międzynarodowej, utrzymywanie kontaktów z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

racja stanu

nadrzędny interes państwowy.

pluralizm

możliwość swobodnego ogłaszania swoich poglądów oraz tworzenia organizacji społecznych i politycznych

funkcje partii politycznych

formułowanie programów politycznych i interesów grupowych, zdobycie władzy (partia rządząca), kontrolowanie działań władzy (opozycja), uczestnicto w kształtowaniu systemu partyjnego

system partyjny

system relacji między partiami działającymi w danym państwie

opozycja

partie polityczne, które weszły do parlamentu, ale nie rządzą

partia polityczna

organizacja, która ma swój program polityczny i dąży do zdobycia i utrzymania władzy w danym państwie

demokracja pośrednia

wybieranie przedstawicieli, którzy w naszym imieniu będą sprawować władzę

frekwencja wyborcza

odsetek osób uprawnionych do głosowania, które wzięły udział w wyborach

wybory pięcioprzymiotnikowe

powszechne, bezpośrednie, tajne, równe, proporcjonalne

powszechność

prawo do głosowania mają wszyscy (z wyjątkami) obywatele

bezpośredniość

konieczny osobisty udział w głosowaniu

tajność

głosowanie jest tajne i nikt nie musi wiedzieć, na kogo zagłosowaliśmy

równość

wszystkie głosy są równe i mają taką samą ważność

proporcjonalność

procent uzyskanych głosów przez daną partię przekłada się na procent miejsc uzyskanych przez nią w sejmie

ilość posłów w sejmie

460

ilość senatorów w senacie

100

funkcje sejmu i senatu

ustawodawcza (uchwalanie ustaw), ustrojodawcza (uchwalanie lub zmienianie konstytucji), kreacyjna (powoływanie i odwoływanie organów państwowych), kontrolna (sprawowanie przez sejm kontroli nad rządem)

prezydenci III Rzecz Pospolitej

Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski, Lech Kaczyński, Bronisław Komorowski, Andrzej Duda

trybunał stanu

organ władzy sądowniczej, którego zadaniem jest egzekwowanie odpowiedzialności najwyższych urzędników w państwie za naruszenie konstytucji

kompetencje premiera

wydawanie rozporządzeń, koordynacja i kontrola pracy rządu, kontrola wojewodów, nadzór nad samorządem terytorialnym

zadania rady ministrów

zapewnienie wykonywania ustaw uchwalonych przez parlament, opracowanie budżetu państwa, negocjacje i zawieranie umów międzynarodowych, dbałość o bezpieczeństwo państwa

rodzaje sądów (od najmniej ważnego do najbardziej)

rejonowe (oraz wojskowe garnizonowe), okręgowe (oraz wojskowe okręgowe), apelacyjne, powszechne (oraz wojskowe), sad najwyższy (oraz naczelny sąd administracyjny)

trybunały

trybunał konstytucyjny oraz trybunał stanu

zasady określające działalność władzy sądowniczej

jednolitość sądów, instancyjność, prawo oskarżonego do obrony, jawność, kolegialność i udział obywateli, niezawisłość sędziowska

apelacja

odwołanie się do sądu kolejnej instancji

kasacja

prawo do uchylenia wyroku, gdy zachodzi przypuszczenie, że mogło dojść do uchybień prawnych