Rodział I - 32 zagadnienia

determinizm geograficzno-przyrodniczy

jest to zależność człowieka od warunków przyrodniczych i geograficznych

systemy irygacyjne

przy dolinach wielkich rzek ludzie zakładali systemy irygacyjne mające na celu nawadnianie pól podczas suszy i ochrony ich podczas powodzi

utworzenie cywilizacji

osiągnięcie przez pierwsze państwa miasta wysokiego poziomu rozwoju poprzez np. posiadanie instytucji państwowych, używanie pisma i budowę miast.

wypisz kamienie milowe cywilizacji

1. rewolucja neolityczna 2. powstanie państw miast 3. wynalezienie pisma

Warunki naturalne mezopotamii

leżała między dwiema rzekami (tygrys eufrat), doskonałe warunki do uprawy, mało surowców naturalnych

jak zdobywano surowce w Mezopotamii?

poprzez handel dalekosiężny, wojny i wyprawy łupieżcze.

co dostarczały wylewy rzek w mezopotamii?

gilna, ryby i żyzność gleby

co eksportowano z mezopotamii?

wyroby tekstylne i żywność

co importowano do mezopotamii?

kamienie szlachetne, kamienie, drewno, metale

na czym pisano w mezopotamii?

giliniane tabliczki

co to monolatria?

wiara w jednego boga, bez zaprzeczania istnienia innych

skąd przywędrowali sumerowie?

prawdopodobnie ze wschodu

co stworzyli sumerowie?

państwa-miasta jak np. ur, uruk, nippur, lagasz. Utworzyli też kanały irygacyjnew, kiedy zaczeli prowadzic osiadly tryb zycia

co to zikkurat?

centralna wielopoziomowa świątynia w cedntrum miasta, miała zapewnić przychylność bogów.

kiedy sumerzy zostali opanowani przez akadów?

24 w. pne

dlaczego powstał sumero-akad?

ponbieważ sumerowie byli tak rozwinięci że akadyjczycy postanowili z nimi współżyć.

ile czasu przetrwał sumero-akad?

400- lecia

kto położył kres sumero-akadowi?

ludy górskie i ludy z gór Zargos około 2100 r. pne

dzięki komu powstało państywo akadyjskie?

dzięki Sargonowi wielkiemu który około roku 2340 pne przejął włądzę w mieście Kisz a później opanował całą mezopotamię tworzac pierwsze imperium

co to sztandar z Ur?

strzynia 20 x 50 z 3 tys. pne, z czterech stron pokryta mozaikamiw trzech pasach na dwóch bokach są pokazane sceny z czasów pokoju a na drugim z wojny

osiągnięcia cywilizacyjne mezopotamii

wynalezienie pisma klinowego, wynalezienie brązu, koła, opracowali podstawy astronomii, stworzyli kalendarz księżycowyu (354 dni, 12 msc), system dziesiętny i 60, później systemy miar i wag oraz podział dnia na 24 , godz na 60 min, min na 60 sek.

w którym wieku Hammurabi stworzył babilonię?

18 w pne

wiszące ogrody semirady

pochodzą z czasów panowania Nabuchodonozora II, założone dla żony władcy z powodu jej tyęsknoty za bujną roślinnością w medii

kodeks hammurabiego

pochodzi z 1750 r pne, najstrszy zachowany w oryginale zbiór praw, nie był równy wobec każdego, znajdują się w nim orzeczenia i wyroki króla które są prawem

Nabuchodonozor II

panujący od 605 do 562 władca z dynastii chaldejskiej z Asyrii, na okres jego panowania przypada ponowny rozkwit polityczny podporządkowanej Babilonii

539 r pne

zdobycie Babilonu przez Persów pod wodzą Cyrusa II Wielkiego

politeizm

wiara w wielu bogów

kalendarz słoneczny

rok składał się z 365 dni, 3 pory roku po 4 miesiące po 30 dni (3 pory roku = wylewy nilu, siewy, żniwa) dodawano 5 dni świątecznych, później juliusz cezar przekształcił w juliański i używano go do XVIw

monarchia despotyczna

ustrój, w którym cała władza nad państwem skupiona jest w ręku jednej osoby

faraon w egipcie

z woli bgów sprawował władze absolutną, naczelny wódz i kapłan, pomagali mu urzednicy

wezyr

sprawował bezpośredni nadzór nad zarządcami miast oraz nomarchami, bardzo ważny dla faraoina przez to że urządnicy próbowali wyrwać się z jego władzy

stolice Asyrii

Najpierw Aszur a później Niniwa

Kiedy asyria została włączona do babilonii?

za czasów Hammurabiego

jaką politykę stosowali asyryjczycy wobec podbitych terenów?

bardzo brutalną, terroru

Kiedy i co podbili asyryjscy królowie?

VII-VIII w. pne, całą Mezopotamię i Elam, palestynę, syrię i północny egipt.

ostatni wybitny władca asyryjski + kiedy panował

w połowie 7 w. pne, asurbanipal

614 r pne

najazd medów i babilończyków na asyreię,. zdobyli aszur a 2 lata później splądrowali niniwę, obrona trwalła do 609 r pne

w jakich bogów wierzono w mezopotamii?

boga wszystkich Anu, powietrza i wiatru enlila, wojny ninurtę, świata podziemnego nergala, przyrody i wegetacji tammuza, akadyjską isztar, babilońskiego marduka i asyryjskiego aszura

gdzie i jak oddawano cześć bogom?

świątyniach, sanktuariach i kaplicach przy drogach i polach, skł; adano ofiary, wznoszono uroczyste modły, urządzano procesje

co twierdzili babilończycy na temat gwiazd?

uważali że gwiazdy mają wpływ na życie ludzi i losy świata, wierzyli w czary i uroki

co sądzono o życiu pozagrobowym w mezopotamii?

twierdzili że jest to miejsce smutku, beznadzei, smutku, wegetcji, dusze miały żywić się pyłem

klasy społeczne egiptu

faraon, wezyr, kapłani - pośrednicy w kontaktach z bogami, prowadzili badania naukowe, pilnowali porządku społecznego, rzemieślnicy, kupcy, lekarze, chłopi

andropomorfizm

nadawanie cech ludzikich np. przyrodzie żywej i martwej

hieroglify

święte znaki, używane do uwieczniania np. tekstów religijnych, było pisane wielkimi napisami

pismo hierartyczne

uproszczone pismo, używywane do zapisu literatury, ważnych dokumentów na papirusie, wyszło z użytku w VII w pne

pismo demotyczne

ludowe, wyraz odpowiadał jednmu znakowi, nie przypominało juz hieroglifów

mumifikacja

usuwano wnętrzbości, ciało balsamowano i owijano w wiele warstw bandaży, ciało do sarkofagu z niezbędnymi rzeczami.

balsamator

osoba wykonująca zabieg mumifikacji

Seth

początkowo parton górnego egiptu, później wyparł go kult Horusa, wróg i brat ozyrysa, bóg pustyń i burz

Horus

początkowo patron dolnego egiptu, wyaprł setha w górnym, bóg nieba, jego zwierzęciem był sokól

Re

uosobienie słońca, wyłonił się z przedwiecznego oceanu i stworzyć kolejne pary bogów

Thot

bóg pisma mądrości i nauki, zwierzęciew: pawian lub ibis

Ozyrys

zmartwychwstający bóg, najwyższy sędzia zmarłych i mąż izydy.

państwo teokratyczne

państwo w którym władzę sprawują duchowni, kapłani

egipt darem nilu

gdyby nie było nilu, egipt by nie istniał, nie byłoby warunków do rozwoju rolnictwa czy hodowli zwierząt na tym obszarze

332 r pne

podbicie przez aleksandra wielkiego, po jego śmierci przechodzi pod panowanie ptolemeuszy a w 30 r pne zostaje prowincją st. Rzymu

rola świątyń w egipcie

były to domy7 bogów, tam składano ofiary, odtwarzano mitologiczne wydarzenia oraz odpierano siły chaosu.

Hatszepsut

regentka totmesa III, sama ogłosiła sie faraonem

hetyci

lud kóry napotakł podczas wyprawy do syrii, stoczyli bitwe pod kladesz w 1285 r pne, poczym podpisali układ pokojowy, najechani przez ludy morskie upadają

Ramzes II

najwybitniejszy władca swojego okresu, stoczył bitwę pod Kadesz z Hetytami i podpisał układ pokojwy z tym ludem

co dzieje się z babilonią po śmierci Hammurabiewgo?

zaczyna tracić swoją pozycję i ostyatecznie w I poł I tys. pne podporządkowana zostaje asyrii

nomy w egipcie

z jęz. greckiego okręgi administracyjne

narmer

uważany był za osobę która zjednoczyła dolny i górny egipt poprzez podbój delty rzeki przez jego wojska, zapoczątkował panowanie 1 z 30 dynastii.

memfis

stolica egiptu leżąca w granicach obu części kraju