WIEK XVII

Wolna elekcja

to ruch rzeczpospolitej, wybór króla przez ogół szlachty.

Co zdarzyło się w 1573 roku?

pierwsza wolna elekcja w Polsce i wybór Henryka Walezego na króla

unia lubelska

1569

wolna elekcja

1573

wybuch powstania Chmielnickiego

1648

potop szwedzki

1655-1660

odsiecz wiedeńska

1683

artykuły henrykowskie

Głównymi zasadami tego aktu prawnego było zagwarantowanie wolnej elekcji, zakazu dziedziczenia tronu, prowadzenia polityki zagranicznej, niezwoływanie pospolitego ruszenia bez zgody sejmu, który powinien być zwoływany raz na dwa lata.

pacta conventa

była to umowa publiczno-prawna pomiędzy każdorazowym elektem a szlachtą. Układano je podczas bezkrólewia i zawierały one indywidualne zobowiązania przyszłego monarchy. Zazwyczaj była to obietnica spłaty długów, utrzymywania na swój koszt wojska czy szkół.

interrex

osoba zastępująca w Rzeczypospolitej króla w okresie bezkrólewia.

Wybór Stefana Batorego na króla Polski

1576

Dymitriady

nazwa interwencji zbrojnych części polskiej i litewskiej magnaterii w wewnętrzne sprawy Carstwa Rosyjskiego w celu osadzenia na tronie moskiewskich pretendentów podających się za syna Iwana Groźnego.

Jan Karol Chodkiewicz

jeden z najwybitniejszych europejskich dowódców wojskowych początku XVII w.

Stanisław Żółkiewski

zwycięzca w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Imperium Osmańskiemu i Tatarom, pisarz i pamiętnikarz.

Zygmunt III Waza

król Polski i wielki książę litewski w latach oraz król Szwecji. Za panowania Zygmunta III Rzeczpospolita osiągnęła swój największy obszar.

Zaporoże

miasto w południowo-wschodniej części Ukrainy, nad Dnieprem.

Kozacy

grupa ludności, która tworzyła swoisty wolny stan w XV–XVII w. w Rzeczypospolitej i w XVI–XVIII w. w państwie moskiewskim (potem Rosji).

Srebrny wiek

określenie epoki w historii Polski, obejmującej znaczną część XVII wieku.

Bohdan Chmielnicki

hetman zaporoski, przywódca powstania kozackiego przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1648–1657, bohater narodowy Ukrainy.

Powstanie Chmielnickiego - przyczyny

- konflikt narodowościowy- konflikt religijny dotyczący różnic między prawosławnymi chłopami i katolicką szlachtą wspieraną przez magnaterię ukraińską i polską - wprowadzono w Rzeczpospolitej rejestr kozacki.

Rejestr kozacki

spis Kozaków, których Rzeczpospolita wykorzystywała jako żołnierzy zaciężnych w służbie wojskowej do obrony południowo-wschodnich ziem ruskich Korony przed najazdami Tatarów krymskich.

Stefan Czarniecki

uczestnik wojny partyzanckiej przeciw wojskom Karola X Gustawa w czasie potopu szwedzkiego, uczestnik walk przeciw powstańcom Chmielnickiego i w trakcie wojny polsko-rosyjskiej

Augustyn Kordecki

przeor klasztoru paulinów na Jasnej Górze i dowódca obrony klasztoru podczas jego oblężenia w czasie potopu szwedzkiego

Skutki potopu szwedzkiego

głód, choroby, utrata zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi i przypieczętowanie tego samego odnośnie do Inflant. Straty materialne i kulturowe. Zaostrzenia polityki wobec protestantów

Wojna podjazdowa, wojna szarpana

polegała na atakowaniu z nienacka szwedzkich oddziałów, wycofywaniu się i zadawaniu kolejnych, niespodziewanych uderzeń. Taką wojnę prowadził między innymi Stefan Czarnecki

Złota wolność

potoczne określenie swobód, praw i przywilejów, przysługujących szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Co stało się z królem Janem Kazimierzem gdy nie udało mu się przeprowadzić reform?

abdykował i wyjechał do Francji.

Liberum veto

zasada ustrojowa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dająca prawo każdemu z posłów biorących udział w obradach Sejmu do zerwania go i unieważnienia podjętych na nich uchwał.

Barok

Umowny czas trwania baroku to okres od połowy XVI do połowy XVIII wieku. Nazwa często jest wywodzona z włoskiego barocco lub z portugalskiego terminu barucca określającego nieregularną perłę.