Układ limfatyczny

Rozwój układu chłonnego - czasy

początek - 5. tydzień ż. pł. - zawiązek śledziony; węzły chłonne - 3. mc. ż. pł.; grasica jako pierwsza

Układ limfatyczny

jest zbiorem ściśle ze sobą połączonych systemów odpornościowych, które umożliwiają organizmowi zwalczanie infekcji, obronę przed antygenami w tym także komórkami nowotworowymi

Immunogenność

zdolność wywoływania przeciw sobie swoistej odpowiedzi immunologicznej.

Hapteny

antygeny zdolne do łączenia się tylko z receptorami limfocytów T, immunogenność uzyskują dopiero po połączeniu z nośnikiem, najczęściej cząstką białka

Skład układu limfatycznego

Centralne narządy limfatyczne (grasica, szpik kostny), Obwodowa narządy limfatyczne (śledziona, węzły limfatyczne, migdałki, tkanka limfoidalna BALT i GALT), naczynia limfatyczne i limfa

Mechanizmy odporności ukł. immunologicznego

nieswoisty ukł. immun; swoisty układ immun. - zawsze współdziałają ze sobą

Nieswoisty układ immunologiczny

pierwsza linia obrony, ochrona powierzchniowa i odpornosc nieswoista

Swoisty układ immunologiczny

aktywuje się w razie niezadziałania układu swoistego, aktywacja komórek głównych ukł. immun. (limfocyty i kom prezentujące antygen), reakcja na określony typ antygenu, pamięć immunologiczna; działanie limfocytów B i T;

Odpowiedź humoralna

produkcja przez komórki plazmatyczne przeciwciał skierowanych przeciw odpowiednim antygenom (patogenom); komórka plazmatyczna produkuje tylko jeden typ przeciwciał o wysokim powinowactwie skierowanym przeciwko określonemu antygenowi

Występowanie limfocytów B i T

 Limfocyty T, w obszarach grasiczozależnych (pas przykorowy węzła chłonnego); Limfocyty B, w obszarach grasiczoniezależnych (grudki limfatyczne węzła chłonnego)

limfocyty pomocnicze Th1

Komórki te charakteryzują się wytwarzaniem cytokin prozapalnych (IFN-γ, IL-2, TNF-β). Cytokiny te stymulują fagocytozę i reakcje cytotoksyczne prowadzone przez makrofagi. Limfocyty te cechuje obecność markera powierzchniowego CD26.

Limfocyty cytotoksyczne CD8+

eliminowanie innych komórek odbieranych przez organizm jako obce (komórki zainfekowane, komórki nowotworowe, komórki transplantowane)

Wygląd limfocytów T

zależy od aktywności, dzielą się na małe (do 90%, małe jądro, zbita chromatyna, słabo widoczna cytoplazma) i duże (10-30%, aktywne, duże pofałdowane jądro z jąderkiem)

Jak wykryć w tkankach pobudzone limfocyty T?

stosując przeciwciała monoklonalne skierowane przeciwko antygenowi (markerowi) powierzchniowemu CD38

Limfocyty B - dojrzewanie

dojrzewanie w szpiku kostnym podlegając mechanizmowi negatywnej selekcji, dojrzałe uzyskują IgM i IgD związane z immunoglobulinami błonowymi IgAlfa i IgBeta -> kompleks receptorowym limf. B

Komórki NK - ilość, występowanie

5-10% limfocytów, nie zawierają receptorów T, dojrzałe osiedlają się w narządach, zwłaszcza w wątrobie (5-% limfocytów)

Komórki NK - działanie

nie dojrzewają w grasicy i nie wymagają do swojej aktywacji dodatkowych czynników takich jak cytokiny; po rozpoznaniu celu wydzieją perforyny, glikoproteiny i granzymy

Funkcja perforyn

po związaniu z błoną komórki docelowej tworzą kanały błonowe, przez które przenikają wydzielane granzymy. W konsekwencji doprowadza to do lizy komórki

Makrofagi

wywodzą się z monocytów (krew->tkanki); w wątrobie kom. Browicza-Kupfera, w kościach osteoklasty, w OUN mikroglej; migrują tam, gdzie jest zapalenie, przyciąga je białko C5a ukł. dopełniacza; pierwotnie brak cząst. MHC II, dopiero po stymulacji INF-gamma

Cechy komórek dendrytycznych

obecność długich wypustek cytoplazmatycznych w stałym ruchu, obecność dużych stężeń antygenów MHC klasy I i II, obecność znacznej liczby markerów powierzchniowych CD1a oraz CD40; pochodzenie szpikowe

Podział kom. dendrytycznych ze względu na funkcję

niedojrzałe i dojrzałe; mieloidalne i limfoidalne

Komórki dendrytyczne niedojrzałe

obecne w narządach nielimfatycznych (skóra, błony śluzowe) gdzie wychwytują i transportują antygeny do węzłów chłonnych lub śledziony; zdolność do fagocytozy dzięki receptorom dla Fc immunoglobulin oraz receptorów mannozowych

Markery limfocytów Th2

limfocyty Th2 uczestniczą w reakcja alergicznych; wykazują obecność markera powierzchniowego CD30

Limfocyty T-gamma-delta

migrują z grasicy do naskórka, błony śluzowej jamy ustnej, jelit czy pochwy, stanowiąc tam pierwszą linię obrony; komórki stacjonarne, nieprzemieszczające się do naczyń krwionośnych i limfatycznych

Skład MHC

różniące się osobniczo glikoproteiny (składnik błon komórkowych)

Na co reagują limfocyty T

nie odpowiadają na antygeny rozpuszczalne, lecz antygeny związane uprzednio z cząstkami błonowymi układu zgodności tkankowej MHC

Co prezentują limfocytom T cząstki MHC

antygeny natywne (niezmienione) oraz antygeny przygotowane (poddane fragmentacji) przez odpowiednie proteazy komórki prezentujacej antygeny

Aktywacja limfocytów B

limfocyty pomocnicze T reagują z limfocytami B powodując ich aktywację, któą wzmacniają wydzielane przez Th interleukinz (IL-2, IL-4, IL-5, IL-10, IL-13), potem mitoya limf. B

Mechanizmy cytotoksycznego oddziaływania komórek układu immunologicznego na komórki efektorowe

 Zależna od przeciwciał cytotoksyczność oraz  Niezależna od przeciwciał cytotoksyczność

Zależna od przeciwciał cytotoksyczność

zachodzi dzięki obecności na powierzchni błony komórkowej komórek NK, makrofagów, neutrofili oraz eozynofili receptorów dla Fc przeciwciał

 Niezależna od przeciwciał cytotoksyczność

bezpośredni efekt cytotoksyczny w wyniku reakcji receptorów limf. cytotoksycznych T z antygenem związanym z układem MHC I

Pamięć immunologiczna

zdolności organizmu do przyśpieszonej i efektywniejszej reakcji immunologicznej na ponowne wniknięcie do organizmu antygenu

Położenie i wygląd grasicy

górne, przednie śródpiersie; otoczona cienką torebką łącznotkankową, posiada korę i rdzeń, budowa pseudozrazikowa; narząd limfatyczno-nabłonkowy

Funkcja grasicy

niedojrzałe limfocyty T pochodzące ze szpiku kostnego przekształcają się w komórki dojrzałe (także pod względem tolerancji na własne antygeny), wydzielanie hormonów regulujące rozwój limfocytów w całym org.

Inwolucja

stopniowe z wiekiem przekształcanie się grasicy w ciało tłuszczowe zamostkowe; na gromadzeniu się w narządzie tkanki tłuszczowej i obniżania się zawartości limfocytów

Zraziki kory

zbudowane ze słabo barwiących się komórek nabłonkowych zrębu, pomiędzy nimi liczne tymocyty (zasadochłonne); zrąb nabłonkowy zrazików odróżnia grasicę od innych narządów, nie ma w nim tk. siateczkowatej

Typy komórek nabłonkowych grasicy

Komórki korowe podtorebkowe, komórki korowe wewnętrzne, komórki rdzenne, komórki nabłonkowe ciałek Hassala

Komórki korowe wewnętrzne

gwiaździsta budowa, tworzą sieciowy układ z obszernymi przestrzeniami z tymocytami, tworzą morfologiczno-czynnościowe przedziały dla różnicujących się limfocytów; posiadają, w odróżnieniu od komórek podtorebkowych antygeny obu klas układu HLA

Ciałka Hassala

owalne twory zbudowane z komórek nabłonkowych ciałek Hassala zachodzących na siebie dachówkowato, w komórkach obecne ziarna keratohialiny, pęczków włókien pośrednich oraz kropli lipidowych; pojawiają się w życiu płodowym; TYLKO W RDZENIU

Funkcja ciałek Hassala

uważa się produkują one szereg interleukin w tym IL-4 i IL-7, uczestniczących w różnicowaniu i dojrzewaniu limfocytów T

Funkcje grasicy (3)

 Tworzenie dojrzałych limfocytów T wykazujących tolerancję immunologiczną na własne antygeny z komórek prekursorowych pochodzących ze szpiku  Dostarczanie dojrzałych (immunokompetentnych) limfocytów T do krwioobiegu i tkanek ustroju

Bariera krew grasica

mechanizm utrudniający kontakt limfocytów z antygenami, które dostały się do krwi lub limfy; składa się z ciągłego nabłonka nacz. włos, makrofagów i kom. korowych podtorebkowych

Makrofagi

obecne w tkance łącznej okołonaczyniowej naczyń włosowatych. Pełnią one rolę strażników fagocytujących cząstki antygenowe, którym udało się opuścić łożysko naczyniowe

Edukacja grasicza

Proces dojrzewania i różnicowania się niedojrzałych komórek macierzystych dla limfocytów T

Fazy edukacji grasiczej

Faza wczesna (podwójnie negatywna) - brak antygenów TCR, CD4 i CD8; faza z antygenem CD1; faza podwójnie pozytywna - obecne antygeny -> prezentacja komórkom nabłonkowym

Główne hormony grasicy + funkcja

, tymopoetyna, tymulina, tymopentyna, tymostymulina czy grasiczy czynnik humoralny - indukują różnicowanie się limfocytów T; hormony przysadki - prolaktyna, oksytocyna, wazopresyna

Występowanie szpiku kostnego

w jamach szpikowych kości długich, kościach płaskich czaszki i miednicy

Zrąb

tk. łącz. właśc. siateczkowata i znaczna ilość wł. retikulinowych oraz kom. macierzyste zrębu, fibroblastów i kom. osteogennych, makrofagi, kom. tuczne

Naczynia włosowate zatokowe

pośrednia budowa między włośniczką typu okienkowego i zatokowego; ciągły śródbłonek aktywny fagocytarnie spoczywa na nieciągłej błonie podstawnej, szerokość 50-70μm

Przedział zrębowy

struktura tworzona przez zrąb i układ naczyniowy; komórki tłuszczowe, fibroblasty, komórki zrębbu, śródbłonek naczyniowy, makrofagi oraz naczynia krwionośne

Które kom. przedziału zrębowego regulują tworzenie elementów morfotycznych krwi

Komórki śródbłonka, fibroblasty szpikowe oraz komórki zrębu produkują hematopoetyczne czynniki wzrostu, cytokiny regulują tworzenie elementów morfotycznych krwi

Komórki tłuszczowe

stanowią źródło składników energetycznych jak i syntetyzują czynniki wzrostu

Osteoblasty i osteoklasty

modelują otoczenie kostne szpiku kostnego

Funkcje przedziału hemopoetycznego

synteza składników tkanki łącznej regulacja obszaru zajętego przez komórki krwiotwórcze środowisko warunkujące podziały, różnicowanie i dojrzewanie komórek krwi

Szpik kostny czerwony

stanowiący miejsce wytwarzania komórek krwi. Składa się z gęstej sieci naczyń krwionośnych i tzw. sznurów hemopoetycznych, które lokalizują się pomiędzy naczyniami; częśćiej spotykany u noworodków

Funkcje szpiku

 Produkcja składników komórkowych krwi  Usuwanie z krążenia zużytych erytrocytów

Funkcje węzła chłonnego

Namnażanie limfocytów B i T, Powstawanie limfocytów aktywowanych określonymi antygenami, Filtrowanie chłonki i zatrzymywanie antygenów; Produkcję przeciwciał

Torebka

zwykle otoczoną tkanka tłuszczową, od której w kierunku rdzenia odchodzą beleczki zbudowane z tkanki łącznej zbitej nieregularnej zwane beleczkami promienistymi

Strefa podkorowa

leżąca poniżej kory zawiera głównie (około 70%) limfocyty pomocnicze T (CD4+). Z tego powodu ta część węzła nosi nazwę strefy grasiczozależnej.

Zrąb węzła

beleczki, torebka, tk. łączna siateczkowata + fibroblasty z kom. retikularnymi produkujące kolagen typu III, mają liczne cienkie wypustki

Część grasiczoniezależna - kora

zawiera grudki chłonne pierwotne (barwienie jednolite) oraz wtórne (jaśniejsze centrum rozmnażania)

Co się dzieje po dotarciu antygenu do węzła

pobudzenie limfocytów CD4+, a potem limf. B grudki; limfocyty współpracują z kom. dendrytycznymi i tworzą się centra rozmnażania

Strefa grasiczoniezależna

część przykorowa i część rdzenna

Rdzeń węzła chłonnego

stanowi środkową część węzła, limfocyty, komórki plazmatyczne, makrofagi i fibroblasty układają się w pasma zwane sznurami rdzennymi, liczne postkapilarne żyłki w wysokim nabłonkiem

Przepływ limfy w węzłach chłonnych

dzięki zastawkom i kom.mm. gładkich w naczyniach przepływ jest jednokierunkowy przez zatoki brzeżne (podtorebkowe), promieniste (beleczkowe) w kierunku zatok rdzennych otoczonych przez sznury rdzenne

Ściany zatok

przestrzenie wypełnione luźnym utkaniem tkanki siateczkowatej zbudowane są z ze śródbłonka zatokowego; w obrębie przerw nieciągłej błony podstawnej lokalizują się wypustki komórek prezentujących antygen, makrofagi oraz limfocyty

Przebieg naczyń tętniczych w węźle

Naczynia tętnicze wnikają do węzła przez wnękę i po dotarciu do kory rozgałęziają się w sieć naczyń włosowatych, które następnie przechodząc w żyły wraca do wnęki

Śledziona - opis ogólny

jest największym, obwodowym narządem limfatycznym o masie 100-200g. Leży na przebiegu naczyń krwionośnych, silnie unaczyniona, ściśle połączony z komórkami układu limfatycznego - narząd krwiolimfatyczny

Zrąb śledziony

torebka, beleczki i tkanka łączna siateczkowata, w sieci - komórki zrębu, makrofagi, komórki dendrytyczne oraz liczne komórki krwi

Miazga czerwona

gąbczasta; bogata sieć naczyń zatokowych z krwią oskładzie niemal jak w obwodowej, między zatokami sznury śledzionowe;

Funkcja miazgi czerwonej

usuwanie erytrocytów, mikroorganizmów i trzymywanie puli erytrocytów

Miazga biała

chłonna część śledziony; utworzona przez pochewki tętnicy centralnej z lim. T i przyległe do nich grudki chłonne z ośrodkiem rozmnażania i strefą brzeżną na obwodzie pochewki i grudki

Unaczynienie śledziony - tętnicze

t śledzionowa -> tt. torebkowe -> tt. beleczkowe -> tt. środkowe/centralne -> tętniczki pędzelkowate -> kapilary tętnicze

Funkcja immunologiczna śledziony

uczestniczy głównie w odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego (przeciwciała), wystarczy niewiele antygenów do pobudzenia; w razie przeniknięcia antyg. przez węzł chł.;

Funkcja limfopoetyczna śledziony

uwalnianie do krwioobiegu znacznej ilości limfocytów, głównie przez żyłę śledzionową, niewiele nacyzniami chłonnymi; w śledz. tylko nacz. limf. odprowadzające

Funkcje śledziony (5)

1) Jest rodzajem filtru, który zatrzymuje i niszczy zużyte elementy morfotyczne krwi 2) Komórki dendrytyczne śledziony prezentują antygeny limfocytom pomocniczym T

Grudki limfatyczne nieotorbione

samotne lub skupione (tkanka limfatyczna błony śluzowej), oprócz grudek pojedyncze limf. B, kom. plazmatyczne, limf. T i kom. NK

Plamki mleczne

skupiska komórek głównie limfocytów i makrofagów w błonie surowiczej pokrywającej jamę otrzewnej i opłucnej; zwłaszcza u dzieci, zanikają u dorosłych

Podstawowa funkcja MALT

wytwarzanie przez komórki plazmatyczne przeciwciał typu IgA (główny składnik bariery immunologicznej dla patogenów)

komórki M

występują w nabłonku otaczającym skupiska grudek chłonnych, nia mają mikrokosmków, tylko tylko mikrofałdy z glikokaliksem oraz wpuklenia bł. kom., gdzie gormadzą się limfocyty T i B

Migdałki

grudki chłonne ułożone pojedynczo lub w skupiskach pod nabłonkiem w miejscu skrzyżowania odcinka dróg oddechowych i przewodu pokarmowego; podniebienne, językowe i gardłowe; nagłośniowe, trąbkowe oraz krtaniowe

Migdałki językowe

ilości kilku znajdują się u nasady języka. Nabłonek wielowarstwowy płaski tworzy tutaj jedną kryptę, wzdłuż której układają się grudki chłonne

Kępki Peyera

grupy grudek limfatycznych występujących w błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego i grubego, w których dominują limfocyty B stanowiąc 80% ich składu komórkowego; w jelicie czczym, w dwunastnicy

Funkcja kępek Peyera

stanowią główny obszar indukcji odpowiedzi immunologicznej w błonach śluzowych. Wytwarzane są w nich limfoblasty zwane IgA(+) (prekursory plazmocytów w błonach śluzowych, wytwarzających immunoglobulinę IgA

Naczyniowy układ limfatyczny - skład

1) Naczynia limfatyczne włosowate 2) Naczynia limfatyczne małego i średniego kalibru 3) Przewody limfatyczne

Naczynia włosowate

zaczynają się ślepo w tkance łącznej, średnica ok 100µm; sródbłonek i błona podstawna naczyń włos. Limf. ma budowę nieciągłą (umożliwia przenikanie dużych cząstek oraz komórek)

Naczynia limfatyczne małego i średniego kalibru

zdecydowanie cieńsze aniżeli analogicznych naczyń żylnych; typowa trójwarstwową budowę; zastawki, które warunkują jednokierunkowy przepływ limfy