p/nowotworowe

cyklofsfamidy i inne fosfamidy

leki alkilujące, poch. iperytu azotowego

karmustyna, bendamustyna

leki alkilujące, poch. nitrozomocznika; działają aktywne metabolity

cisplatyna

leki alkilujące mimo braku -CH3; nie podawać z aminoglikozydami (neuro, nefro i ototoxic)

leki alkilujące ADR- wszystkie fazy cyklu, głównie S

mielosupresja, nadżerki p. pokarm, nudności, wymioty, zahamowanie spermatogenezy, zaburzenia miesiączkowania

Dakarbazyna

triazen- lek alkilujący, prolek

Temozolomid

triazen- lek alkilujący, leczenie OUN

antybiotyki cytostatyczne

rozrywają podwójną nić DNA, stabilizują fragmentację poprzez pływ na topoizomerazę II, tworzą wolne rodniki

Antracykliny I

dauno- i doksorubicyna

Antracykliny I ADR

NIEWYDOLNOŚĆ S-N, ZABURZENIA RYTMU, KARDIOMIOPATIA, mielotoxic, ukł. pokarm, wątroby;

Antracykliny I interakcje

Cyklofosfamid, streptozocyna, metotreksat nasilają ich aktywność

Antarcykliny II

Epirubicyna, Idarubicyna = działanie kardiotoksyczne mniejsze niż przy I generacji

Bleomycyna

Inny antybiotyki cytoksyczny = mniej typowe, prawie nie uszkadza szpiku!, goraczka, przebarwienia i stwardnienia skóry, zapalenie jamy ustnje, wymioty, wyłysienie i zwłóknienie pluc -Zależna od fazy cyklu komórkowego G2

FAZA S- antymetabolity - analogi kwasu foliowego

Metotreksat, Raltitreksed

Metotreksat

analog kwasu foliowego- Nieodwracalne wiązanie z dehydrogenazą tetrahydrofolianową (niedobór tetrahydrofolianu = zahamowanie syntezy DNA)

Raltitreksed

analog kwasu foliowego- Hamuje aktywność syntazy tymidylanowej (enzym biorący udział w syntezie i naprawie DNA

Metotreksat ADR

-bardzo toksyczny, uszkadza szpik, nudności, wymioty, biegunka, nadżerki, zapalenie przewodu pokarm, zapalenie/ marskość wątroby, NEUR I NEFRO TOXIC, toksyczność zwiększają salicylany, sulfonamidy, penicylina, cefalotyna

FAZA S – Antymetabolity- antagoniści pirymydyn

5-fluorouracyl, doustny fluoropirymidyn- Kapecitabina

5-fluorouracyl

antagoniści pirymydyn- aktywne metabolity hamują syntazę tymidylanową (zahamowanie biosyntezy DNA) + fosfatazę uracylową (nieprawidłowe RNA)

5-fluorouracyl ADR

słabe, trudne do przewidzenia wchłanianie z przewodu pokarmowego; mielotoksyczność, uszkodzenie przew. pokar, kardiotoksyczność (zaburzenia rytmu, bradykardia, blok serca, kardiomiopatia =rodniki), prozakrzepowo, neurotoxic duże dawki

Kapecitabina

antagoniści pirymydyn, prolek- wprowadzony w celu optymalizacji leczenia 5-fluorouracylem, poza ścianą przewodu pokarmowego ulega trójstopniowej transformacji do fluorouracylu, dobre wchłanianie

FAZA S – Antymetabolity- antagoniści puryn

markaptopuryna

Merkaptopuryna

-analog zasad purynowych zaburza biosyntezę, przemiany i funkcje kwasów nukleinowych i enzymów związanych z przemianami energetycznymi, mało toxic, głownie mielo i przewó pokarmowy; stosowany w białaczkach

FAZA S – Antymetabolity- analogi nukleozydów

Cytarabina Gemcitabina

Cytarabina

analog nukleozydów- blokuje polimerazę DNA i hamuje reduktazę warunkującą przejście cytydyny w deoksycytydynę blokując syntezę DNA

Gemcitabina

analog nukleozydów- blokuje polimerazę DNA i hamuje reduktazę warunkującą przejście cytydyny w deoksycytydynę blokując syntezę DNA

Faza M - alkaloid barwinka

Winkrystyna Winblastyna

Winkrystyna M

wiążą się z tubuliną co hamuje jej polimeryzację = nieprawidłowa metafaza = śmierć komórki

Winkrystyna ADR

NEUROTOXIC, HIPONATREMIA, HIPERURIKEMIA, mielotoxic, przewód

Winkrystyna interakcje

ketokonazol, cyklosporyna A, nifedypina hamują metabolizm i nasilają toksyczność (metabolzim przez CYP3A4)

FAZA M -Taksany

Paklitaksel docetaksel

Taksany M

diterpeny z kory cisa, HAMUJĄ DEPOLARYZACJĘ TUBUL, oporność = leczenie szpitalne

Taksany ADR

NEUROTOXIC, ARYTMIE, mielotoxic, p. pokarm

FAZA M - epotilony

Epotilon B - hamuje depolimeryzację tubul wrzeciona kariokinetycznego -silniejsze niż taksany działanie cytotoksyczne

FAZA G2 Topoizomerazo aktywne leki

- kamptotecyna i jej analogi Irinotekan, Topotekan

kamptotecyna i jej analogi Irinotekan, Topotekan

hamują topoizomerazę I, zmnieniają ten enzym w toksynę komórkową poprzez zmianę jej struktury -Irinotekan ma niezwykle aktywny metabolit -szeroki zakres, dobre połączenie z cisplatyną

kamptotecyna i jej analogi Irinotekan, Topotekan ADR

mielotoxic, p. pokarm. grypopodobne, wzrost enzymów watrobowych, CYP3A4

FAZA G2- Lignany

Etopozyd, Tenipozyd

Etopozyd, Tenipozyd G2

alkaloidy z korzenia stopowca tarczowatego-faza G2 hamując przejście do fazy M(nieodwracalne zahamowanie wejścia komórki w profazę) -rozrywają 1 lub 2 łańcuchy DNA, działają na topoizomerazę II -hamowanie wbudowania nukleozydów do DNA i RNA

Etopozyd interakcje i ADR

adr: szpik, p. pokar, alergie, z-s-n, neiropatie; WYPIERA WARFARYNE z połączeń z białkami; FENYTOINA i FENOBARBITAL nasilają jego eliminację