PREZENTACJA 1

ekonomia

nauka o procesach gospodarczych

Ceteris paribus

przy pozostałych warunkach równych lub przy tych samych okolicznościach. Świadome odrzucenie możliwości zajścia pewnych wydarzeń

klauzula ceteris paribus

założenie stosowane w badaniach ekonomicznych, polegające na przyjęciu za niezmienne wszystkich elementów danego modelu ekonomicznego poza badanymi

mikroekonomia

analiza gospodarki przez pryzmat poszczególnych podmiotów gospodarczych, zajmuje się pojedynczymi zjawiskami

makroekonomia

analiza gospodarki jako całości, bada agregaty np.: globalny popyt; zajmuje się bezrobociem inflacją itd.

sądy pozytywne (jak jest?)

naukowe, obiektywne objaśnienie zasad funkcjonowania gospodarki; badacz odwołuje się do faktów

sądy normatywne (jak powinno być?)

zalecenia i rekomendacje oparte na subiektywnych sądach wartościujących, ocenach, zaleceniach

koszt alternatywny

koszt odrzuconych możliwości podjętej decyzji to potencjalne możliwości utracone w skutek podjęcia tej decyzji

produkcja

działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do zaspokajania potrzeb ludzkich

rynek

ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedawcami

rynek

zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami

gospodarka

całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w danym regionie, kraju lub na całym świecie. Wytwarzanie dóbr i świadczenie usług zgodnie z potrzebami ludności.

gospodarka rynkowa

gospodarka, w której główne decyzje dotyczące alokacji czynników produkcji podejmowane są na wolnym rynku.

gospodarka centralnie planowana

gospodarka, gdzie państwo jest jedynym właścicielem środków produkcji

gospodarka mieszana

gospodarka skupiająca cechy wolnorynkowej i nakazowej

popyt

zależność między ceną dobra a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym okresie

prawo popytu

kiedy cena dobra się zwiększa, wielkość zapotrzebowania na to dobro maleje

dobra substytucyjne

towary, które spełniają tę samą potrzebę

dobra komplementarne

dobra występujące jednocześnie podczas zaspokajania tej samej potrzeby

wielkość popytu

liczba nabywanych dóbr przy danej cenie

popyt

ujemna zależność między ceną dobra, a zapotrzebowaniem na to dobro na rynku

podaż

zależność między ilością dobra, które producenci skłonni są oferować w danym okresie, a ceną

prawo podaży

kiedy cena się zwiększa, wielkość dobra dostarczana na rynek przez producentów rośnie

wielkość podaży

liczba oferowanych na rynku dóbr przy danej cenie

podaż

dodatnia zależność między ceną dobra, a liczbą oferowanych dóbr przez producentów na rynku

paradoks giffena

dobro, gdzie wielkość popytu wzrasta mimo wzrostu ceny; dobro niższego rzędu

paradoks veblena

dobro, gdzie wielkość popytu wzrasta mimo wzrostu ceny; dobro luksusowe

dobra wolne

dobra, które nie są wytworem pracy ludzkiej, są one darem otrzymanym z rąk natury

dobra rzadkie

dobra ekonomiczne, gospodarcze są to dobra powstające w wyniku procesu produkcji, są nabywane odpłatnie

produkt krajowy brutto

wartość rynkowa wszystkich finalnych dóbr i usług, wytworzonych w kraju w danym okresie

parytet siły nabywczej

kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen sztywno ustalonego koszyka towarów i usług w różnych krajach w tym samym czasie

współczynnnik Giniego

wskaźnik nierówności społecznej stosowany do liczbowego wyrażania nierównomiernego dochodu

produkt globalny

wszystkie dobra i usługi wytworzone przez społeczeństwo w ciągu określonego czasu

absorpcja krajowa

zużycie dóbr na potrzeby konsumpcji i inwestycji oraz wydatków rządowych

podatki pośrednie

podatki, do których zalicza się VAT, cło i akcyzę; są one płacone przy okazji

subsydia

dotacje, bezzwrotna pomoc udzielana beneficjentowi przez państwo celem wsparcia określonej działalnośći

produkt narodowy brutto

całkowite dochody obywateli powiększone o dochody netto z tytułu własności za granicą

PKB nominalny

PKB obliczany według bieżącej wartości pieniądza

PKB realny

PKB obliczany według realnej wartości pieniądza, "oczyszczony" z wpływu inflacji

wzrost gospodarczy

ilościowa miara opisująca o ile zwiększył się produkt danej gospodarki w jakimś okreśie

inflacja

stały wzrost przeciętnego poziomu ceny dóbr w jakimś okresie

inflacja popytowa

inflacja będąca wynikiem przekroczenia przez popyt globalny zdolności produkcyjnych gospodarki

inflacja podażowa

inflacja, której przyczyna tkwi w samym procesie produkcji, przede wszystkim w jej rosnących kosztach

stagflacja

zjawisko wzrostu tempa inflacji przy utrzymaniu stałego poziomu PKB

slumpflacja

zjawisko wzrostu tempa inflacji i spadku PKB

dezinflacja

spadek tempa inflacji

reinflacja

wzrost tempa inflacji

koszty zdzieranych zelówek

koszty, które symbolizują dodatkowy czas i wysiłek wkładany przez ludzi, gdy próbują sobie poradzić za pomocą mniejszych zasobów realnego pieniądza

koszty zmienianych jadłospisów

koszty odpowiadające realnych zasobom zużywanym po to, aby wydrukować nowe etykiety z cenami itd.

taksflacja

wzrost obciążenia dochodów podatników w warunkach inflacji i progresji podatkowej

cykl koniunkturalny

wahania poziomu aktywności gospodarczej wokół trendu jako tendencji rozwojowej, trwające dłużej niż rok

cykl koniunkturalny klasyczny

cykl obecny w gospodarkach krajów wysoko rozwiniętych do II wojny światowej

cykl koniunkturalny współczesny

cykl różniący się od klasycznego ze względu na aktywną politykę manipulującą jego przebiegiem

asymetryczność informacji

sytuacja, w której dwie strony transakcji rynkowej nie mają jednakowej wiedzy o danym produkcie, co może prowadzić do błędnych decyzji

efekt zewnętrzny

efekt, który powstaje gdy czyjeś działanie oddziałuje na dobrobyt osób postronnych, a nikt za to nie płaci, ani nie dostaje rekompensaty

zagregowany popyt

suma tego, co wszystkie podmioty gospodarcze są w stanie wydać w gospodarce

interwencjonalizm antykryzysowy

działania mające na celu łagodzenie skutków zaistniałego już kryzysu

budżet państwa

plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej

zasada rocznego budżetowania

budżet obejmuje okres jednego roku

zasada zupełności

budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa

zasada jedności

budżet powinien tworzyć jedną całość, tzn, wszystkie dochody i wydatki budżetu państwa powinny być ujęte w jednym zestawieniu

zasada jawności

budżet powinien być podany do publicznej wiadomości

zasada równowagi budżetowej

zasada polegająca na dążeniu do tego, by bieżące dochody budżetu centralnego były wystarczające do pokrycia płatności za produkty i usługi finansowanych przez rząd

funkcja fiskalna (budżetu)

funkcja, która polega na gromadzeniu dochodów budżetowych

funkcja stymulacyjna (budżetu)

funkcja, która polega na wpływaniu na procesy gospodarcze poprzez stosowanie środków budżetowych, np. zmiany wysokości podatków

funkcja redystrybucyjna (budżetu)

funkcja, która polega na podziale dochodu narodowego między obywateli

funkcja alokacyjna (budżetu)

funkcja, która umożliwia dokonywanie zmian struktury wytworzonego dochodu narodowego

deficyt budżetowy

nadwyżka wydatków państwa nad dochodami budżetowymi

nadwyżka budżetowa

nadwyżka wpływów podatkowych i innych dochodów budżetu państwa ponda sumę wydatków

dług publiczny

finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności, w wyniku których państwo płaci odszkodowanie

polityka fiskalna

opiera się na wykorzystywaniu podatków i wydatków budżetowych do stabilizacji gospodarki oraz realizacji innych celów ekonomicznych i społecznych

transfer budżetowy

przekazanie przez budżet państwa dochodów na rzecz ludności zawodowo biernej

podatki pośrednie

podatki nakładane pośrednio (płacone w cenie) na szeroko rozumianą konsumpcję

klin podatkowy

różnica między całkowitym kosztem zatrudnienia osoby do pracy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenie czy też umowy o dzieło, a wynagrodzeniem, które po opłaceniu podatku i składek na ubezpieczenie społeczne taka osoba otrzymuje na rękę

stopa referencyjna

nazywana również stopą interwencyjną lub stopą repo. Minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP

stopa lombardowa

określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych.

stopa depozytowa

określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym

stopa redyskontowa

określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym

stopa dyskontowa

określa stopę potrącenia przy dyskoncie

repo

operacja, która ma miejsce gdy bank centralny kupuje warunkowo papiery wartościowe od banków komercyjnych, jednocześnie banki zobowiązują się do ich ponownego nabycia po ustalonej z góry cenie

reverse repo

bank centralny sprzedaje warunkowo papiery wartościowe do systemu bankowego, z jednoczesnym zawarciem umowy ich odkupu po ustalonej z góry cenie

narodowy bank polski

bank centralny RP. Wypełnia zadania określone w Konstytucji RP

polityka restrykcyjna (twarda)

polityka, której celem jest zmniejszenie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych - polityka antyinflacyjna

polityka ekspansywna (miękka)

polityka, której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych

minutes

opis dyskusji na posiedzeniu decyzyjnym Rady Polityki Pieniężnej

jastrzębie

członkowie RPP, którzy są zwolennikami twardej polityki monetarnej. Ich zdaniem przedsiębiorstwa są w stanie dopasować się bez większych strat do wysokich stóp procentowych.

gołębie

członkowie RPP, którzy uważają, że obowiązkiem banku centralnego jest nie tylko zwalczanie inflacji zawsze i za każdą cenę, ale również analizowanie koniunktury gospodarczej.

pieniądz

materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę

barter

wymiana bezgotówkowa, czyli towar za towar

prawo Kopernika-Greshama

zasada mówiąca, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy, ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony, a w obiegu pozostanie głównie ten "gorszy".

monety bulionowe

monety bite ze złotego kruszcu w dużych ilościach przez mennicę państwową, kupowane z uwagi na wartość metalu, z którego są wykonane. Nabywane głównie w celach inwestycyjnych.

funkcja informacyjna

dostarczanie producentom i nabywcom podstawowych informacji o rynku: popycie, podaży oraz cenie produktu

funkcja równowagi

wyrównywanie poziomów i struktury podaży oraz popytu towarów i usług dzięki informacjom o parametrach rynku dostarczanych producentom i nabywcom

funkcja akceptacji towarów i usług

weryfikacja przydatności wytworzonych towarów i świadczonych usług przez udzielanie bądź odmowę akceptacji ze strony nabywców

funkcja alokacyjna

funkcja związana z przemieszczaniem się zasobów pracy, środków produkcji i kapitałów do tych rodzajów działalności gospodarczej, które przynoszą największy zysk, czyli są najbardziej efektywne

powszechność opodatkowania

obywatele powinni włożyć na utrzymanie rządu proporcjonalnie do swoich dochodów

pewność opodatkowania

stawka opodatkowania powinna być nałożona a nie dowolna

dogodność opodatkowania

sciąganie podatków w terminach odpowiednich dla podatnika, tak aby w jak największym stopniu ułatwić mu spełnienie tego obowiązku

taniość opodatkowania

podatek powinien być pobierany w sposób dogodny dla podatnika