Rzeczpospolita w XVII w.

walka o władzę po śmieci stefana batorego

podwójna elekcja: Maksymilian Habsburg (przec. Zamoj) - Zygmunt Waza (stron. zamoj) bitwa pod Byczyną wygrywa Waza

konflikt Zamojski vs Waza

waza jest przyzwyczajony do innego sposobu władzy, chce ograniczyć władzę kanclerza

reformy wazy (3)

1) prohabsburska polityka 2) ograniczenie władzy Izby Poselskiej 3) stałe podatki

sejm inkwizycyjny

miał sądzić wazę, bo chciał on oddać tron habsburgą wzamian za pomoc w wyprawie na moskwe

Rokosz zebrzydowskiego (kiedy/bitwa/dlaczego)

1606-1607 bitwa pod Guzowem król=Hetman Żółkiewski szlachta-mikołaj Zebrzydowski

rokosz zebrzydowskiego (dlaczego/jak się skończyło)

szlachta sprzeciwiała się reforma wazy/król wygrał, wycofał się, szlachta przeprosiła

wojny polsko szweckie (data/przyczyny)

1600-1635 walka o dominacje na morzu, pretensje polskich władców do tronu szweckiego, przyłączenie inflantów

wojny polsko szweckie (bitwy (5))

bitwy: pod Knockenhausen, pod Dorpadem, pod Białym Kamieniem, Pod Oliwa, pod Trzciną

rozejm w mitawie

1622- szwedzi otrzymali inflanty

rozejm w Starym Targu (Altmarku)

1629 - szwedzi otrzymali inflanty, porty pruskie (prócz królewca, Gdańska i Pucka), 3,5% zysku z handlu gdańskiego

rozejm w Sztumskiej Wsi

1635 - szwedzi wycofali się z miast pruskich, nie musimy płacić cła

reformy Władysława IV Wazy (3)

nowe porty, flota wojskowa, powiększenie liczebności wojska

potop szwedzki (data, przyczyny, bitwa)

1655-1660 Chęć Karola Gustawa do powiekszenia swojego terytorium o Polskę, bitwa pod Ujściem

porozumienie w Klejdanach

Oddanie Litwy pod panowanie Szwecji

traktat w Randot (data!!!)

1656 - podział polski pomiedzy szwecję, brandenburgia, kozacy, siedmiogród pierwszy rozbiór poslki

traktaty welawsko-bydgoskie (data!!!)

1657 - Polska zrzekła się zwierzchnictwa nad prusami książęcymi, Bytom, Lębork w lenno

pokój w Oliwie

1660 - Jan Kaziemierz zrzeka się roszczeń do tronu szweckiego, szwedzi zatrzymują inflanty

konfederacja w Tyszkowicach

szlachta zauważyła złe traktowanie przez szwedów - nawoływała do walki

Rozejm w Niemczy= traktat wileński

moskwa zawiesza wojne z Polską i oferuje pomoc w walkach ze szwecja

śluby lwowskie

Jan Kaziemierz oddaje kraj w ręce matki boskiej, obiecuje, że gdy wygra ze szwecją poprawi los chłopów

konflikt z moskwą (data/przyczyny)

1604-1686 dążenie polskich magnatów do przejęcia majątków rosyjskich, włączenie moswy do koalicji antytureckiej, zygmunt waza chciał przejąć tron rosyjki, sojusz moskwy ze szwecją

wielka smuta

okres krwawych walk o władze po śmierci Iwana IV Groźnego (jego syn ucieka z matką, gdzie ginie)

I Dymitriada

na dwór królewski przybywa cudownieocalały dymitr, ma poparcie u wojewody sandomieskiego w wyprawie na Moskwę, przejmuje władzę, żeni się z maryną

II dymitriada (bitwa)

pojawia się następny cudownie ocalały dymitr, maryna go rozpoznaje, przejmuje wadzę(bitwa pod Kłuszyniem)-> Wasyl Szujski(sojusz ze szwecją)

dymitriady

zbrojne interwencje polskich magnatów w sprawy wewnętrzne

bitwy polsko-rosyjskie (3)

bitwa pod: Ochmatowem, Polonką, Cudnowem

rozejm w Dywilinie

polska zatrzyma ziemie smoleńską, czernihowską, siewierską

pokój w Polanowie

potwierdzenie pokoju w dywilinie, władysław zrezygnował z pretensji do tronu carskiego

ugoda perejesławska

przyłączenie lewobrzeżnej ukrainy do rosji (turcja/rosja)

rozejm w Andruszowie

polska utraciła na rzecz rosji ziemie smoleńska, czernihowską, siewierską, część woj. witebskiego, lewobrzeżną ukrainę

pokój Grzymułkowskiego

potwierdzał pokój w andruszowie oraz gwarantował swobode wyznania prawosławnego

wojna smoleńska

rosjanie najechali na smoleńsk - oblężenie, polska wygrała

kozak rejestrowany

kozak wpisany do rejestru, nie musiał odrabiać pańszczyzny

przyczyny konfliktów z turcją (3) data

1620-1699 wyprawy kozackie na ziemie tureckie, ingerencje polskich magnatów w sprawy mołdawii, pierwsza odsiecz wiedeńska

bitwy w konfliktach z turcja

bitwy: pod cecorą, oblężenie chocimia, odsiecz wiedeńska

ziemie które zajeli turcy

Kamieniec podolski, podole, Kijowszczyzna, Bracławszczyzna

pokój chocimski

rzeką graniczną - DNIESH, polska powstrzymała najazdy kozackie, a turcja tatarskie

traktat w buczaczu

Polska otrzymuje podole, województwo bracławskie, część kijowszczyzny, zobowiązuje się płacić haracz

traktat w `zurawnie

turcy otrzymują kamieniec podolski, reszta ziem do rzeczpospolitej, polska nie musi płacić haraczu

pokój w karłowicach

polska otrzymuje kamieniec podolski, podole i prawobrzeżną ukrainę

Święta Liga

polska, papiestwo, wenecja, Austria, póżniej rosja, do walki z turcją

reformy Jana Kazimierza (3)

ograniczenie liberum veto, wprowadzenie vivente rege, stałe podatki i cła generalne

Rokosz lubomirskiego (data, przyczyny, zakończenie, bitwa)

1665-1666, reformy Jana Kazimierza, bitwa pod mąkwami, wygrywają wojska lubomirskiego, król rezygnuje z reform, żona umiera on abdykuje

przyczyny powstania chmielnickiego (4) data

1648-1658 różnice jezykowo-kulturowe pomiędzy polakami a ukraińcami, osłabienie prawosłąwia, Władysław IV waza zrezygnował z wojny z Turcją, osobista krzywda chmielnickiego

bitwy w wojnach z kozakami (8)

bitwy pod żółtymi wodami, Korsuniem, Piławcami, Lwów, Zamość, oblężenie Zbaraża, pod Beresteczkiem, pod Batohem

ugoda w zborowie

powiększono rejestr do 40 tys, Chmielnicki hetmanem kozaków

ugoda perejesławska

kozacy oddali ukrainę pod władanie rosji

ugoda w białęj cerkwi

rejestr ma wynosić 20 tys,

ugoda hadziacka

polska jako rzeczpospolita trojga narodów (polska, litwa, ukraina) nie doszła do skutku bo kozacy nie uwierzyli

straty terytorialne po wojnach w XVII wieku

szwecja=inflanty, Rosja=ziemie siebierska, czernichowska, smoleńska, lewo brzeżna ukraina, Brandenburgia=prusy książęce, Lębork, Bytom w lenno, Turcja= podole przej

skutki wojen gospodarczo-społeczne

wzrost obciążeń pańszczyżnianych, przymus propinacyjny, szlachta ubożeje, upadek miast, iurydyki, agraryzacja miast, kryzys monetarny, decentralizacja skarbowości

skutki wojen polityczne

zmiana pozycji rp, decentralizacja włądzy

barok - architektura

wzorowano na kościele Il Gesu

kalwarie

odwzorowywały drogę krzyżową, często na wzieniesieniu

rzeżba, malarstwo - barok

portrety magnatów, portrety trumienne, zmarli w pozycji siedzącej

sarmatyzm

magnaci wierzyli, że pochodzą od legendarnych sarmatów, słowo o złym znaczeniu nazywano polską szlachtę, cechy: ksenofobia, wolność szlachecka, poczucie wyższośći