V rozdział

Obowiązywanie (mówimy, że norma (przepis prawny, akt normatywny) obowiązuje w sensie:

obowiązuje w jakimś systemie prawnym, jest elementem tego systemu, jeżeli została wprowadzona do systemu zgodnie z przyjętymi regułami i nie została zgodnie z tymi regułami z tego systemu wyeliminowana.

Początek obowiązywania: normy prawa zwyczajowego

w chwili uznania przez kompetentny organ państwa

Początek obowiązywania: normy powstałej w wyniku stanowienia

w chwili dokonania ostatniej spośród całego łańcucha czynności konwencjonalnych składających się na złożony akt stanowienia prawa – urzędowe ogłoszenie lub ustanowienie.

Wejście w życie

normy prawne (przepisy, akty normatywne) wchodzą w życie w określonym momencie, co oznacza, że od tego momentu mają one być realizowane lub stosowane przez wszystkich, których dotyczą

Moment wejścia w życie

normy (aktu normatywnego) wyznacza ten podmiot, który jest upoważniony do ustanowienia danej normy, a więc twórca tej normy.

Termin wejścia aktu normatywnego można wyznaczyć jedynie:

a) na dzień ogłoszenia lub ustanowienia aktu; b) na jakiś dzień późniejszy niż dzień jego ogłoszenia albo ustanowienia.

Vacatio legis

okres od momentu ustanowienia albo ogłoszenia danych norm do ich wejścia w życie. Służy on temu, by zapoznać się z nowymi normami, przygotować do ich realizowania i stosowania.

Minimalna poprawna vacatio legis

wynosi 14 dni, chociaż ustalenie długości pozostawia się podmiotowi upoważnionemu do wydania danego aktu, jednak z regułami państwa prawa jego decyzje w tej sprawie nie mogą być arbitralne.

Derogacja (uchylanie, derogatio) (cz.1)

podstawowa forma eliminowania norm z systemu prawa, jest to czynność konwencjonalna, dokonywana przez upoważniony podmiot i w wyznaczonej procedurze, mocą której norma (przepis prawny, akt normatywny)

Derogacja (uchylanie, derogatio) (cz2)

zostaje pozbawiona mocy obowiązującej przez jej wyeliminowanie z systemu.

a) podmiot derogujący

upoważnienie do uchylania danych norm, a także do zastępowania norm o określonej treści normami o innej treści lub brzmieniu, ma ten podmiot, który wydał dane normy;

b) forma derogacji

akt normatywny czy normę w nim zawartą uchyla się w tej samej formie w jakiej go ustanowiono.

c) abrogacja

całkowite uchylenie aktu normatywnego, bez ustanowienia w jego miejsce nowego aktu / derogacja – uchylenie tylko niektórych przepisów aktu normatywnego oraz zastąpienie ich nowymi.

Eliminowanie aktów wykonawczych

akt wykonawczy może utracić moc także w wyniku utraty mocy obowiązującej przez ustawę, która była podstawą jego wydania albo przepis ustawy, który był podstawą wydania aktu wykonawczego.

Orzeczenie o niekonstytucyjności

autorytatywne orzeczenie o niekonstytucyjności danego aktu ma ten skutek prawny, że akt (przepis) uznany za niekonstytucyjny traci moc obowiązującą.

Reguły eliminowania aktów normatywnych: (1)

akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez ten sam podmiot, który go ustanowił, i w tej samej formie, w której nastąpiło stanowienie;

Reguły eliminowania aktów normatywnych: (2)

b) akt normatywny (norma) traci moc obowiązująca przez uchylenie go przez podmiot inny niż ten, który akt (normę) ustanowił, a wyposażony w kompetencje do uchylania aktów danego rodzaju;

Reguły eliminowania aktów normatywnych: (3)

c) akt wykonawczy traci moc w następstwie uchylenia albo zmiany treści przepisu upoważniającego, na podstawie którego został wydany,

Reguły eliminowania aktów normatywnych: (4)

d) akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą z upływem czasu, na który został wydany; a akt wykonawczy do uchylonej ustawy przestaje obowiązywać z upływem czasu, na który nowa ustawa zachowała go w mocy;

Reguły eliminowania aktów normatywnych: (5)

e) akt normatywny (norma) traci moc obowiązującą w następstwie uznania go przez upoważniony podmiot za akt niekonstytucyjny.

Desuetudo

szczególny przypadek eliminowania norm z systemu prawa. Norma traci moc obowiązującą, jeżeli przez dłuższy czas jest radykalnie nieefektywna, tzw. nie jest realizowana, a przy tym wytwarza się powszechne przekonanie, że nie jest już normą wiążącą.

Norma retroaktywna

norma wyznaczająca zachowanie możliwe do zrealizowania, ale to zachowanie związane jest ze zdarzeniami, które rozegrały się w przeszłości, tzn. zanim ta norma weszła w życie.

Zasada lex retro non agit

przyjmuje się ją, ażeby wzmocnić poczucie bezpieczeństwa prawnego obywateli. Zasada ta jest adresowana do prawodawcy, a więc do każdego podmiotu, który tworzy prawo, oraz tych wszystkich, którzy interpretują teksty prawne.

Terytorialny aspekt obowiązywania prawa

normy prawne są wiążące jedynie na określonym terytorium.

Terytorialny aspekt obowiązywania prawa (1)

a) normy wydawane przez centralne organy państwa są wiążące na terytorium całego państwa, chyba, że normy te stanowią inaczej,

Terytorialny aspekt obowiązywania prawa (2)

b) normy, które są wydawane przez organy tzw. terenowe, są wiążące jedynie na obszarze na który te organy sprawują władzę.

Personalny aspekt obowiązywania prawa

normy są wiążące jedynie dla określonych osób, bo jedynie określonym podmiotom wyznaczają obowiązki i przyznają uprawnienia.

Personalny aspekt obowiązywania prawa (1)

a) normy danego systemu są wiążące dla wszystkich osób, które znajdują się na terytorium danego państwa,

Personalny aspekt obowiązywania prawa (2)

b) wyjątki: dyplomaci, członkowie obcych sił zbrojnych.

Terytorium w aspekcie prawnym

obszar, który podlega zwierzchnictwu państwa, jako przedmiot władzy państwowej, którym to przedmiotem można dysponować.

Terytorium w aspekcie geograficznym

wydzielona granicami państwa przestrzeń: lądowa, morska i powietrzna.

Terytorium w aspekcie geograficznym (1)

a) terytorium lądowe – powierzchnia ziemi, wnętrze ziemi, wody śródlądowe, b) terytorium powietrzne – słup powietrza nad obszarem lądowym i morskim,

Terytorium w aspekcie geograficznym (2)

c) terytorium morskie – wody wewnętrzne i morze terytorialne, d) statki morskie, powietrzne i kosmiczne, które podnoszą banderę danego państwa.

W państwach o charakterze związkowym występują dwa systemy prawne:

a) prawo ogólnopaństwowe, b) prawo poszczególnych części składowych.