procesy endogeniczne

metody badania wnętrza ziemi

bezpośrednie: głębokie wiercenia i badanie skał/ pośrednie: przebieg fal sejsmicznych i zróżnicowanie pola magnetycznego

stopień geometryczny

liczba metrów, o którą należy przesunąć się w głąb ziemi, aby temperatura wzrosła o 1*C (średnio 33m)

warstwy wnętrza ziemi

1. Skorupa Ziemska 2. Strefa nieciągłości Moho 3. Płaszcz Ziemski górny 4. Płaszcz ziemski dolny 5. Powierzchnia nieciągłości Wiecherta-Gutenberga 6. Jądro zewnętrzne 7. Jądro wewnętrzne

skorupa ziemska

do ok. 80km/ wraz z warstwą perydotytową tworzy litosfere

strefa nieciągłości moho

ok 80 km/ strefa przejściowa między skorupą ziemską, a płaszczem ziemskim górnym

płaszcz ziemski górny

ok 150 do 400km/ zbudowany jest z krzemu. magnezu i glinu/ w tej warstwie wyróżniamy: warstwę perydotytową (ciało stałe) oraz astenosferę (pół plastyczna warstwa)

płaszcz ziemski dolny

od 400 do 2900km/ zbudowany z niklu i żelaza

powierzchnia nieciągłości wiecherta-gutenberga

ok 2900km/ strefa przejściowa między płaszczem ziemskim dolnym, a jądrem zewnętrznym

jądro zewnętrzne

od 2900 do 5100km ciało ciekłe/ składa się z żelaza, tlenu i siarki

jądro wewnętrzne

od 5100 do 6370km/ ciało stałe z żelaza, temp 6000*C

czym jest skała

zespół wielu minerałów

rodzaje skał

magmowe/osadowe/metamorficzne

skały magmowe

głębinowe są jawnokrystaliczne(widoczne ziarna minerałów np. granit) / wylewne są skrytokrystaliczne (masy skalne, bez widocznych minerałów np. bazalt)

skały osadowe

okruchowe np. piasek czy piaskowiec/organiczne np. wapień czy węgiel/chemiczne np. sól kamienna czy róża pustyni

metamorficzne

skały, które przeobrażają się głęboko pod powierzchnią ziemi np. gnejs z granitu czy marmur z wapienia

subdukcja

strefa, w której płyta wsuwa się pod płytę (granica zbieżna)

spreading

rozchodzenie się płyt (granica rozbieżna) wskutek prądów konwekcyjnych

orogeneza

powstawanie gór wskutek fałdowania

góry fałdowe

powstały wskutek fałdowania

góry zrębowe

powstały wskutek naprężeń w skorupie ziemskiej

góry wulkaniczne

powstały wskutek działalności wulkanicznej

intruzje

formy magmy pod powierzchnią ziemi

utwory piroklastyczne

fragmenty wyrzucone przez wulkan

z czego składa się wulkan

ognisko/komin/krater(kaldera)/stożek

orogeneza kaledońska

paleozoik od kambru do dewonu

orogeneza hercyńska/waryscyjska

paleozoik od syluru do permu

orogeneza alpejska

mezozoik i kenozoik

struktury fałdowe w kolejności

1. fałd prosty 2. fałd pochyły 3. fałd leżący 4. fałd obalony/ z fałdów powstaje płaszczowina

rodzaje intruzji

1. dajka (żyła biegnąca niezgodnie z warstwami skalnymi) 2. sill (żyła biegnąca zgodnie z warstwami skalnymi) 3. lakkolit (soczewka wypukła) 4. lopolit (soczewka wklęsła)

trzęsienie ziemi

występuje na styku płyt tektonicznych, szczególnie w miejscach subdukcji

hipocentrum

miejsce pod powierzchnią gdzie powstaje trzęsienie

epicentrum

miejsce na ziemi, gdzie fala trzęsienia ziemi dochodzi najpierw

rodzaje trzęsień ziemi

1. tektoniczne 2. wulkaniczne 3. zapadliskowe

depresja

ląd położony poniżej poziomu morza

trylobit

pancerz składający się z trzech części, ma kolce, pochodzi z paleozoiku

belemnit

stożek, pochodzi z jury i kredy (mezozoik)

amonit

spiralny pancerz, pochodzi z mezozoiku

wiek bezwzględny

wiek skał lub zdarzeń geologicznych, wyrażony w latach, które upłynęły od tego zdarzenia do dziś

wiek względny

wiek obiektów geologicznych oraz zdarzeń w odniesieniu do innych obiektów lub zdarzeń. wiek względny ustala co było pierwsze, bez podawania wieku w latach