VII

Formy wykładni funkcjonalnej:

a) argumentum ad absurdo, b) analogia legis: i. argumentum a simili, ii. argumentum a contrario, c) interpretatio extensiva, d) interpretatio restrictiva.

Argumentum ad absurdo

gdy w rezultacie wykładni językowej otrzymamy kilka norm postępowania o różnej treści, należy wybrać tylko jedną z nich – w takim przypadku funkcjonalne reguły wykładni nakazują, by odrzucić te wyinterpretowane normy, które nie znajdują uzasadnienia

-

aksjologicznego w ocenach przypisywanych prawodawcy, albo wręcz znajdują “przeciwuzasadnienie”, ponieważ nakazują czynić coś, czego nie są się pogodzić z systemem wartości prawodawcy.

analogia legis

wykładnia z analogii, stosowana w przypadkach gdy powstaje niejasność czy norma odnosi się wyłącznie do podmiotów w niej wymienionych czy do podmiotów takich jak wymienione i im podobnych,

-

czy norma ta nakazuje coś czynić jedynie w okolicznościach określonych w interpretowanych przepisach czy też okolicznościach takich, jak wymienione w przepisach,

-

oraz w okolicznościach podobnych, lub czy dana norma odnosi się do czynów wskazanych w interpretowanych przepisie czy też do czynów takich, jak wskazane w tym przepisie, oraz podobnych.

Analogia legis przybiera postać rozumowania:

a) a simili (z podobieństwa), b) a contrario (z przeciwieństwa).

Argumentum a simili

uznajemy, że w świetle ocen przypisywanych prawodawcy jakieś niewymienione wyraźnie w przepisie podmioty, okoliczności lub czyny są istotnie podobne do tych, które prawodawca w przepisie wymienił.

Argumentum a contrario

uznajemy, że w świetle ocen przypisywanych prawodawcy nie ma podstaw, by przyjąć, że istnieje podobieństwo jakichś podmiotów, okoliczności lub czynów, do tych, które są wymienione w przepisie.

Wykładnia rozszerzająca lub zwężająca

w wyjątkowych sytuacjach stosuje się reguły funkcjonalne, mimo że interpretowane przepisy są językowo jasne i da się z nich – w drodze wykładni językowej – wyinterpretować jednoznaczną normę postępowania.

-

Dopuszczalne to jest w sytuacjach, w których norma wyinterpretowana przy zastosowaniu językowych reguł wykładni rażąco naruszałaby system wartości przypisywanych prawodawcy.

Przyjmujemy wtedy, że prawodawca “wyraził się jasno”, ale owa wypowiedź nie jest adekwatna do jego zamysłu:

a) wykładnia rozszerzająca (interpretatio extensiva) - interpretowany przepis wyraża normę, która ma szerszy zakres zastosowania lub unormowania niż ten, jaki ustaliliśmy w drodze wykładni językowej;

-

b) wykładnia zwężająca (interpretatio restrictiva) – interpretowany przepis wyraża normę, która ma węższy zakres zastosowania lub normowania niż ten, jaki ustaliliśmy, dokonując wykładni językowej.

Zakaz interpretacji funkcjonalnej:

a) zakaz interpretacji rozszerzającej wyjątków (exceptiones non sunt extendae),

-

b) zakaz interpretacji rozszerzającej przepisów udzielających kompetencji, tzw. domniemywania kompetencji (potestas non praesumitar),

-

c) zakaz interpretacji a simili w prawie karnym.

Dyrektywy systemowe

nakazują tak interpretować tekst prawny, aby odtworzone z niego normy nie były między sobą niezgodne, a więc aby tworzyły system spójny.

Reguły wykładni systemowej nawiązują do:

a) uporządkowania aktów normatywnych określanego jako hierarchiczne – nakazują spośród wieloznacznych wyrażeń tekstu prawnego wybierać to,

-

przy którym wyinterpretowana norma byłaby zgodna z treścią normy (czy norm) zawartej w aktach hierarchicznie wyższych, w szczególności w konstytucji,

-

b) zasad prawa jako norm pełniących w aktach normatywnych, a także w całym systemie prawa, szczególnie doniosłą rolę

-

– nakazują tak rozumieć wieloznacznie wyrażenia tekstu prawnego, by norma otrzymana w rezultacie interpretacji tego tekstu buła co do treści zgodna z zasadą prawa wyrażoną w tym tekście.

Założenie racjonalności prawodawcy:

a) racjonalność językowa – prawodawca zna doskonale język, w którym formułuje przepisy prawne,

-

b) racjonalność aksjologiczna – tworząc normy prawodawca kieruje się określonym systemem wartości.