Średniowiecze powszechne cz.1.

quadrivium (przedmioty)

geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka

renesans ottoński (czas trwania)

X-XI w.

example (definicja)

krótkie, humorystyczne opowieści moralizujące

absydy

pomieszczenia na planie półkola/wieloboku dostawiane do głónej budowli

Piotr Abelard

nauczyciel-intelektualista

scholastyka

metoda nauczania, dociekanie prawdy poprzez dysputy

nominalizm

metoda naukowa Ockhama (oddzielenie teologii i filozofii)

"chansons de geste"

poematy przedstawiające wzory życia i obyczajowości rycerzy

prawo wychodu

możliwość opuszczenia miejsca zamiesznania przez mieszkańca wsi

chomąto

drewniana, podbita skórą uprząż dla konia lub wołu

nepotyzm

obsadzanie najwyższych stanowisk i urzędów członkami rodzin wpływowych duchownych

kongregacja

sieć klasztorów przyporządkowanych ośrodkowi w Cluny

założenia kongregacyjnego programu odnowy

uwolnienie kościoła od świeckiej inwestytury, zakaz symonii i nikolaizmu

symonia

handel godnościami kościelnymi

nikolaizm

zakładanie rodzin przez księży

założenia "reformy kluniackiej"

opaci swobodnie kierujący zgromadzeniem, podlegli bezpośrednio papierzowi, więcej czasu na liturgię, modlitwę, rozważania

konklawe

procedura wyboru papieża przez kolegium kardynałów

założenia reformy gregoriańskiej

papież ma supermację nad wszystkimi chrześcijanami (w tym chrześcijańskimi monarchami), pełnię władzy prawodawczej i sądowniczej

twórca reformy gregoriańskiej

Grzegorz VII

data synodu, na którym Grzegorz VII zakazuje świeckiej inwestytury, symonii i nikolaizmu

1075

synod w Wormacji (data)

1076

synod w Wormacji

zwołany przez Henryka IV, który zdobywa poparcie większości niemieckich biskupów (w odpowiedzi dostaje on ekskomunikę)

ugoda w zamku w Canossie (data)

1077

ugoda w zamku w Canossie

Grzegorz VII i Henryk IV, z Henryka IV zdjęta ekskomunika

Klemens III

antypapież wybrany z inicjatywy Henryka IV

ugoda w Wormacji/konkordat wormacki (data)

1122

konkordat wormacki

cesarz Henryk V i papież Kalikst II, cesarz zrzeka się inwestytury

I sobór loterański (data)

1123

I sobór loterański

rozszerzenie postanowień konkordatu wormackiego na wszystkie państwa chrześcijańskie

Gracjan

główny twóca prawa kanonicznego

bitwa nad rzeką Kałką (data)

1223

bitwa nad rzeką Kałką

Mongolia-Ruś, zwyciestwo Mongołów

kurułtaj

zgromadzenie wodzów plemion mongolskich

Temudżyn okrzyknięty chanem (data)

1206

kolejne podboje Czyngis-chana

Zhongd, Chorezm, Urgencz

ułusy

mongolskie jednostki administracyjne

Złota Orda

ułus zachodni, należący do najstarszego z braci - Batu-chana

zwycięstwo Mongołów nad Chinami (data)

1279

bitwa pod Ajn Dżalut (data)

1260

bitwa pod Ajn Dżalut

egipscy mamelukowie vs. Mongołowie, klęska Mongołów

stolica Bułgarów kamskich

Bułgar Wielki

bitwa na równinie Mohi (data)

1241

bitwa na równinie Mohi

Mongołowie-Węgrzy, zwycięstwo Mongołów

bitwa pod Legnicą (data)

9 kwi. 1241

bitwa pod Legnicą

Mongołowie (Batu-chan)-Polacy (Henryk Pobożny), klęska Polaków

jałryk

pisemna zgoda na sprawowanie władzy

Tamerlan

Timur Chromy, odnowiciel imperium mongolskiego

bitwa pod Ankarą (data)

1402

bitwa pod Ankarą

Timur Chromy i Mongolia vs. Turcy osmańscy

przyczyny krucjat

ataki Turków Seldżuckich, chęć obrony zagrożonego chrześcijaństwa wschodniego, chęć poszerzania wpływów na wschodzie, chęc bogacenia się, obiernica odpuszczenia grzechów, element sporu o inwestyturę

I krucjata (data)

1096

I krucjata (nazwa, uczestnicy, przywódca)

krucjata ludowa/chłopska, 60-200 tys. uczestników (zależnie od źródła), Francja, Niemcy, Włochy, przywódca - Gotfryd z Bouillon, klęska

schizma wschodnia (data)

1054

papież w momencie rozpoczęcia krucjat

Urban II

synon

lokalny zjazd przedstawicieli duchowieństwa

synon w Clermont (narodziny idei krucjat, data)

1095

kolena ekspedycja I krucjaty

ok. 60 tys. uczestników, tym razem rycerstwo

zdobycie Antiochii, utworzenie Hrabstwa Edessy i Księstwa Antiochii (data)

1098

utworzenie Hrabstwa Trypolisu i Królestwa Jerozolimskiego (data)

1099

pierwszy władca Królestwa Jerozolimskiego i jego następca

Gotfryd z Bouillon, następca - Baldwin (koronowany w 1100)

upadek Hrabstwa Edessy (data)

1144

II krucjata (lata trwania)

1147-1149

II krucjata (kto na czele, cel)

cesarz Niemiec Konrad III i król Francji Ludwik VII na czele, cel - odzyskanie Edessy (niepowodzenie)

Saladyn

wspólny władca zjednoczonych Turków i Egipcjan

bitwa pod Hattin (data)

1187

bitwa pod Hattin

Saladyn-wojska chrześcijańskie, zwycięstwo Saladyna, który zdobywa Królestwo Jerozolimskie

III krucjata (lata trwania)

1189-1192

III krucjata (cel, dowódcy)

cel - odzyskanie Jerozolimy, wspólne przedsięwzięcie Francji (Filip II August), Anglii (Ryszard Lwie Serce) oraz cesarstwa (Fryderyk I Barbarossa)

krucjata dziecięca (data)

1212

IV krucjata (lata trwania)

1202-1204

IV krucjata (organizator, nazwa)

papież Innocenty III, krucjata dyplomatyczna

istnienie Cesarstwa Łacińskiego

1204-1261

koniec krucjat, upadek Akki (ostatniej twierdzy krzyżowców)

1291

pozytywne skutki krucjat

wzmocnienie pozycji Kościoła i papieża, wzbogacenie się kościoła, szybszy rozwój gospodarki, handlu i żeglugi, możliwość skorzystania z dorobku wschodu, udoskonalenie sztuki wojennej, noweobyczaje, faktorie, zakony rycerskie

negatywne skutki krucjat

śmierć tysięcy ludzi, nasilenie się fanatyzmu religijnego, osłabienie cesarstwa bizantyjskiego, wrogość między katolikami a prawosławnymi, utrwalenie się złego obrazu chrześcijan u muzułmanów

handel lewantyński

handel pomiędzy przedstawicielami lewantu

gildie

zrzeszenia kupców, broniące ich interesów gospodarczych, pełniące funkcje integracyjne, religijne i towarzyskie

weksel

pisemne potwierdzenie wpłaty do banku przez kupców

Związek Hanzeatycki (Hanza)

organizacja zrzeszająca niemal wszystkie miasta nad Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim. Przynależność do niej gwarantowała członkom dostęp do zmonopolizowanego rynku