Pojęcia i terminy

aglutynacyjny język

język, w którym rdzenie nie zmieniają swej formy podstawowej w toku deklinacji lub koniugacji

Akitu

babilońskie święto Nowego Roku, największe święto państwowe Babilonii, łączące się z przedłużeniem boskiej inwestytury dla króla, dokonywane przez symboliczne ujęcie przezeń dłoni narodowego boga Marduka

awilum

termin określający pełnoprawnych obywateli w Babilonii, dysponującychb własną ziemią i środkami produkcji

bel pihatim

tytuł naczelnika okręgu administracyjnego lub niekiedy nawet całej prowincji w Babilonii lub Asyrii

Dżezira

określenie stepowej części środkowej i północnej Mezopotamii

ensi

pierwotnie termin oznaczający wysokiego rangą kapłana. W okresie starosumeryjskim określenie władcy państwa-miasta (książę). Od czasów Sargona Wielkiego oznaczał podporządkowanego królowi jamiestnika prowincji

guenna

najwyższy funkcjonariusz administracji państwowej w kasyckiej Babilonii (wezyr), rezydujący na stałe w Nippur

Kanon Eponymów

najdłuższy i najważniejszy wykaz urzędników limmu za lata 912-648 r. p.n.e.

karum

najczęściej dzielnica handlowa w mieście, często z własnym samorządem, przywilejami i prawami

kudurru

występujący bardzo często w Babilonii kasyckiej rodzaj inskrypcji w formie kamienia granicznego, zawierający tekst nadania majątku królewskiego w użytkowanie osobie prywatnej, często wraz z immunitetem podatkowym.

kur

w mitologii mezopotamskiej świat podziemny, świat zmarłych

limmu

nazwa godności urzędniczej sprawowanej w poszczególnych latach panowania danego władcy asyryjskiego przez funkcjonariuszy państwowych.

listy lat

nazwa babilońskich tekstów historyczno-chronologicznych, będących spisami określeń rocznych z czasów panowania jednego lub kilku władców, bądź całych dynastii.

lugal

najpowszechniejszy tytuł władców sumeryjskich

mar szipri

w państwie asyryjskim specjalny przedstawiciel króla, dokonujący z jego rozkazu inspekcji funkcjonowania administracji prowincjalnej.

mastaba

grobowce egipskie w formie dwu- lub trzystopniowych platform, pod którymi znajdowała się komora grobowa.

mazdaizm

staroperska religia z której w końcu VII w. p.n.e. wyłonił się zaratusztrianizm (zoroastryzm), kierunek związany z działalnością proroka Zaratusztry (Zoroastra)

muszkenowie

warstwa społeczna w Babilonii obejmująca ludzi będących "na służbie" pqństwowej, funkcjonariuszy i pracowników królewskich, związanych ekonomicznie z majątkami królewskimi, często całkowicie od nich uzależnionych.

nam-lugal

"władza królewska" - w znaczeniu danych przez boga praw do rządzenia państwem lub "królestwo" - przy określaniu obszaru podporządkowanego "władzy królewskiej".

nom

okręg administracyjny w Egipcie

nomarcha

"zarządca nomu", urzędnik stojący na czele okręgu administracyjnego w Egipcie

określenie roczne

mająca formę opisową, w postaci niekiedy bardzo rozbudowanego zdania oznajmującego, nazwa danego roku.

pankus

rada i drużyna królewska w państwie Hetytów, składała się z przedstawicieli arystokracji rodowej i często, zwłaszcza w okresach osłabienia pozycji króla, odgrywała istotną rolę w sprawowaniu władzy w kraju.

pihatu

nazwa okręgu administracyjnego lub całej prowincji w Babilonii w czasach panowania Kasytów

satrapia

nazwa prowincji w imperium perskim

sukkal-mah

w czasach III dynastii z Ur funkcjonariusz stojący na czele administracji centralnej państwa; później w Elamie tak tytułowali się królowie tzw. dynastii sukkalmahów

szagina

termin określający w czasach III dynastii z Ur dowódcę prowincjinalnego garnizonu wojskowego i zarządcy znajdujących się na jej terenie majątków królewskich

szakinu

najpospolitszy tytuł namiestnika prowincji w Babilonii lub Asyrii

szakkanakku

akadyjski odpowiednik terminu szagina

tawananna

tytuł i często imię tronowe małżonek hetyckich władców

tell

sztuczne wzgórze, kryjące w sobie ruiny starożytnego miasta, pokryte warstwą naniesionego piasku i ziemi

turtanu

najwyższy urzędnik administracji w imperium asyryjskim ("wezyr") i głównodowodzący armii

urny kanopskie

naczynia kultowe, zazwyczaj wykonywane z cennego metalu, w których przechowywano oddzielane podczas mumifikacji narządy wewnętrzne pochowanego w danym grobowcu

wardum

niewolnik