Szpyra

Fonemy wchodzą ze sobą w opozycję ze względu na wzajemny stosunek członów opozycji

1. prywatne - różniące się jedną cechą

2. stopniowe

różny stopień natężenia tej samej cechy

3. równorzędne

przeciwieństwo dwóch różnych cech z których jedna występuje w jednym, a druga w drugim członie opozycji

Fonemy wchodzą ze sobą w opozycję ze względu na powtarzalność danej opozycji w systemie

1. proporcjonalne - cechą dystynktywna powtarza się w więcej niż jednej parze fonemów

2. izolowane - stanowi podstawę rozróżnienia tylko jednej pary fonemów

l: r; lok-rok

Fonemy wchodzą ze sobą w opozycję ze względu na zasięg funkcji dystynktywnej

1. stałe - występujące we wszystkich pozycjach fonologicznych (nagłos, srodglos, wyglos)

2. neutralizowana - w niektórych pozycjach

np. bezdźwięczna - dźwięczna

Jakobson stworzył model komunikacji i wyróżnił takie czynniki jak:

1. nadawca; 2. kontekst; 3. komunikat; 4. kontakt; 5. kod; 6. odbiorca

Funkcje języka wg Jakobsona:

1. emotywna; 2. poznawcza; 3. poetycka; 4. fatyczna; 5. metajęzykowa; 6. konatywna

Jakobson dzieli tłumaczenia na:

1. wewnątrzjęzykowe - przeredagowanie; 2. międzyjęzykowe - klasyczne; 3. intersemiotyczne - treść przetłumaczona na inny rodzaj kontekstu, z zachowaniem informacji

Jakobson opracował cechy dystynktywne głosek:

m. artykulacji, dźwięczność, właściwości akustyczne, percepcyjne (łącznie 12 cech)

Jakobson definiował fonem jako

wiązkę cech dystynktywnych o charakterze binarnym (negatywnym lub dodatnim)

Duński językoznawca Louis Hjemsler stworzył

glossemantykę

Glossemantyka bada

relacje między elementami, bez sięgania do historii czy kultury

Hjemslevowi przypisuje się stworzenie

semiotyki - nauki o zdaniach

Szkoła kopenhaska sądziła, że teoria języka jest poprawna, gdy...

jest bez sprzeczności

Szkoła kopenhaska odrzuciła

psychologiczną definicję fonemy Courtenay'a oraz fonetyczne definicje Jakobsona

Szkoła kopenhaska definiowała fonem na podstawie

ich występowania w poszczególnych alternacjach

W szkole kopenhaskiej fonetyka jest

nieważna, a liczą się zasady, nie wymowa

Strukturalizm amerykański chciał

opisać języki indiańskie, które nie miały pisma

W strukturalizmie amerykańskim dominowały teorie

behawioralne, ludzkie zachowanie do reagowanie na bodźce

Strukturalizm amerykański przywiązywał dużą wagę do

dystrybucji i występowania danego elementu języka

W analizie fonologicznej

zaczynano od najmniejszych jednostek, przechodząc do większych

Strukturalizm amerykański wyróżnił analizy fonologiczne:

1. morfonologiczna - zachowanie fonemów w morfemach; 2. morfologiczna; 3. syntaktyczna

W analizie fonologicznej każdy z poziomów może być

oddzielony. Budując jeden poziom, nie sięgano do innego po informacje

Dystrybucja kontrastowa (paralelna)

dwie głoski mogą wystąpić w tym samym kontekście, a wymiana powoduje zmianę znaczenia

Dystrybucja swobodna

dwie głoski występują w tym samym kontekście, a wymiana nie powoduje zmiany znaczenia

Bez względu na szkołę głównymi założeniami było:

ustalenie inwentarza fonemów, sformułowanie zasad, jedna głoska do jednego fonemu, fonemowi przypisana grupa głosek, brak uwzględnienia wiedzy z poziomu innego

Problemy z ustaleniem inwentarza fonemów:

1. i występuje na początku, a y nie; 2. głoski miękkie poprzedzają i, a twarde poprzedzają y

Dystrybucja komplementarna y:i

bić - być

Uznawanie i: y jako dystrybucję komplementarna jest

sprzeczne z analizą strukturalną

Kolejny problem interpretacji - głoska N (tylnojęzykowa)

1. występuje w wyrazach rodzimych (ręka) i zapożyczeniach (bank); 2. para minimalna sprzeczna z założeniem, że N jest fonemem, np. i ręka - Irenka, błąka - błonka

N nie jest fonemem, bo

nie pojawia się w takim samym kontekście (nagłos, srodglos w porównaniu z n, n'), tylko w jednym (przed k i g)

Fonotaktyka to

ograniczenia w występowaniu głosek i fonemów

Glajdy nosowe (j~) (u~)

nie są fonemami, bo występuje tu taki sam problem jak z N

Kolejny problem interpretacji - dźwięczność

koty - kot, ale kody - kod(t)

Kolejny problem interpretacji: realizacja nieprawidłowa r

r realizowane na różny sposób (r, j, l) nie zmienia znaczenia, bo intencją jest taka sama

Fonologię generatywną stworzyli

Noam Chomsky I Morris Hale

Ograniczenia segmentów:

1. segmentalne (dot. pojedynczych elementów); 2. sekwencyjne (połączeń fonemów)

Ograniczenia segmentalne

1. w nagłosie nie ma ą, ę, y; 2. w wygłosie nie ma N i zmiękczone n', f', v'

Ograniczenia sekwencyjne

a. spółgłosek - tylko cztery spółgłoski pod rząd, nie występują zbitki takie jak to, kg, hd itp

Geminaty to

podwójne głoski (nn), (ss) (aa)

Geminaty nie występują w nagłosie oprócz

ssać, zza, wwieźć, dżdżysty

Geminaty nie występują w

wygłosie

Geminaty występują w srodglosie

terror, mekka, Anna, pizza, wanna, poddasze

warunki

conditions