Podstawy porządku prawnego

rodzaje norm społecznych

moralne, religijne, obyczajowe (Zalecenia, które wskazują, jak należy postępować i jakiego postępowania należy unikać w konkretnych sytuacjach wkreślonym środowisku, zasady zachowanoddzwanianie na nieodebrane połączenia), zwyczajowe, prawne

norma prawna

sformułowana w języku prawnym i zapisana w postaci przepisu reguła postępowania służąca kontroli zewnętrznych zachowań człowieka, za naruszenie norm prawnych mogą grozić sankcje karne

system prawa

ogół norm prawnych obowiązujących w państwie w określonym czasie

zasady systemu prawa

hierarchiczność, spójność, zupełność

typy systemów prawa

stanowi9onego, precedensowego, zwyczajowego, religijnego, mieszany

akt prawny

pismo szczególnego rodzaju, w którym organ państwowy do tego upoważniony podejmuje konkretne działanie w imieniu państwa

akt normatywny

akt prawny, w którym upoważniony organ wprowadza normy prawne lub uchyla regulacje (np. ustawy uchwalone przez Sejm RP)

akt nienormatywny

akt prawny wydany przez organ władzy w celu zastosowania prawa, np. realizacji normy zawartej w akcie normatywnym (np. akt administracyjny, orzeczenie sądowe)

Konstytucja RP

najwyższy akt prawny w systemie źródeł prawa polskiego, zawiera podstawowe regulacje dot6yczące ustroju politycznego, gospodarczego i społeczsnegoPolski oraz gwarantuje ochronę fundamentalnych wolności i praw człowieka i obywatela

hierarchia źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce

1) Konstytucja RP 2) umowy miedzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie lub referendum 3) ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy 4) rozporzązenia, akty prawa miejscowego, umowy międzynarodowe ratyfikowane bez zgody wyrażonej w ustawie

luka prawna

brak w systemie prawa właściwych regulacji pozwalających na rozstrzygnięcie sporu lub podjęcie legalnego działania

wykładania prawa

proces wyjaśniania znaczenia przepisów prawnych, prowadzący do zrekonstruowania właściwej treści norm prawnych i ustalenia prawidłowego sposobu ich stosowania

rodzaje wykładni prawnych wyróżnianie pod względem

podmiotu interpretującego: autentyczna, legalna, operatywna, prywatna; metody interpretacji: języowa, systemowa, funkcjonalna, porównawcza; wyniku interpretacji: literalna, rozszerzająca, zwężająca

legislacja

proces stanowienia prawa, w systemie prawa polskiego najwieksze znaczenie ma ustawodawstwo czyli uchwalenie ustaw przez parlament (Sejm i Senat RP)

inicjatywa ustawodawcza

prawo do założenia projektu ustawy do Sejmu RP, przysługuje grupie co najmnije 15 posłów, komisjom sejmowym, senatowi rp prezydentowi rp radzie ministrow grui eliczacej co najmniej 100 tys obywateli

najkrotsza sciezka procedury ustawodawczej

inicjatywa ustawodawcza-3 czytania w sejmie rp-uchwalenie przez sejm rp-przyjecie przez senat rp-promulgacja przez prezydenta rp-publikacja w dzienniku ustaw rp

ratyfikacja

zatwierdzenie umowy miedzynarodowej przez upowazniony do tego organ panstwowy, w polsce dokonuje jej prezydent rp (w przypadku umow miedzynarodowych o randze ponadustawowej za zgoda sejmu rp) wyrozniamy trzy procedury przedratyfikacyjne duża wielka mała

państwo prawa

koncepcja organizacji pranstwa (na przelomie xviii i xix w w europie i ameryce polnocnej) zaklada ze organy wladzy powinny byc zwiazane normami prawnymi oraz ze nie moga one swobodnue ksztaltowac sytuacji obywateli bez poszanowania ich praw i wolnosci

trybunał konstytucyjny

organ wladzy sadowniczej powolany do badania zgodnosci norm nizszego rzedu z konstytucją rp i niektorymi ratyfikowanymi umowami miedzynarodowymi

pomoc prawna

świadczone podmiotom stosunków prawnych usługi, które polegają na udzielaniu porad w kwestiach prawnych oraz działaniu w interesie prawnym innych osob

adwokaci i radcy prawni

zawodowi doradcy a notariusze pomagaja w wykonaniu roznych czynnosci wymagancych prawem

darmowa pomoc prawna moze uzyskac

m.in. w punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego oraz w uniwersyteckich poradniach prawnych

Prawo do informacji publicznej

konstytucyjne prawo obywatelskie do uzyskiwania wszelkich informacji o dzialanosci instytucji publinczyh (m.in. organow wladzy samorzadowej) lub podmiotów prywatnych w zakresie wykonywania przez nie zadań finansowanych ze srodków publicznych

biuletyn informacji publicznej bip

system internetowych informatorow prowadzonych przez urzędy i organy administracji publicznej

e administracja

uslugi cyfrowe w roznych sektorach dzialalnosci panstwa wykorzystujace nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne i umozliwiajace ibywatelin zalatwianie rozmaitych spraw urzedowych na odleglosc

wybrane zasady wynikajace z koncepcji demokratycznego panstwa prawnego

konstytucjonalizmu, prymatu ustawy legalizmu, niezawisłości sędziowskiej, niezależności sądu, zaufania obywateli od panstwa

prawo nie działa wstecz

nie można stosować norm pochodzacych z aktu prawnego ustanowionego już po tym jak doszło do sytuacji która jest przedmiotem roztrzyganej sprawy

nieznajomość prawa szkodzi

nikt nie może usprawiedliwiac sie nieznajommoscia prawa w celu unikniecia odpowiedzialnosci za jego naruszenie