Paremie - actor et reus

ciężar dowodzenia spoczywa na powodzie

actori incumbit probatio

powód idzie do sądu pozwanego (dosł.); właściwym sądem jest sąd pozwanego

actor sequitur forum rei

gdy pozwany zaprzecza ciężar dowodzenia spoczywa na powodzie

reo negante actori incumbit probatio

zaprzeczenie nie jest żadnym dowodem

negantis probatio nulla est

w razie wątpliwości na korzyść oskarżonego/skarbu państwa/podatnika

in dubio pro reo/fisco/tributario

niech sędzia nie wychodzi poza żądania stron

ne eat iudex ultra petita partium

niech będzie wysłuchana i druga strona

audiatur et altera pars

przyznanie się do winy jest królową dowodów

confessio est regina probationum

ten kto się przyznał, jest jak osądzony

confessus pro iudicato est

ciężar dowodzenia spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza

ei incumbit probatio, qui dicit, non ei, qui negat

przez podjęcie zarzutu pozwany staje się powodem

excipiendo reus fit actor

dowodów nie należy liczyć, lecz ważyc

non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta

nie ma sędziego bez powoda (nie prowadzi się postępowania jeśli nie została złoż

nemo iudex sine actore

gdy nie ma powoda, to nie ma sędziego (bez powoda, nie ma sędziego)

nullo actore nullus iudex

nikt nie może być jednocześnie powodem i sędzią

nemo simul actor et iudex

nikt nie może być odpowiednim sędzią we własnej sprawie

nemo iudex idoneus in propria/sua causa

nikt nie może być świadkiem we własnej sprawie

nemo testis idoneus in causa propria/sua

nie należy powtórnie oskarżać w tej samej sprawie

ne bis in idem (procedamus)

nie należy powtórnie wszczynać postępowania w tej samej sprawie

bis in eadem re ne sit actio

wyrok kształtuje prawo między stronami

sententia ius facit inter partes

po wydaniu wyroku sędzia przestaje być sędzią

lata sententia iudex desinit esse iudex

miejsce rządzi czynnością prawna (stosowanie prawa na danym terytorium)

locus regit actum

czas określa działanie prawne (stosowanie prawa obowiązującego w danym okresie)

tempus regit actum

właściciel odczuwa skutki zdarzenia przypadkowego zdarzenie przypadkowe – nie ma w nim winy osób trzecich a spowodowane są np. warunkami atmosferycznymi

casum sentit dominus

Powierzchnia gruntu należy do gruntu / powierzchnia gruntu przypada gruntowi powierzchnia gruntu, czyli to co znajduje się na powierzchni gruntu i jest z nim połączone w sposób trwały, staje się jego częścią składową

superficies solo cedit

ciężkie przestępstwo nie może pozostać bez kary

crimen grave non potest esse impunibile

brak doświadczenia zalicza się do winy

imperitia culpae adnumeratur

nie może sprawować kurateli ten, kto pozostaje pod czyjąś kuratelą

qui curat non curatur

rzecz mówi sama za siebie (nie wymaga dowodu)

res ipsa loquitur

ten uczynił, komu przynosi to korzyść (tłum. Sprawca i motyw działania)

is fecit, cui prodest

korzyść powinna być tego czyje niebezpieczeństwo

commodum eius esse debet, cuius est periculum

Matka zawsze jest pewna, a ojcem jest ten na kogo wskazuje związek małżeński dziecko urodzone w związku małżeńskim to dziecko, którego ojcem w świetle prawa jest mąż matki (ma obowiązek alimentacyjny), mężczyzna może wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa

mater semper certa est, pater, quem nuptiae demonstrant

rzecz osądzona traktowana jest jako prawdziwa

res iudicata pro veritate accipitur/habetur

szkoda powstaje albo przypadkiem albo z czyjejś winy

damnum aut casu fit aut culpa

należy powstrzymać gniew przy wymierzaniu kary

prohibenda est ira in puniendo

umów należy przestrzegać

pacta sunt servanda

każde zobowiązanie pojmowane jest jako obowiązujące w danych warunkach

rebus hic stantibus omnis promissio intellegitur

nie nie może poprzez delikt (czyn niedozwlony) uczynić swojego położenia lepszym

nemo ex suo delicto meliorem suam condictionem facere potest

chcącemu nie dzieje się krzywda

volenti non fit iniuria

chcąc nie chcąc

nolens volens

ten tylko może nie chcieć kto może chcieć

eius esse nolle, qui potest velle

Zobowiązanie do rzeczy niemożliwych nie jest żadnym zobowiązaniem / Zobowiązanie do świadczenia niemożliwego jest nieważne

imposibilium nulla obligatio/ obligatio impossibilium nulla est

to co oczywiste nie wymaga dowodu

manifestum non eget probatione / manifesta non egent probatione

jasne teksty nie podlegają wykładni

clara non sunt interpretanda

fakty notoryjne (powszechnie znane) nie wymagają dowodu

notoria non egent probatione

skutki niedbalstwa są winą

neglegentia culpa est

lata culpa jest rażącym niedbalstwem, to jest niezrozumieniem tego, co wszyscy rozumieją

lata culpa est nimia neglegentia, id est (i.e.) non intellegere, quod omnes intellegunt

i powstrzymanie sie od działania jest działaniem

et non facere, facere est

jeden świadek to żaden świadek

unus testis, nullus testis

Przyznaje się do winy ten kto ucieka (unika) sądu

fatetur facinus, qui iudicium fugit

*daję, abyś mi dał

*do, ut des

*daję, abyś uczynił

*do, ut facias

*czynię, abyś mi dał

*facio, ut des

*czynię, abyś i ty uczynił

*faciu, ut facias