polski średniowiecze definicje

uniwersalizm

wspólnota kulturowa oparta na jednolitym systemie przekonań i poglądów, wyrażająca się w podobnych formach i sposobach jej przeżywania na obszarze całej Europy

teocentryzm

stawianie Boga w centrum interesowania człowieka

system feudalny

tworzył on hierarchiczne zależności wasalno-lenne w systemie władzy i wyznaczał przynależność do grup społecznych

dualizm

dwie przeciwstawne sobie wartości (np. dobro i zło, cnota i grzech, dusza i ciało)

trivium

studia nad literaturą i posługiwaniem się językiem w sytuacji dyskusji czy wygłaszania mowy

quadrivium

przygotowywały do dalszych studiów

scholastyka

nurt filozoficzno0teologiczny oparty na postulacie łączenia wiary z rozumem

hagiografia

(żywotopisarstwo) dział piśmiennictwa religijnego, w literaturze hagiograficznej przedstawiano świętych jako wzory do naśladowań

historiografia

teksty dotyczące przeszłości

dramat liturgiczny

przedstawienie związane z liturgią. Sztuki pisano po łacinie i wystawiano w trakcie nabożeństw. Aktorami byli księża. Treść - nowy testament

styl romański

głównie związany z budownictwem sakralnym i obronnym.

styl gotycki

(późne średniowiecze) lekkie, wysokie budowle. Bogato różnorodnie zdobione Kościoły.

katedra

wzorzec budownictwa gotyckiego. Stanowi obraz chwały i uwielbienia Boga

iluminacje

zdobienie kart ksiąg kopiowanych i tworzonych w klasztornych skryptoriach

tryptyk

1. rodzaj ołtarza, składa się ze stałej cz. środkowej i z dwoch ruchomych skrzydeł bocznych 2. trzyczęściowa kompozycja malarska lub rzeźbiarska

psychomachia

motyw przedstawiający walkę sił dobra i zła o duszę człowieka

memento mori

(pamiętaj o śmierci) motyw, który podkreślał tymczasowość i przemijalność ludzkiego istnienia. Problemy i dążenia okazywały się mało istotne, bo zawsze mogła je przerwać śmierć

etos

zbiór norm moralnych i obyczajowych, kodeks zachowań pewnej zbiorowości

durendal

miecz należący do hrabiego Rolanda

ars moriendi

‘sztuka umierania’; popularny w średniowieczu gatunek literatury i sztuki; uzmysłowienie umierającemu jak dramatycznym momentem jest śmierć.

danse macabre

‘taniec śmierci’; jeden z najpopularniejszych motywów w sztuce plastycznej i literaturze średniowiecznej; uzmysłowienie równości wszystkich ludzi wobec śmierci

ubi sunt

‘gdzież są‘ stosuje się go, aby nazwać motyw przemijania i marności egzystencji człowieka. Zazwyczaj topos ten realizowano w postaci wyliczenia (enumeracji) możnych tego świata, którzy musieli uznać wyższość śmierci.

augustynizm

(doktryna filozoficzna i teologiczna oparta na myśli św. Augustyna) zakłada dramatyczne rozdarcie między tym, co "niższe" w człowieku, a tym, co w nim "wyższe"; miejsce człowieka jest między zwierzęciem a aniołem