pl na łac

ius quod ad personas pertinet

prawo dotyczące osób

coniux

małżonek

maritus

mąż

vir + coniux

mąż + żona

marita / uxor

żona

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

Sprawiedliwość jest stałą i trwałą wolą oddania każdemu tego co mu się należy

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribue

Nakazy prawa są takie: żyć uczciwie, nie wyrządzać szkody innym, oddać każdemu to co się jemu należy.

ius particulare

lokalne regulacje prawne

Ignorantia iuris nocet

Nieznajomość prawa szkodzi

Iura vigilantibus non, dormientibus prosunt

Prawa są dla czuwających nie dla śpiących (Prawo służy osobom starannym a nie zaniedbującym swoje sprawy.

Nemo auditur propriam turpitudinem allegans.

Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany.

Ius privatorum

prawo prywatne

Publicum ius est, quod ad statum rei Romanae spectat privatum, quod ad singulorum utilitatem.

Prawem publicznym jest to które odnosi się do organizacji państwa, a prawem prywatnym jest to które dotyczy prywatnych interesów (odnosi się do prywatnej korzyści)

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

Prawo publiczne nie może zostać zmienione przez prywatną umowę

Privatorum conventio iuri publico non derogat

Porozumienie prywatne nie uchyla prawa publicznego

ius cogens

norma prawna bezwzględnie obowiązująca

ius dispositivum

norma prawna względnie obowiązująca

ius generale

uprawnienie o charakterze ogólnym

ius speciale

uprawnienie o charakterze szczególnym (do określonych podmiotów)

ius cavendi

uprawnienie do strzeżenia się (bronienia się)

Cessante ratione legis, cessat ipsa lex

Jeżeli odpada uzasadnienie ustawy, odpada cała ustawa.

Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

Późniejsza ustawa ogólna nie uchyla wcześniejszej ustawy szczegółowej

Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem

Znać ustawy, to nie znaczy trzymać się ich słów, lecz rozumieć ich sens i znaczenie.

In legibus magis simplicitas quam difficultas placet.

W ustawach bardziej podoba się prostota niż trudność.

Regula est, quae rem quae est breviter enarrat

Regułą jest to co opowiada w sposób skrócony o jakieś rzeczy (reguła to treściwe rozwiązania odnoszące się do danego problemu)

Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat

Prawo nie pochodzi z reguły ale reguła powstaje z prawa, które istnieje.

Per regulam igitur brevis rerum narratio traditur

Przy pomocy reguł, w sposób skrócony prezentujemy jakieś zagadnienie (za pomocą reguł w sposób krótki przekazywany jest opis stanu rzeczy)

In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur

Testamenty interpretujemy w ten sposób aby w pełni uwzględnić wolę testatora (spadkodawcy).

Delicta parentum liberis non nocent.

Przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciom

Res iudicata (ne bis in dem)

Stan rzeczy osadzonych (prawomocne orzeczenie w konkretnej sprawie) - (nie dwa razy o to samo)

Non debet actori licere quod reo non permittitur

Nie powinno być dopuszczone powodowi to na co nie pozwalamy pozwanemu.

Iudicis est ius dicere, non dare

Powinnością sędziego jest głosić prawa a nie dawać prawo

Reus excipiendo fit actor = Reus in exceptione actor est

Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem = Pozwany, podnosząc zarzut występuje w charakterze powoda

Reformatio in peius iudici appellato non licet

Nie jest dozwolonym sędziom apelacyjnym zmienić na niekorzyść.

culpa neglegentia

leceważenie (lekceważenie jest winą) - ktoś nie dołożył należytej staranności (można zarzucić mu niestaranność)

culpa levis

lżejsze niedbalstwo (niedopełnienie staranności wg. jakiegoś wzorca)

culpa in custodiendo

wina w nadzorze (np. mój pies kogoś pogryzł to ja za to odpowiadam)

culpa in eligendo

wina w wyborze (domniemanie że to ja źle wybrałem wykonawcę)

casus fortuitus

przypadek/ zdarzenie niezawinione, przypadek całkowicie losowy

Casum sentit dominus

następstwa zdarzenia losowego ponosi właściciel

casus a nullo praestatur

jeżeli świadczenie stało się niemożliwe w skutek przyczyn losowych to dłużnik nie jest zobowiązany do jego realizowania