WOS dziś i jutro cz 2

konstytucja 2 kwietnia 1997

to najważniejszy dokument w państwie (ustawa zasadnicza). Wszystkie ustawy muszą byc z nia zgodne.

konstytucja określa:

- ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny - działalnośc najwyższych organów państwowych - prawa i obowiązki obywateli

naczelne zasady konstytucji

- suwerennosćć narodu (wybieranie władz w wyborach) - republikańska forma rządów (wykluczona władza dożyw, funkcje przez określony czas) - trójpodział i równowaga władzy - decentralizacja władzy publicznej (władze lokalne)

naczelne zasady konstytucja cd

- państwo prawa (wszystkie urzędy podlegaja temu samemu prawu) - pluralizm polityczny (można zakładać partie iorganizacje) - wolność praw człowieka i obywatela (wszyscy mająytakie same prawa, bez wzgedy na pochodzenie, wyznanie itp)

Prawa obywatela

- osobiste (do zycia, ochrony prywatności) - polityczne (udział w zyciu pol, wolnosć zgromadzeń) - ekonomiczne (do własności, wolność wyboruzaw) - socjalne (do ochrony zdrowia, urlopu) - kulturalne (nauki, ochrona praw autorskich)

obowiazki obywatela

- być wiernym państwu i toszczyc sie o jego dobro - przestrzeagac prawa - płacic podatki - bronic ojczyzny - dbac o srodowisko - uczęszczac do szkoły do 18 roku zycia

trójpodział władzy

- ustawodawcza (parlament ustala prawo) - wykonawcza (prezydent, rząd wprowadza je w zycie) - sadownicza (czuwa nad przestrzeganiem prawa)

parlament

zajmuje sie tworzeniem prawa (sprawuje władzę ustawodawczą)

senat sejm zgromadzenie narodowe

izba wyzsza 100 senatorów izba nizsza 460 posłów wspólne obrady sejmu i senatu prowadzone przez marszałka sejmu

sejm (marszałek sejmu)

- tworzy prawa przez uchwalanie ustaw - zatwierdza skład rady ministrów - poiera lub nie działania rządu wotum zaufania nieufnosci - nadzoruje dzialania rządu komisje sejmowe

sejm cd

- udział w powoływaniu i odwolywaniu organow panstwa np Rady Ministrów - w szczególnych przypadkach decydowanie o stanie pokoju i wojny

senat (marszałek senatu)

- ocenianie ustaw uchwalonych przez sejm - inicjatywa ustawodawcza - udział w powoływaniu m.in. rzecznika praw obywatelskich - wyrazanie zgody na referendum - opieka nad polakami mieszkajacymi na granica - rozpatrywanie sprawozdan krrit

rząd zajmuje się

ustawami budżetem państwa bezpieczeństwem zwenętrznym polityką społeczną

uprawnienia prezydenta

- najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych - powołuje/odw premiera i czlonków rządu - zarządza wyboru do sejmu i senatu - reprezentuje kraj, zatwierdza umowy miedzynardowe - powołuje sedziów - ma mozliwosc korzystania z prawa łaski

wymiar sprawiedliwości

to działalność organów panstwa których zadaniem jest rozstrzyganie sporów i osądzanie przestepstw.

trybunał stanu

odpowiadaja przed nim najwyżsi urzędnicy w przypadku gdy w trakcie pełnienia funkcji naruszyli konstytucje lub ustawe

trybunał konstytucyjny

bada zgodnosć ustaw z konstytucja

sądy powszechne (sądy rejonowe, okregowe, apelacyjne)

zajmuja sie sprawami z zakresu prawa cywilnego, prawa handlowego i prawa karnego

sądy wojskowe (sąd garnizonowy) sądy administracyjne

przestepstwa popełnione orzez zołnierzy i pracowników wojska

sądy administracyjne

wyroki w sprawach, które dotyczą organów administracji publicznej, spory miedzy obywatelami a urzędami

dwuinstancyjność

osoba, która wniosła sprawę do sądu 1 instancji i nie zgadza sie z wyrokiem, moze sie odwołac do sądu 2 instancji

sąd najwyzszy

nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych, dba o zgodnosc wyroków i prawem

Europejski trybunał sprawiedliwosci

kontroluje przestrzeganie prawa unijnego w państwach UE

zasada niezawislości

podleganie tylko obowiazujacym ustawom oraz konstytucji

immunitet

sędzia nie moze bez zgody sądu zostac aresztowany, oskarzony czy skazany, z wyjatkiem zatrzymania go w trakcie popelniania przestępstwa

nieusuwalność sędziego

nie można go zwolnic z urzędu, przenieść do innego sądu jeżeli nie wyraża zgody

zasady demokratycznych wyborów

- równość (głosy mają jednakową wartość) - bezpośredniość (głosują na kandydatów, którzy następnie wchodzą w skład organów władzy) - tajność (w odosobnionym miejscu) - powszechność (głosują wszyscy pełnoletni obywatele)

funkcje partii politycznych

- opiniotwórcza (kształtują opinie publiczna, przekonuja do siebie) - wyborcza (decyduja kto bedzie mial szanse na sprawowanie funkcji w panstwie) - rządzenia (realizowanie programu po wygranych wyborach)

typy partii politycznych lewica

partie socjalistyczne, socjaldemokratyczne i komunistyczne załozenia - sprawiedliwośc społeczna i opieka nas obywatelami; odzielenie kościoła od państwa; obrona mniejszosci i równouprawnienie kobiet

centrum

partie demokratyczne, ludowe i liberalne założenia - rozwój samorządnośći, gospodarki wolnorynkowej; ochrona praw i wolnosci obywatelskich

prawica

partie konserwatywne i narodowe założenia - umocnienie władzy państwowej; przywiązanie do tradycji; zmniejszenie wydatków na cele socjalne

opinia publiczna

poglady społeczeństwa na dane zagadnienie

funkcje mass mediów (środków masowego przekazu)

- informacyjna - opiniotwórcza - kontrolna - socjalizacyjno - demokracyjna - kulturalno - rozrywkowa - edukacyjna

fakt a opinia

- fakt - wydarzenie zachodzące w konkretnym miejscu lub czasie, ktorego wiarygodność mozna potwierdzic - opinia - czyjeś zdanie na dany temat formułowane na podstawie faktów

administracja publiczna

składa się z zespołu instytucji i urzedów powołanych do wykonywania zadań państwa działający w interesie społeczeństwa. Administracja składa się z niezależnych i współpracujacych ze soba struktur - administracja rządowa i samorząd terytorialny

samorząd

współpraca obywateli, dzięki której osiągają własne cele.

rodzaje samorządu

- terytorialne (działaja na określonym terytorium np. gminny) - specjalne (samorządy zawodowe np. lekarski oraz gospodarcze np. rzemieslników) - inne (oparte na innych więzach, np. mieszkańców, uczniowski

zadania własne samorządu

działania dotyczące edukacji, ochrony zdrowia, srodowiska, pomocy społecznej, kultury i porzadku publicznego na terenie gminy

zadania zlecone samorządu

przygotowanie i przeprowadzenie wyborów i referendów a także prowadzenie ewidencji ludności

gmina

podstawowa jednostka w trójstopniowym podziale administracyjnym Polski

rodzaje gmin

- gmina wiejska (w skład wchodzą wyłącznie wsi, w największej z nich znajduje się urząd gminy - miejsko-wiejska (miasto z siedziba gminy i okoliczne wsie) - miejska (wyłącznie miasto z siedziba gminy)

władza w gminie

- w gminie wiejskiej - rada gminy i wójt - w gminie miejskiej - rada miasta i burmistrz mista o statusie gminy powyzej 100 tys. - rada miasta i prezydent miasta

rodzaje powiatów

- powiat ziemski (kilka lub kilkanaście sąsiadujacych gmin) - powiat grodzki (jedno duże miasto pow. 100 tys mieszkanców tzw. miasto na prawach powiatu

władza w powiecie

zarząd powiatu na czele ze starostą

zadania powiatu

- finansowanie szkolnictwa ponagimn, specjalnego, muzeów - drogi powiatowe - promocja powiatu - przeciwdziałnie bezrobociu - ochrona srodowiska - prowadzenie szpitali - bezpieczenstwo

władza w województwie

- władza uchwałodawcza - sejmik województwa (30 radnych) - władza wykonawcza - zarząd województwa z marszałkiem na czele

wojewoda

przedstawiciel Rady Ministrów, który niezależnie od organów władzy samorządowej działa w każdym województwie, reprezentuje Rade Ministrów

racja stanu

najważniejsze cele, do których osiągniecia dążą przedstawiciele władz danego państwa

polityka zagraniczna

działanie prowadzone przez władze państwa na arenie miedzynarodowej, zmierzajace do realizacji określonych zadań poprzez współpracę lub wywieranie nacisku

ambasador

reprezentuje państwo za granicą

konsul

pomaga obywatelom przebywajacym poza granicami państwa - prowadzi rejestr polaków za granicą - pomoc prawna dla polakow - kontakt z polonią - wnioski o przyznanie lub zrzeczenie sie obywatelstwa

zadania polskiej dyplomacji

- dbanie o bezpieczenstwo - umacnienie pozycji panstwa na scenie miedzynarodowej - udzial w polityce swiatowej - opieka nad polakami za graniacą - rozpowszechnianie wiedzy o polsce

początki unii europejskiej

- Rada Europy - Europejska wspólnota wegla i stali - e w Energii Atomowej - e w Gospodarcza

Organy Unii Europejskiej

Parlament Europejski Rada Europejska Komisja Europejska Rada UE Trybunał Sprawiedliwości

Parlament Europejski

- reprezentuje obywateli, wybierany przez nich w wyborach - współdecyduje o prawie i budzecie UE

Rada Europejska

- przedstawiciele państw członkowskich - premierzy i prezydenci - wyznacza główne kierunki polityki UE - przewodniczący reprezentuje UE

Komisja Europejska

- inicjatywa prawodawcza - funkcja wykonawcza, kontrolna, czuwa nad przestrzeganiem prawa europejskiego przez panstwa - działa niezaleznie od rzadów innych państw

Rada Unii Europejskiej

- ministrowie rządów panstw członkowskich - kieruje polityka gospodarczą UE - rola w polityce zagranicznej i bezpieczenstwa

Trybunał Sprawiedliwości

- czuwa nad przestrzeganiem prawa - rozstrzyga spory miedzy obywatelami UE a instytucjami

Traktaty europejskie

- Traktaty rzymskie 25 marca 1957r. - Traktat z Maastricht 7 lutego 1992 r. - Traktat z Nicei 26 lutego 2001 r. - Traktat z Lizbony 12 grudnia 2007

Fundusze Unijne

- Europejski Fundusz rozwoju regionalnego - Europejski Fundusz Społeczny - Fundusz Spójności

Organizacje Międzynarodowe

- uniwersalne (na całym świecie) ONZ - regionalne (okreslony region świata) Unia Afrykańska - rządowe (tworzą je państwa) OECD - pozarządowe (tworzą je związki, osoby prawne lub fizyczne) YMCA

NATO Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego Polska 12 marca 1999r.

kwiecień 1949r. (celem była ochrona państw członkowskich przed blokiem wschodnim ukł warszawski) umacnianie bezpieczeństwa na swiecie

ONZ

liga Narodów ---> ONZ 24 października 1945r. (dążenie do zapewnienia pokoju na świecie)

Struktura ONZ

Rada Bezpieczeństwa Rada Społeczno - Gospodarcza Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości Sekretaiat

Rada Bezpieczeństwa

skład: 5 członków stałych i 10 wybieranych co 2lata - najważniejszy organ ONZ, utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie - podejmowanie decyzji o akcji zbrojnej przeciw krajowi który zagraza pokojowi na swiecie

Rada Społeczno - Gospodarcza

skład: przedstawiciele 54 państw - sprawy o charakterze gospodarczym, społecznym i kulturalnym - czuwanie nad przestrzeganiem praw człowieka

Zgromadzenie Ogólne

skład: przedstawiciele państw - zatwierdzanie budżetu - przyjmowanie nowych członków

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

skład: 15 sedziów - główny organ sadowniczy ONZ - rozstrzyganie sporów miedzynarodowych - wydawanie orzeczeń, których nie mozna odwołac

Sekretariat

skład: sekretarz generalny - główny organ administracyjny - czuwanie nad wykonywaniem uchwał ONZ

misje pokojowe

podstawowa metoda rozwiązywania problemów współczesnego świata. Ich celem jest utrzymanie pokoju na danym terenie przy uzyciu sił zbrojnych oddanych przez państwa do dyspozycji ONZ

Organizacje działajace w ramach ONZ

- FAO (zwalczanie głodu, ochrona zasobów nat - WHO (ochr zdrowia, normy i standardy medy i badań - UNESCO (współpraca międzynar w edukacji - ILO (zwalczanie bezrobocia - UNICEF (pomoc dzieciom, wyzywienie, ochrona zdrowia

Migracja

Przemieszczanie się z jednego kraju do drugiego

Główne formy migracji

Imigracja Reemigracja Uchodźtwo Repatriacja Emigracja

Imigracja

Przybycie do danego kraju w celu pozostania w nim na określony czas

Emigracja

Opuszczenie ojczyzny i wyjazd doinnego państwa w celu pozostania w nim na określony czas

Reemigracja

Powrót do ojczyzny osób które wcześniej ją opuściły

Uchodźstwo

Ucieczka z państwa w obawie przed przesladowaniami

Repatriacja

Powrót do ojczyzny np. uchodźców którzy wcześniej opuścili kraj

Terroryzm

zaplanowane działania oparte na przemocy psychicznej lub fizycznej wobec obywateli danego państwa, mające wymusić na jego władzach określone decyzje

Pomoc humanitarna

akcje na rzecz ludności cierpiącej na skutek klęsk zywiołowych lub konfliktów zbrojnych

Globalizacja

proces polegajacy na zwiekszeniu obrotów handlu międzynarodowego, nasileniu przepływu kapitału, ludzi i technologii oraz zacieraniu różnic kulturowych