słówka

własność (pełne władztwo nad rzeczą), władztwo, władza, panowanie, posiadłość

dominium

właściciel, pan, władca, gospodarz domu, włodarz

dominus

własność, prawo własności, bogactwo, majątek

proprietas

właściciel (także ten, który nie ma prawa używania rzeczy własnej)

proprietarius

prawo na rzeczy, prawo do rzeczy lub prawa na rzeczach, prawa do rzeczy

ius vel iura in re (ad rem)

prawo lub prawa na rzeczy własnej

ius vel iura in re propria

prawo do używania rzeczy własnej lub cudzej

ius utendi

prawo do pobierania pożytków (cywilnych lub naturalnych) z rzeczy własnej lub cudzej

ius fruendi

prawo do posiadania (cywilnego lub naturalnego) rzeczy własnej lub cudzej

ius possidendi

prawo do rozporządzania (dysponowania) rzeczą

ius disponendi

prawo do zużycia rzeczy

ius abutendi

współwłasność, panowanie wspólne (także nad rzeczą)

condominium

wspólność majątkowa, udział, połączenie, uczestnictwo

communio

część wydzielona we wspólnej własności rzeczy

portio pro diviso

wydzielona część

portio divisa

podzielona własność

dominium divisum

część ułamkowa (idealna) we wspólnej własności rzeczy

portio pro indiviso

niepodzielna część

portio indivisa

współwłasność w częściach idealnych

communio pro indiviso

goła własność (właściciel jest pozbawiony faktycznej możliwości wykonywania swego prawa)

dominium nudum

własność śpiąca lub drzemiąca (prawo własności, które jest czasowo zawieszone)

dominium dormiens

własność bez możliwości korzystania z niej

dominium sine re

ziemia, posiadłość wiejska, grunt, parcela, podstawa

fundus

grunt wraz z przynależnymi urządzeniami

fundus instructus

ziemia, grunt, nieruchomość, kraj

solum

ojczyzna, kraj pochodzenia

solum natale

powierzchnia; wszystko to, co na powierzchni ziemi i jest z nią złączone; prawo zabudowy, prawo powierzchni

superficies

korzystający z prawa powierzchni, superficjariusz

superficiarius

dzierżawa wieczysta, emfiteuza

emphyteusis

dzierżawca, emfiteuta

emphyteuta

zobowiązanie

obligatio

wiązać, łączyć, krępować

ligare

węzeł prawny łączący wierzyciela z dłużnikiem

vinculum iuris

wierzyciel, strona uprawniona do żądania świadczenia

creditor

dłużnik, strona obowiązania do świadczenia

debitor

wierzytelność, to do czego uprawniony jest wierzyciel

creditum

dług, to do czego obowiązany jest dłużnik

debitum

zobowiązanie wynikające z umowy

obligatio ex contractu

delikt, czyn przestępczy, przestępstwo

delictum

zobowiązanie wynikające z deliktu

obligatio ex delicto

zły czyn, przestępstwo, synonim delictum

maleficium

zobowiązanie jakby z kontraktu

obligatio quasi ex contractu

zobowiązanie jakby z deliktu

obligatio quasi ex delicto

daję, przenoszę własność

do, dare

zobowiązanie do dania, do przeniesienia własności rzeczy

obligatio ad dandum

robię, czynię

facio, facere

zobowiązanie do czynienia

obligatio ad faciendum

dostarczam, udzielam, świadczę

praesto, praestare

zobowiązanie do świadczenia

obligatio ad praestandum

zobowiązanie cywilne, zaskarżalne, stanowiące źródło roszczeń chronionych prawnie

obligatio civilis

zobowiązanie naturalne, niezaskarżalne, niestanowiące źródła roszczeń chronionych prawnie

obligatio naturalis

zobowiązanie, którego wykonanie nie jest możliwe, np. do świadczenia rzeczy nieistniejącej

obligatio impossibilis

zobowiązanie przemienne

obligatio alternativa

upoważnienie przemienne

facultas alternativa

zobowiązanie solidarne

obligatio in solidum

zasada sprzyjania dłużnikowi - nieusuwalne wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść dłużnika

favor debitoris

świadczenie w miejsce wykonania

datio in solutum

świadczenie w miejsce wykonania

datio pro soluto

umowa losowa

contractus aleatorius

umowa konsensualna

contractus consensualis

umowa realna

contractus realis

kontrakt literalny

contractus litteris

kontrakt werbalny

contractus verbalis

umowa nieodpłatna

contractus gratuitus

umowa odpłatna

contractus onerosus

umowa nienazwana

contractus innominatus

wykładnia przeciwko osobie, która przygotowała projekt umowy

interpretatio contra stipulatorem

zwłoka wierzyciela (wierzyciel nie przyjmuje świadczenia lub nie dokonuje czynności niezbędnej do tego, aby dłużnik mógł wykonać zobowiązanie)

mora creditoris

zwłoka dłużnika, dłużnik nie wykonuje w terminie zobowiązania

mora debitoris

niebezpieczeństwo, ryzyko

periculum

prawo zatrzymania

ius retentionis

wina umyślna, zły zamiar

dolus

wina, niedbalstwo, działanie bezprawne

culpa

rażące niedbalstwo

culpa lata

wina lekka, niezachowanie wymaganej staranności

culpa levis

najlżejsza wina, najlżejsze zaniedbanie

culpa levissima

przypadek zwykły

casus fortuitus

siła wyższa

vis maior

siła wyższa

casus maior

staranność (wymagana od dłużnika przy wykonaniu zobowiązania)

diligentia

najwyższa staranność

exactissima diligentia

wina w kontraktowaniu, tj. w procesie zawierania umowy

culpa in contrahendo

wina w nadzorze

culpa in custodiendo

wina w wyborze

culpa in eligendo

brak doświadczenia, brak wymaganych umiejętności

imperitia

kara umowna

stipulatio poenae

szkoda rzeczywista

damnum emergens

utracona korzyść

lucrum cessans

kompensacja (potrącenie) uzyskanych korzyści ze szkodą wynikającą ze zdarzenia, które te korzyści przyniosło

compensatio lucri cum damno

odsetki, procent, korzyść

usurae

odsetki z tytułu zwłoki

usurae ex mora

odsetki umowne

usurae conventionalis (ex pacto)

formalne zwolnienie z długu

acceptilatio

odnowienie, nowacja (zobowiązania)

novatio

cesja, przelew wierzytelności

cessio

przelew, którego podstawę prawną stanowi przepis prawa (nie zaś umowa między cedentem i cesjonariuszem)

cessio legis

potrącenie, kompensacja

compensatio

przekaz, delegacja

delegatio

zlanie, zmieszanie, konfuzja długu i wierzytelności (dłużnik nabywa wierzytelność przysługującą komuś w stosunku do niego i w ten sposób staje się własnym wierzycielem)

confusio

zbieg tytułów nieodpłatnych (wierzyciel otrzymuje nieodpłatnie rzecz oznaczoną indywidualnie, która należała mu się na innej podstawie prawnej)

concursus causarum lucrativum

pożyczka

mutuum

użyczenie

commodatum

przechowanie, depozyt

depositum

depozyt nieprawidłowy

depositum irregulare

dający na przechowanie, deponent

deponens

przechowawca, depozytariusz

depositarius

kontrakt powierniczy

fiducia

stypulacja

stipulatio

umowa kupna sprzedaży

emptio - venditio

umowa najmu

locatio conductio

umowa najmu rzeczy

rei

umowa o dzieło (dawniej najmu dzieła)

operis faciendi

umowa o pracę (dawniej najmu pracy)

operarum

umowa kupna - sprzedaży

emptio - venditio rei

kupno nadziei (rzeczy jeszcze nieistniejącej; zakłada się, że rzecz zaistnieje)

emptio spei

kupno rzeczy przyszłej, ale spodziewanej

emptio rei speratae

odpowiedzialność sprzedawcy za wady prawne rzeczy sprzedanej (po tym jak osoba uprawniona do rzeczy skorzystała ze swego prawa, np. prawowity właściciel zażądał jej wydania)

evictio

cena w umowie sprzedaży

pretium

dzieło

opus

dzieło, które należy wykonać

opus faciendum

zlecenie

mandatum

zleceniodawca, mandant

mandator

zleceniobiorca

mandatarius

spółka (dzisiejsza spółka cywilna)

societas

wspólnik

socius

kontrakt estymatoryjny, pierwowzór współczesnej umowy komisu

aestimatum

oszacowanie

aestimatio

zamiana rzeczy

permutatio rei

ugoda

transactio

darowizna

donatio

wola dokonania darowizny

animus donandi

darczyńca

donator

prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia (działanie w interesie innej osoby, bez uprzedniego porozumienia z nią)

negotiorum gestio

osoba, w której interesie podejmowane jest działanie

dominus negotii

osoba, która działa w cudzym interesie, bez uprzedniego uzgodnienia

gestor

świadczenie nienależne

solutio indebiti

skarga procesowa (powództwo) o zwrot świadczenia

condictio

skarga o zwrot świadczenia nienależnego

condictio indebiti

skarga o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty

condictio ob rem

skarga o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty

condictio causa data causa non secuta

kolejna nazwa skargi o zwrot świadczenia spełnionego w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty

condictio ob causam datorum

skarga o zwrot świadczenia spełnionego w celu niemoralnym

condictio ob turpem causam

skarga o zwrot świadczenia spełnionego bez podstawy prawnej, np. w wykonaniu nieważnej umowy

condictio sine causa

kradzież

furtum

kradzież rzeczy

furtum rei

kradzież posiadania

furtum possessionis

kradzież używania

furtum usus

bezprawie, nieprawość, niesprawiedliwość

iniuria

bezprawne wyrządzenie szkody

damnum iniuria datum

oszustwo na szkodę wierzycieli, pokrzywdzenie wierzycieli przez czynność dłużnika polegającą na wyzbywaniu się majątku

fraus creditorum

skarga Pauliańska, powództwo pauliańskie, tj. powództwo o uznanie za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela czynność prawną dłużnika dokonaną z pokrzywdzeniem tego wierzyciela

actio Pauliana

zbrodnia, przestępstwo prawa publicznego, tj. przeciw interesom społeczeństwa i najważniejszym interesom jednostki, oskarżenie, zarzut, wina

crimen

przestępstwo umyślne, przestępstwo popełnione z winy umyślnej

crimen dolosum

oszukańczy, podstępny, chytry

dolosus

przestępstwo popełnione bez złego zamiaru

crimen culposum

naganny, godny nagany, zawiniony

culposus

prawo karne

ius poenale

zły zamiar, podstęp, oszustwo, czyn złej wiary

dolus

zamiar bezpośredni (sprawca chce popełnić czyn zabroniony)

dolus directus

zamiar ewentualny, wynikowy (sprawca przewiduje zamiar popełnienia czynu zabronionego i godzi się na jego popełnienie)

dolus eventualis

zamiar bezpośredni o szczególnym zabarwieniu

dolus coloratus

barwny, pozorny, fałszywy

coloratus

zły zamiar

dolus malus

zamiar nieokreślony lub niezupełnie określony

dolus indeterminatus

nieokreślony, nieskończony, nierozstrzygnięty

indeterminatus

zamiar przypadkowy, zamiar uboczny, dosł. przydarzający się

dolus incidens

zamiar jakby bezpośredni

dolus quasi eventualis

zamiar następczy, zamiar, który powstał po dokonaniu przestępstwa

dolus subsequens

zachęta, namowa, podżeganie (np. do popełnienia przestępstwa)

instigatio

podmiot niosący pomoc, wspierający

subiectum auxilians

usiłowanie popełnienia przestępstwa

conatus delicti

usiłowanie, zamiar, próba, dążenie

conatus

przestępstwo usiłowane, usiłowanie przestępstwa

delictum tentatum

czas popełnienia przestępstwa

tempus commissi delicti

miejsce popełnienia przestępstwa

locus commissi delicti

popełnić, dopuścić się czegoś, dokonywać

committo

przestępstwo popełnione

delictum commissum

przestępstwo dokonane

delictum consummatum

powtórne przestępstwo

delictum iteratum

powtórne przestępstwo, recydywa

crimen repetitum

powtórzyć, wznawiać, wracać

repeto

przestępstwo zdrady stanu

crimen perduellionis

zdrada stanu, kraju lub inne działania naruszające interesy państwa

perduellio

przestępstwo podpalenia

crimen incendii

podpalenie, pożar, ogień

incendium

przestępstwo fałszerstwa

crimen falsi

kłamstwo, oszustwo, nieprawda, fałszowanie

falsum

przestępstwo przemocy (popełnione zwłaszcza z użyciem broni), przestępstwo gwałtownego działania przeciw porządkowi państwa

crimen vis

zabójstwo, mężobójstwo

homicidium

bójka, walka, kłótnia

colluctatio

kradzież, rzecz skradziona

furtum

osoba zdolna do popełnienia przestępstwa

doli capax

zdolny do czegoś, zdolna

capax

osoba niezdolna do popełnienia przestępstwa

doli incapax

obrona konieczna

defensio necessaria

obrona, zastępstwo w sądzie, środek obrony

defensio

konieczność, stan wyższej konieczności

necessitas

wina, niedbalstwo

culpa

wina kombinowana, wina wywodząca się ze złego zamiaru

culpa dolo exorta

współwina, wina zależna od przyczynienia się poszkodowanego

culpa concurrens

działać wspólnie, zbiegać się, schodzić

concurro

kara zagrożona ustawą, grzywna, kara umowna w razie niewykonania zobowiązania, prywatna kara pieniężna, zemsta, pokuta

poena

kara ustawowa

poena legitima

kara śmierci, kara główna

poena capitalis

kara głowy, kara śmierci

poena capitis

głowa, osoba, człowiek

caput

kara odpowiednia do popełnionego przestępstwa

poena digna

kara odwetowa

poena vindicativa

kara poprawcza

poena medicinalis

kara pieniężna, grzywna

poena pecuniaris

kara pieniężna, grzywna

poena nummaria

oskarżenie

accusatio

oskarżyciel, donosiciel

accusator

obrona, zastępstwo w sądzie, domaganie się jakiegoś prawa podmiotowego, środek obrony, przyczyna uniewinnienia

defensio

obrońca, przedstawiciel, zastępca; ten, kto usprawiedliwia

defensor

obrońca sądowy, adwokat, doradca prawny

advocatus

„adwokat Boga”, postulator w postępowaniu beatyfikacyjnym

advocatus Dei

„adwokat diabła”; wynajdujący zarzuty w postępowaniu beatyfikacyjnym

advocatus diaboli

aresztowanie, ujęcie, wykrycie, złapanie na gorącym uczynku

deprehensio

uwięzienie, doprowadzenie do więzienia

ductio in vincula

doprowadzenie do sądu, prowadzenie

ductio

dowód oskarżenia, dowód obciążający

probatio accusationis

dowód obrony, dowód odciążający

probatio excusationis

dowód z relacji osoby trzeciej

probatio de relato

fakt zrelacjonowany, zdarzenie zrelacjonowane, opowiedziane

factum relatum

dowód ze słyszenia

probatio de audito

ślad, dowód przestępstwa

corpus delicti

narzędzie przestępstwa, narzędzie zbrodni

instrumentum sceleris

narzędzie, sprzęt, przybory

instrumentum

zbrodnia, występek, nikczemność

scelus

korzyści majątkowe pochodzące z przestępstwa

producta sceleris

produkt, towar

productum

wyrok karny, wyrok w sprawie karnej

sententia poenalis

wyrok karny, wyrok w sprawie karnej

decretum poenale

skarga karna, powództwo karne do dochodzenia zapłaty tytułem kary za popełniony delikt prywatny (nie zaś z powodu popełnionego crimen publicum)

actio poenalis