POJECIA RENESANS

Quattrocento

termin używany na oznaczenie sztuki włoskiej XV w., dosłownie „czternaście setek” czyli 1400.

Cinquecento

termin używany na oznaczenie sztuki włoskiej XVI w., dosłownie „piętnaście setek” czyli 1500.

Miasto idealne

wywodzące się ze starożytnego Castrum Romanum, zaprojektowane na planie centralnym, symetryczne, z budowlami nawiązującymi do antyku.

Tambur / Bęben kopuły

podstawa kopuły na planie koła, elipsy lub wieloboku.

Latarnia

w architekturze nadbudówka w formie małej wieżyczki nad dachem, kopułą – zwieńczenie kopuły, hełmu wieży, z oknami, zwieńczona własnym hełmem, oświetlająca wnętrze.

Loggia

pomieszczenie otwarte na zewnątrz usytuowane w elewacji budynku, nie mające funkcji komunikacyjnej.

Boniowanie

ogólna nazwa dekoracyjnego opracowania lica muru kamiennego, oraz nazwa jednej z odmian polegającej na imitacji w tynku płyt kamiennych o ściętych krawędziach.

Rustyka

jeden z rodzajów boniowania (czyli dekoracyjnego opracowania muru), polegająca na obróbce lica ciosów kamiennych na wzór łomu kamiennego otoczonego gładką krawędzią lub sfazowaną czyli ściętą.

Sklepienie z lunetami

sklepienie kolebkowe z dodatkowym wciętymi po bokach odcinkami mniejszych kolebek, często mieszczących okna.

Palazzo (in forteca)

pałac w fortecy” - typ pałacu otoczonego fortyfikacjami, we Włoszech typ pałacu na planie prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem.

Gzyms dzielący

gzyms dzielący ścianę np. na kondygnacje

Gzyms wieńczący

gzyms zwieńczający ścianę budowli.

Serliana

inaczej okno weneckie, określane czasami jako palladiański motyw, element architektoniczny w postaci zwieńczonego łukiem otworu okiennego oflankowanego dwoma mniejszymi prostokątnymi otworami.

Figura serpentinata

figura wężowa” - układ postaci charakteryzujący się silnym skręceniem ciała.

Non finito

technika umyślnego nie wykańczania rzeźby w całości lub we fragmentach, u Michała Anioła wynikała z filozofii, u innych artystów głównie liczył się efekt artystyczny.

Terrbilita

włoska nazwa używana na określenie siły wyrazu w dziełach Michała Anioła.

Venusta

piękno, wdzięk

Iluzjonizm

w malarstwie i rzeźbie dążenie do możliwie wiernego oddania złudzenia rzeczywistości

Da sotto in su

dosłownie „z dołu do góry”, ukazanie na sklepienie postaci w skrócie perspektywicznym, widzianych z dołu.

Disegno

rysunek, szkic, projekt.

Anamorfoza

– (od gr. przekształcenie) – celowa deformacja obrazu, który poprawnie widoczny jest np. w odbiciu w wypukłym lustrze, poprzez ciągnięcie lub rozciągnięcie przedstawienia lub oglądany pod odpowiednim kątem.

Sfumato

miękki modelunek malarsko-światłocieniowy zacierający kontury, po raz pierwszy zastosowany przez Leonarda da Vinci.

Stanze

reprezentacyjne apartamenty papieskie w północnym skrzydle Pałacu Watykańskiego, dekorowane freskami przez Rafaela Santi.

Bella maniera

dosłownie piękny styl, określenie twórczości Rafaela Santi.

Koloryzm

tendencja w malarstwie polegająca na akcentowaniu znaczenia koloru w obrazie.

Manieryzm

zjawisko w sztuce rozwijające się ok. 1520 – 1600 r., wraz z późnym renesansem, charakteryzujące się kunsztem, wyrafinowaniem i świadomą sztucznością form. Artyści dążyli do zaskakiwania widza.

Szkoła Fontainebleau

termin używany na określenie manierystycznej twórczości artystów skupionych wokół zamku w Fontainbleau w XVI w.

Attyka

ścianka wieńcząca budowlę zasłaniająca dach, o charakterze dekoracyjnym. W Polsce wykształciła się attyka rozbudowana, czasem dwukondygnacyjna, która oprócz charakteru dekoracyjnego miała także zastosowanie przeciwpożarowe.

Ornament groteskowy

– ornament składający się z wici roślinnej, w którą wplecione są motywy figuralne (ludzie i zwierzęta), owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektury

Ornament kartuszowy / Rollwerk / Ornament zwijany

ornament zbudowany z taśmy, jakby wyciętej z blachy o zakończeniach zwijających się, który rozwinął się w manieryzmie.

Ornament okuciowy

ornament składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia i listwy z imitacją gwoździ, rozwinął się w manieryzmie.

Ornament chrząstkowo-małżowinowy

opiera się na motywie miękkiej chrząstki „porastającej” brzegi dekorowanego elementu, składa się elementów przypominających małżowinę uszną i chrząstki.

Poza sansovinowska

– poza char. dla rzeźby sepulkralnej, przedstawiająca zmarłego leżącego na boku z głową podpartą na dłoni i ugiętą nogą w kolanie. Nazwa wywodzi się od włoskiego rzeźbiarza Sansovino, który pierwszy wprowadził takie przedstawienie.

Arrasy

tkaniny dekoracyjne wykonane techniką gobelinową, nazwa wywodzi się od francuskiego miasta Arras, które w XIV-XV w. było ośrodkiem wykonywania tego typu tkanin.

Niderlandyzm

wpływ sztuki niderlandzkiej, inspiracje „płynące” ze sztuki północnej.

Kontrreformacja

odpowiedź kościoła katolickiego na Reformację Lutra, polegająca na wprowadzeniu reform w kościele po Soborze Trydenckim, mających na celu „przyciąganiu” wiernych do kościoła katolickiego.