SUBSTANCJE WYPŁYWAJĄCE NA UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY

acetylocholina - produkty rozpadu

cholina (przez TRANSPORT AKTYWNY ulega wchłonięciu zwrotnemu) i kwas octowy (odtransportowywany z krwią)

cholinoesterazy

swoista - acetylocholinoesteraza, nieswoiste - pseudocholinoesteraza, butyrylocholinoesteraza (hydroliza ACh i estrów choliny; funkcja niespecyficznej cholinoesterazy polega na zapobieganiu działania ACh w m-cu odległym od uwalniania)

receptory nikotynowe

ACh pobudza kanały jonowe sterowane ligandami; receptory te występują w nueronach OUN, zwojach i płytce nerwowo-mięśniowej

receptory muskarynowe

receptory sprzężone z białkiem G, występują w obrębie OUN, w zwojach, synapsach przywspółczulnych

receptory muskarynowe M1

M1 - wyłącznie w OUN i zwojach, uczestniczą w procesach pamięci i uczenia się oraz przekazywaniu impulsów w zwojach

receptory muskarynowe M2 i M3

w sercu -> obniżają częstość pracy serca; M3 - występują w mięśniach gładkich (skurcz) i gruczołach wydzielniczych (sekrecja)

ACh i.v. działanie

zwolnienie częstości pracy serca, zmniejszenie oporu obwodowego naczyń, zwiększenie wydzielania śliny, soku żołądkowego, śluzu w oskrzelach i potu; nasilenie napięcia mm gładkich; zwężenie źrenic; akomodacja oka do bliży

działanie ACh po związaniu z receptorem

przepuszczalność błony kom. dla jonów Na, K, Ca

działanie ACh po związaniu z receptorem w komórkach zwojowych

wzrost przepuszczalności dla jonów sodu>>potasu ->depolaryzacja

działanie ACh po związaniu z receptorem w kom. rozrusznikowych serca

wzrost przepuszczalności dla jonów potasu -> hiperpolaryzacja -> zwolnienie czynności serca

działanie ACh po związaniu z receptorem komórek gruczołowych i mm gładkich

nasilenie dokomórkowego napływu jonów Ca -> wzmożona sekrecja/ skurcz

działanie ACh po związaniu z receptorem w naczyniach

uwolnienie NO z następczym zwiotczeniem naczyń (działa tylko w nieuszkodzonych naczyniach)

ACh - wpływ na noradrenalinę

w wyniku stymulacji presynaptycznych heteroreceptorów ACh osłabia uwalnianie NA

układ przywspółczulny - działanie na naczynia

tylko narządy płciowe! -> rozszerzenie naczyń

układ przywspółczulny - działanie na p. pok.

gruczoły ślinowe - silne wydzielanie śliny surowiczej, zwiększenie wydzielania przez gruczoły trawienne; skurcz dróg żółciowych, zwiększenie napięcia, zwiotczenie zwieraczy

układ przywspółczulny - brak działania

mięsień rozwieracz źrenicy, mięsień komór!; naczynia (oprócz n. płc.); wydzielania endokrynnego trzustki; gruczoły potowe skóry; wydzielanie reniny; macicę; metabolizm kom. tłuszczowych i mm szkieletowych

agoniści receptorów muskarynowych

betanechol, karbachol, pilokarpina, arekolina, muskaryna

ACh - znaczenie terapeutyczne

lek do zwężania źrenic przed operacjami okulistycznymi

betanechol - wskazani i działanie niepożądane

wskazania: atonia jelit i pęcherza; działania niepożądane: zlewne poty, nasilony ślinotok, nudności, wymioty, biegunka

betanechol - przeciwwskazania

niewydolność serca, dusznica bolesna, astma oskrzelowa, nadczynność tarczycy, owrzodzenia peptyczne, hiperaktywna mięśniówka p. mocz., ch. Parkinsona

karbachol i pilokarpina

miejscowo przeciwko jaskrze

pilokarpina

miejscowo - przeciwko jaskrze, ogólnie - zwiększenie wydzielania łez i śliny w z. Sjogrena, łagodzenie dolegliwości w niedoczynności gruczołów ślinowych po naświetlaniu głowy i szyi

inhibitory cholinoesterazy= pośrednie parasympatykomimetyki

leki przeciwotępienne, pochodne kwasu karbaminowego (fizostygmina, bromek neostygminy, bromek pirydostygminy, bromek distygminy; są NIEODWRACALNYMI inhibitorami), estry kwasu fosforowego (paraokson, dichlorfos)

fizostygmina- zastosowanie, działania niepożądane

inhibitor acetylocholinoesterazy; antidotum w zatruciach związkami o działaniu parasympatykolitycznym, dobrze przenika do OUN, w przypadku szybko wykonanej iniekcji -> drgawki; bradykardia; iv, im

bromek neostygminy - wskazania

inhibitor acetylocholinoesterazy; wskazania: atonia jelit i p. mocz, jaskra, miastenia, znosi działanie stabilizujące środków zwiotczających mięśnie, nie przenika bariery krew-mózg; iv

bromek neostygminy - działania niepożądane i przeciwwskazania

objawy niepożądane: zlewne poty, nasilony ślinotok, nudności, wymioty, biegunka; p/wskazania: niewydolność serca, dusznica bolesna, astma oskzelowa, nadczynność tarczycy, owrzodzenia peptyczne, hiperaktywna mięśniówka p. mocz, ch. Parkinsona

estry kwasu fosforowego

insektycydy; po, wydalane przez nerki;

antagoniści receptorów M-cholinergicznych

atropina, bromek N-butyloskopolaminy, bromek ipratropium, skopolamina, bromek tiotropium, chlorek trospium, bromek glikopyronium, tolterodyna, daryfenacyna, solifenacyna, tropikamid

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - działanie

ośrodkowe neurony ulegają pobudzeniu lub zahamowaniu, częstość pracy serca przyspiesza (w większych dawkach!), zmniejszone wydzielanie łez, śliny i potu oraz sekrecja grucz p. pok., zmniejszone wydzielanie śluzu w dr odd, zwiotczenie mm gład,

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - działanie na oko

porażenie zwieracza źrenicy -> rozszerzenie źrenic ->światłowstręt, wzrost ciśn śródgałkowego, zaburzenie akomodacji (porażenie m rzęskowego)

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - kinetyka

po: z III azotem - atropina, skopolaminatolterodyna, daryfenacyna - pełne i szybkie wchłanianie; IV azot - bromek tiotropium, ipratropium - niewielkie wchłanianie; IV-rzędowe nie przenikają bariery krew-mózg!

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - wskazania

skurcz mm gładkiej p. pok, dróg żółc, mocz, żeńskich n. płc, bradyarytmie, wyłączenie odruchów z n X, zmniejszenie wydzielania śluzu w dr odd w trakcie zniecz. ogól, w z. Parkinsona, przed badaniem dna oka, w zap. tęczówki i c. rzęskowego i jagodówki

antagoniści receptorów M-cholinergicznych a morfina i estry kwasu fosforowego

antagoniści są stosowani w celu opanowania przywsp. działań niepożądanych po podaniu morfiny; atropina jest najważniejszym antidotum w zatruciach estrami kw. fosforowego

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - przeciwwskazania

jaskra, łagodny przerost prostaty, UWAGA przy podawaniu przy miażdżycy nn wieńcowych

antagoniści receptorów M-cholinergicznych - interakcje

amantadyna, chinidyna, disopiramid, leki neuroleptyczne, trójcykliczne leki p/depresyjne nasilają działanie antagonistów

alkaloidy belladonny i pokrewne aminy trzeciorzędowe

atropina (po przeciwko kolkom p. pok. oraz dróg żółc, iv w premedyk przed znieczul ogólnym i krótkotrwałej terapii bradyarytmii); i skopolamina (wykazuje ośrdk działanie hamujące, w celach terapeutycznych jako krople do oczu, prep przeciwwymiot

atropina a skopolamina - różnice

skopolamina wykazuje działanie ośrodkowe!

zatrucie atropiną

pokrzyk wilcza jagoda lub bieluń dziędzierzawa; zaczerwienienie twarzy, suchość śluzówek, trudności w połykaniu, przyspieszony puls, b. szeroko otwarte źrenice, w dużych dawkach hipertermia, stany pobudzenia, omamy, drgawki kloniczne, głęboka utrata przyt

zatrucie atropiną - leczenie

preparaty zapobiegające wchlanianiu, fizykalne metody obniżania ciepłoty ciała, sztuczne oddychanie, salicylan fizostygminy im jako antidotum, diazepram przy pobudzeniu i drgawkach

zatrucie skopolaminą

objawy jak przy zatruciu atropiną + głębokie zaburzenia świadomości, śmierć w wyniku ośrodkowego porażenia oddechu, leczenie jak w atropinie

czwartorzędowe parasympatykomimetyki

zwykle iv lub im; bromek glikopyronium, chlorek trospium, bromek N-butyloskopolaminy, bromek ipratropium, bromek tiotropium; ZALETA: nie wywołują żadnych ośrodkowych działań niepożądanych; WADA: gorsze wchłanianie doustne

trzeciorzędowe parasympatykomimetyki

doskonałe wchłanianie po; tropikamid, pirenzepina, tolterodyna

bromek glikopyronium

IV-rzędowy parasympatykomimetyk; w anestezjologii do zmniejszania wydzielania śliny, sekrecji śluzu w ukł osrzelowym i zablokowania sercowych odruchów ze stro. n X (bradyarytmia przy wprowadzaniu do znieczulenia ogólnego)

chlorek trospium

IV-rzędowy parasympatykomimetyk; w leczeniu nietrzymania moczu i odruchowego nietrzymania z nadaktywnością m wypieracza moczu

bromek N-butyloskopolaminy

w skurczach mm gładkich ukł pokarmowego i żeńskich nn płciowych, DO UŁATWIENIA ENDOSKOPOWEGO BADANIA żołądka i jelit

bromek ipratropium i bromek tiotropium

POChP, br ipratropium przy bradyarytmii

tropikamid

III-rzędowy parasympatykomimetyk; do diagnostycznego rozszerzenia źrenicy i do porażenia akomodacji przy badaniu refrakcji

pirenzepina

III-rzędowy parasympatykomimetyk; antagonista przede wszystkim r M1; stosowana w leczeniu choroby wrzodowej

tolterodyna, daryfenacyna, solifenacyna

III-rzędowy parasympatykomimetyk; w zaburzeniach wypróżniania p. mocz, przede wszystkim nietrzymanie moczu wywołane naglącym parciem

leki spazmolityczne muskulo i neurotropowo-muskulotropowe

papaweryna, hymekromon, denaweryna, mebeweryna, oksybutynina, propiweryna

papaweryna

do zwiotczenia wszystkich mm gładkich

hymekromon

lek spazmolityczny neurotropowo-muskulotropowy; w terapii funkcjonalnych dolegliwości gastrycznych

denaweryna

lek spazmolityczny neurotropowo-muskulotropowy; stosowana w skurczach p. pok i dróg mocz-płc

mebeweryna

lek spazmolityczny neurotropowo-muskulotropowy w zespole jelita drażliwego

oksybutynina, propioweryna

lek spazmolityczny neurotropowo-muskulotropowy, w zaburzeniach opróżniania p. mocz (nadczynność m wypieracza, moczenie nocne, często oddawanie moczu)

działania niepożądane muskulo i neurotropowo-muskulotropowych leków spazmolitycznych

sporadycznie suchość w ustach, zawroty i bóle głowy, nudności i zgaga, zaparcia, reakcje alergiczne

acetylotransferaza cholinowa K!

syntetyzowana w ciele neuronu i transportowana wzdłuż aksonu do zakończenia nerwowego, gdzie dochodzi do syntezy ACh

toksyny a proces uwalniania ACh K!

toksyna botulinowa - blokuje przewodnictwo w płytce motorycznej ->wiotkie porażenie mm poprzecz. prążk., toksyna tężcowa wybiorczo poraża neurony rdzeniowe -> porażenie spastyczne; alfa-latrotoksyna powoduje gwałtowne opróżnianie pęcherzyków synpatycznych

synapsy szybkie cholinergiczne K!

synapsy nerwowo-mieśniowe i zwojowe, hydroliza ACh b. szybka, cząst ACh wiążą się na krótko z r. nikotynowymi

synapsy wolne cholinergiczne K!

umiejscowione w mm gładkich, kom gruczołów wydzielniczych i sercu,

działanie ACh na receptory muskraynowe i nikotynowe K!

ACh+r. nikotynowy w błonie postsynapt - natychmiastowe wyraźne zwiększenie jej przepuszczalności dla kationu sodowego; ACH+r. muskarynowe -> o wiele wolniejsze działanie, ACh w M1 powoduje zamknięcie kanałów K i powstanie sEPSP

charakterystyka receptora M1 K!

w: OUN, zwojach wegetatywnych, kom. okładzinowych żołądka, agonista: ACh, oksotremoryna; antagonista: pirenzepina, atropina; mechanizm: aktywacja PLC, IP3, DAG, wzrost Ca, wyniki działania: depolaryzacja w zwojach weget, wydzielanie soku żołąd, pobudz OUN

charakterystyka receptora M2 K!

w: serce, mm gładkie, zakończenie presynaptyczne neuronów; agonista ACh; antagonista: tripitramina, atropina, mechanizm: spadek cAMP, aktywacja kanałów K, hamowanie kanałów Ca zależnych od potencjału; wynik działania: sIPSP, skrócenie t trwania

charakterystyka receptora M3 K!

w gruczołach egzokrynowych, mm gładkich, śródbłonku naczyniowym, agonista: ACh, antagonista: darifenscyna, atropina, mechanizm: IP3, DAG; wynik działania: zwiększenie wydzielania gruczołów, skurcz mm gładkich, rozszerzenie naczyń krwionośnych (NO)

receptory nikotynowe K!

jednoczesne przyłączenie 2 cząst. ACh powoduje zmianę konformacji r z otwarciem kanału jonowego i napływ Na+, a później Ca z płynu pozakom do kom, ciągła ekspozycja na ACh prowadzi do szybkiego odczulenia r

charakterystyka receptora nikotynowego Nn (neuronalnego) K!

w: neur pozazwoj, niekóre presynapt zakońc neuronów cholinerg, rdzeń nadnerczy, OUN, agonista: nikotyna, epibatydyna, trimetafan, mechanizm: otwarcia kanału jon; działanie: depolaryzacja i wyładowanie w neuronie pozaz, uwalnianie amin kat z rdz nadnerczy

charakterystyka receptora nikotynowego Nm (mięśniowy) K!

w połącz nerwowo-mięśn, agonista: nikotyna, TMPP, D-Tubokuraryna, alfa-bunagarotoksyna; działanie: otwarcie kan jon, wynik działania: depolaryzacja płytki ruch, skurcz mm szkielet

leki cholinomimetyczne - wpływ na układ krążenia K!

zwiększenie prądu K w kom węzłów zatokowo-przeds i przeds-kom oraz w kom przedsionków, zmniejszenie wolnego prądu wapniowego -> hiperpolaryzacja i zmniejszenie kurczliwości kom przeds-> częściowy lub całkowity blok serca

leki cholinomimetyczne - wpływ na układ krążenia - zatoka szyjna K!

pobudzenie receptorów cholinergicznych w zatoce szyjnej ma zastosowanie w opanowaniu napadu częstoskurczu nadkomorowego

leki cholinomimetyczne - wpływ na naczynia K!

odruchowe zwiększenie aktywności układu wsp wynikające z obniżenia ciśn, pobudzenie receptorów muskarynowych powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych, ale NIE jest to związane z unerwieniem cholinergicznym naczyń, agoniści r muskarynowych uwalniają z kom NO

leki cholinomimetyczne - układ oddechowy K!

pobudzenie r muskarynowych powoduje skurcz mm gładkich oskrzeli i nasilenie wydzielania śluzu przez gruczoły oskrzelowe

leki cholinomimetyczne - p pok K!

agonici r muskaryn powodują depolaryzację błony kom mm gładkich i zwiększenie napływu Ca do kom-> nasilenie aktywności wydzielniczej gruczołów egzokrynowych, zwiększa się wydzielanie gr ślino i żołądk, w mniejszym stopniu wydz trzustk i jelitowe

zatrucie muskaryną K!

zatrucie muchomorem czerwonym i plamistym wynikają z toksycznego działania kwasu ibotenowego, muscimolu i pochodnych izoksazolowych, objawy zatrucia 30-60min po; ślinienie, wymioty, ból główy, drgawki, omamy, zaburzenia widzenia, kolka jelitowa

pseudocholinoesteraza i butyrylocholinoesteraza K!

mózg, skóra, wątroba, mm gładkie p. pok., surowica krwi; oprócz ACh rozkładają też prokainę, suksametonium, propanidid

odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy działające b. krótko (5-15min)

endrofonium (używany w celach diagnostycznych- charakterystyczne zwiększenie siły skurczu mm szkielet występujące w miastenii po zahamowaniu aktywności acetylocholinoesterazy)

odwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy działające krótko K!

fizostygmina, neostygmina, pirydostygmina, ambenonium, distigmina,

pirydostygmina K!

inhibitor acetylocholinoesterazy podawany subcut im po, zapobiega wiązaniu z gazami bojowymi nieodwracalnie wiążącymi enzym

neostygmina a fizostygmina K!

neostygmina i i pirydostygmina mają wiekszy wpływ na przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe niż na układ wegetatywny, fizostygmina i związki fosfoorganiczne wywierają silniejsze pobudzenie układu przywsp

leczenie choroby Alzheimera K!

donepezil, rywastygmina, galantamina, metrifonat - spotęgowanie ośrodkowej aktywności cholinergicznej; objawami niepożądanymi mogą być nudności, wymioty, biegunka, bezsenność

leki cholinomimetyczne - nieodwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy K!

paration, systoks, tiometon, biridn stanowią poważne zagrożenie dla zycia; tworzą one kompleksy z estrową częścią enzymu; przenikają do OUN,

leki cholinomimetyczne - nieodwracalne inhibitory acetylocholinoesterazy K! wpływ na zwoje i depolaryzację

większa ekspozycja najpierw pobudza, potem blokuje zwoje weget, powoduje zwężenie lub rozszerzenie źrenicy i wzrost/obniżenie ciśn, przedłużenie stanu depolaryzacji połącz nerw-mięsni z występującymi drżeniami włókienk, a potem zwiotczeniem mm szkielet

fluostygmina, ekotiopat K!

nieodwracalne inhibitory cholinoesterazy stosowane w leczeniu jaskry, ektiopat może dawać działanie oóglne

działanie atropiny K!

atropina nieselektywnie blokuje wszystkie r muskary występujące w mm gładkich, m serc, gruczołach egzokryn, zwojach i neuron śródście i OUN, atropina ma powinowactwo do r muskaryn, ale nie działa wewn, więc lepiej blokuje działanie krązących leków

działanie atropiny na zwoje wegetatywne, złącza nerwowo-mięśniowe K!

w zwojach weget, (przewaga r nikotyn) atropina wywołuje tylko częściowe działanie blokujące w dużych dawkach, w złączu nerwowo-mięśniowym jeszcze większe dawki wywołują blok przewodnictwa, syntetyczne IV. analogi działają silniej blokująco w mniejszych da

atropina - wpływ na serce K!

małe dawki - zwolnienie o 4-8 ud/min, ale brak wpływu na ciśn tętn i poj, wyrzutową, większe dawki przyspieszają czynność o 30-40ud/min dzięki zablokowaniu r M2w węźle zat-przed; atropina zwiększa szybkość przewodzenia między P i K, w periodyce Wenkebacha

atropina wpływ na serce cd K!

stosowana w odruchowym zwolnieniu czynności serca lub arytmiach wywołanych uciskiem zatok szyjnych lub gałek ocznych, lekami podwyższającymi ciśn tętn, wstrzyknięciem środków kontrast podczas cewnikowania serca lub inhalacji drażniących subst,

atropina - wpływ na krążenia K!

nie wywiera ŻADNEGO wpływu na ciśn tętn, toksyczne dawki a powodują rozkurcz nn krwion w skórze i jej zaczerwienienie, aby zapobiec hipertermii