szekspiritto

teatr elżbietański

teatr angielski za czasów Elżbiety I

1576

budowa "The Theatre" pod Londynem, umowny początek teatru elżbietańskiego

najważniejszy teatr elżbietański

"The Globe", otwarty w 1599 r.

scena w teatrze elżbietańskim

na podwyższeniu; otoczona z trzech stron przez widzów i nieogroszona od nich barierką

publiczność w teatrze elżbietańskim

przedstawiciele niższych klas bywali hałaśliwi i żywo reagowali na akcję przedstawienia; w zwyczaju było wiwatowanie, klaskanie i tupanie, a nawet rzucanie kamieniami

thrust

scena mieszcząca się najbliżej publiczności

kobiety w teatrze elżbietańskim

role kobiece grali młodzi mężczyźni, w teatrze elżbietańskim nie występowały kobiety; kiedy kobiety pojawiały się w teatrze, to zwykle w maskach, by ukryć swoją tożsamość

cechy dramatu szekspirowskiego

złamanie reguły trzech jedności

brak jedności miejsca w "Makbecie"

akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na leśniej polanie, polu bitwy

brak oszczędności miejsca w "Makbecie"

akcja trwa kilka miesięcy

brak jednego wątku w "Makbecie"

akcja jest wielowątkowa: walka dobra ze złem; walka o władzę; przemiana psychologiczna bohaterów

cechy dramatu szekspirowskiego

złamanie zasady trzech aktorów (dopuszczalne sceny batalistyczne)

cechy dramatu szekspirowskiego

rezygnacja z zasady decorum

cechy dramatu szekspirowskiego

zmienność charakteru postaci

zmienność charakteru postaci w "Makbecie"

w łagodnym Makbecie narasta żądza władzy, strach i ambicja; z pocxąku Lady Makbet jawi się jako kobieta silna psychicznie, pod koniec utworu popada w obłąkanie

nastrojotwórza rola natury w "Makbecie"

Banko podziwia piękno zamku (poczucie arkadii); jaskółka, którą widzi Banko ≠ kruk, którego widzi Lady Makbet (kobieta już plabuje zbrodnie); ptaki dziobające się, grzmoty, szaleństwo konii

argumenty przeciwko morderstwu króla

pokrewieństwo; Makbet jest gospodarzem (święte prawo gościnności); zalety króla (skromność, vnoty moralne)

złowrogi nastrój natury w "Makbecie"

nocne kruki, puszczyki

pojawienie się ducha Banka w "Makbecie"

pojawienie się ducha wynika z pogwałcenia naturalnego porządku świata

topos theatrum mundi w "Makbecie"

Makbeta w obliczu śmierci nachodzą refleksje o bezsensie życia, porównuje je do teatru, gdzie każdy człowiek jest tylko marionetką, ma jakąś rolę do odegrania, a jak skończy się scenariusz, umiera nędznie

czarownice w "Makbecie"

kusicielki, złośliwe, podlegają Hekate, dziwne i nieokreślone postacie, groteskowe, sfawolne

barok w "Hamlecie"

brak antropocentryzmu, człiwiek jest jak "kwintesencja marnego prochu"; regres moralny - "duńska świnia", człowiek nie jest arcydziełem; optymizm zastąpiony pesymizmem; przepaść między wielkością rozumu, a jego słabością i siłą natury

powód, dla którego Hamlet nie popełnia samobójstwa

boi się zaświatów, Hamlet nie chce ryzykować czymś gorszym niż życie

hamletyzm

postawa życiowa naznaczona wewnętrznym konfliktem między strefą myśli i działań ludzkiej jedności

pozytywne cechy Klaudiusza

świadomość ochydy moralnej; dobry i sprawny polityk

prolog w "Romeu i Julii"

forma argumentu - strzeszczenie dziejów tytułowych bohaterów (w teatrze elżbietańskim istotna była nie fabuła, przesłanie utworu, jego sens i sposób przedstawienia)

"Cały świat gra jakąś rolę"

"Totus mundus agit histrionem"

topos przyjaźni "Romeo i Julii"

relacja Romea z Merkucjem --> przyjaciel leczy jego złamane serce, poleca zabawę na ponury humor

CECHY TEATRU SZEKSPIROWSKIEGO

zmienność bohaterów; brak jedności miejsca i czasu i stylu; złamanie zasady decorum; wprowadzenie osób niższych wartsw; brak fatum; fantastyka; brak chóru: sceny wieloosobowe; pogłębienie psychologii postaci; nastrojotwórcza rola natury

moralitet

gatunek dramatyczny, opisujący dzieje jednostkowego bohatera; wybierającego między dobrem, a złem, potępieniem, a zbawieniem

misterium

jedna z podstawowych rodzajów średniowiecznego dramatu liturgicznego, poruszającego tematykę ewangeliczną

normy, które przekracza Makbet

moralne (Dekalog) i tradycję (nakaz gościnności oraz wdzięczności za przywieleje od króla)

tragizm

nierozwiązywalny konflikt między wartościami i koniecznościami określającymi życie bohatera pozbawionego możliwości dokonania wśród nich jakiegokolwiek pomyślnego dla siebie wyboru

tragizm

bohater sam - nieświadomie lub świadomje sprowadza na siebie zgubę i niezależnie od siły charakteru, napięcia wolii szlachetności intencji staję się zarazem ofiarą i winowajcą.

tragizm

daremność jego działan zdeterminowana jest bądź przez rządzące światem ludzkim siły wyższe, bądź tez przez sprzeczności między racjami moralnymi

wygląd teatru szekspirowskiego

teatr miał trzy poziomy; najdroższe były kryte miejsce siedziące, najtańsze - stojące na miejscu