polski

aliteracja

rozpoczynanie sąsiednich wyrazów tymi samymi głoskami; UWYPUKLENIE DANEGO FRAGMENTU TEKSTU (moreny, mureny i morza i ogień i ogon i orzeł)

onomatopeja

wyraz dźwiękonaśladowczy, naśladuje brzmienia pozajęzykowe; UPLASTYCZNIENIE OPISU, WYWOŁANIE SKOJARZENIA DŹWIĘKOWEGO Z OPISYWANĄ SYTUACJĄ (deszcz dzwoni, pluszcze)

neologizm

wyraz nowo utworzony; WPROWADZENIE NOWEGO ODCIENIA ZNACZENIOWEGO, WŁAŚCIWOŚĆ STYLU INDYWIDUALNEGO (pośmieszyć, posmęcić)

zdrobnienie

wyraz zdrabniający; WYRAŻENIE POSTAWY EMOCJONALNEJ WOBEC PRZEDMIOTU (światełka, ząbek, perełka)

zgrubienie

wyraz zgrubiający; WYRAŻENIE POSTAWY EMOCJONALNEJ WOBEC PRZEDMIOTU (wąsiska)

wyraz złożony

wyraz utworzony z minimum dwóch słów; POETYZACJA WYPOWIEDZI LUB NAŚLADOWNICTWO JAKIEGOŚ STYLU (pawiookie)

epitet

wyraz określający; OKREŚLENIE CECH PRZEDMIOTU, ZJAWISKA LUB WYRAŻENIE STOSUNKU EMOCJONALNEGO DO NIEGO (dziecko było dziwne wątłe, blade, chore)

epitet stały

odniesienie zawsze odnoszące się do danego zjawiska, często występuje w poezji antycznej; OKREŚLENIE CECH PRZEDMIOTU, ZJAWISKA LUB WYRAŻENIE STOSUNKU EMOCJONALNEGO DO NIEGO (boski Hektor, szybkonogi Achilles, Eos różanopalca)

porównanie

zestawienie dwóch zjawisk, w których jedno określa drugie. Łączniki: jak, niby, jakby, niż; KONKRETYZACJA RZECZY ABSTRAKCYJNYCH, WYJAŚNIENIE ZJAWISKA POD JAKIMŚ WZGLĘDEM

porównanie homeryckie

jeden człon jest rozbudowanym opisem czynów człowieka, zestawionym ze zjawiskami przyrody; KONKRETYZACJA RZECZY ABSTRAKCYJNYCH, WYJAŚNIENIE ZJAWISKA

przenośnia (metafora)

zestawienie wyrazów obdarzonych nowym sensem, razem tworzących nową wartość obrazowo-semantyczną; WYRAŻENIE STOSUNKU EMOCJONALNEGO DO DANEGO ZJAWISKA BĄDŹ RZECZY, UPLASTYCZNIENIE OPISU, WYWOŁANIE NOWYCH SKOJARZEŃ (patrzyły na mnie bratków oczy)

oksymoron

zestawienie wyrazów wykluczających się, mających przeciwstawne znaczenie; WYRAŻENIE NAPIĘCIA PRZECIWIEŃSTW, TWORZENIE SILNYCH EFEKTÓW POETYCKICH (ciemny płomień, głuchy dzwon, sucha woda)

peryfraza (omówienie)

zastąpienie jednego wyrazu szeregiem innych; POETYZACJA I WZBOGACENIE TREŚCI ZASTĘPOWANEGO WYRAZU, ZŁAGODZENIE TREŚCI (srogi ciemności Hetman- szatan, stworzyciel świata - Bóg)

hiperbola (przesadnia)

potęgowanie zjawiska; NADANIE UROCZYSTEGO TONU, WYTWORZENIE NASTROJU GROZY CZY POTĘGI (O Głowo, owinięta cierniową koroną, Ty, co rozpierasz swej męki ogromem pierś Konieczności!)

animizacja

przypisywanie stanom lub pojęciom cech istot żywych; WYRAŻENIE STOSUNKU EMOCJONALNEGO, ZDYNAMIZOWANIE OBRAZU POETYCKIEGO (krągły słonecznik licem wielkiem, gorejącem Od wschodu do zachodu kręci się za słońcem)

personifikacja (uosobienie)

przypisywanie tylko cech ludzkich; WYRAŻENIE STOSUNKU EMOCJONALNEGO, ZDYNAMIZOWANIE OBRAZU POETYCKIEGO (Tu kapusta, sędziwe schylając łysiny, Siedzi i zda się dumać o losach jarzyny)

symbol

wieloznaczny znak treści ukrytych; NA SKUTEK MOŻLIWOŚCI RÓŻNYCH ZNACZEŃ, WNOSI ELEMENT ZAGADKI (A tylko limba próchniejąca Spoczywa obok krzaku róży)

alegoria

jednoznaczny znak treści ukrytych; POBUDZENIE EMOCJI OBRAZOWOSCIĄ (okręt walczący z falami - zagrożenie dla ojczyzny)

inwersja (szyk przestawny)

zmiana typowego szyku wyrazów; PODKREŚLENIE KTÓREGOŚ ZE SŁÓW (Sto uszu każdy kąt ma pusty)

elipsa

brak jakiegoś elementu zdania, wyrzucenie wyrazu; SKRÓT POETYCKI LUB STYLIZACJA NA MOWĘ POTOCZNĄ (Chwilami zamęt, ledwie dyszę)

anakolut

wypowiedzenie niepoprawne składniowo; NAŚLADOWANIE MOWY ŻYWEJ, POTOCZNEJ (... po księdza plebana; Może źle opatrzono - zaraz po doktora, W apteczce jest...)

powtórzenie

wielokrotne powracanie tych samych wyrazów; SŁUŻY UWYPUKLENIU TREŚCI (Nic to, że stół zastawiasz hojnie półmiskami, Nic to, że...)

anafora

powtórzenie na początku kolejnych wersów; SŁUŻY UWYPUKLENIU TREŚCI

epifora

powtórzenie na końcu kolejnych wersów; SŁUŻY UWYPUKLENIU TREŚCI

paralelizm składniowy

powtarzanie tej samej struktury składniowej typowe dla np pieśni ludowej: SŁUŻY UWYPUKLENIU TREŚCI (Szumiała kalina, płakała dziewczyna)

wyliczenie

SŁUŻY UWYPUKLENIU TREŚCI

apostrofa

bezpośredni i rozbudowany zwrot do adresata; WYRAŻENIE POSTAWY EMOCJONALNEJ

pytanie retoryczne

pytanie niewymagające odpowiedzi; WYRAŻENIE POSTAWY EMOCJONALNEJ (Żałości! Co mi czynsz?)

wyrzyknienie

WYRAŻENIE PODSTAWY EMOCJONALNEJ (biada!)

antyteza

zestawienie zdań o przeciwnym znaczeniu; WYRAŻENIE POSTAWY EMOCJONALNEJ