osoby part Tre

peregrini mogli posługiwać się

prawem państwa którego byli obywatelami lub też ius gentium

cudzoziemcy będący wrogami wojennymi

nie mieli żadnych praw

osoby sui iuris

osoby niepodlegające niczyjej władzy w rodzinie

alieni iuris

osoby podlegające władzy zwierzchnika familijnego

na czele rodziny rzymskiej stał naczelnik domu

pater familias, którego władzy podlegała cała familia

actiones in rem

skargi które chroniły prawa pater familias

w czasach ustawy XII tablic władza pater familias była

mało zróżnicowana i nazywała się manus

prawo archaiczne nad dziećmi ojciec miał władzę zwaną

patria potestas

prawo archaiczne nad żoną (jeśli pozostawała pod jego władzą) mąż miał władzę zwaną

manus (pozostała dawna nazwa)

władza pater familias nad niewolnikami

dominica potestas

cała struktura rodziny w najstarszym prawie rzymskim opierała się na

podległości władzy pater familias

agnacja

rodzaj więzi wynikający z podległości władzy wspólnego przodka (jak ten przodek juz nie żyje to też bo kiedyś pozostawały mu podległe)

więź agnacyjna mogła powstać jedynie ze strony

ojca (tylko on mógł być dzierżycielem władzy w rodzinie)

dziecko np. niezrodzone z iustum matrimonim od chwili urodzenia było

osobą sui iuris i nie miało żadnych agnatów

więź agnacyjna mogła powstać w sposób sztuczny przez

przysposobienie oraz conventio in manum

osoby alieni iuris mogły się stać osobami sui iuris w sposób

naturalny (śmierć pater familias i wtedy dalej agnaci) lub sztuczny (przez emancipatio, zerwanie więzi agnacyjnej)

emancipatio

uwolnienie spod władzy ojcowskiej

emancipatio zrywało

więź z rodziną agnacyjną

po śmierci pater familias osobami sui iuris stawali się

wszyscy członkowie rodziny dotychczas bezpośrednio podlegający władzy zmarłego, niezależnie od płci

pokrewieństwo kognacyjne

krewnymi względem siebie pozostają osoby, w których żyłach płynie krew wspólnych przodków

osoby spokrewnione w lini prostej

wszystkie pochodzą bezpośrednio lub pośrednio jedna z drugiej

osoby spokrewnione w lini bocznej

nie pochodzą jedna z drugiej ale mają wspólnego przodka

krewni wstępni

ascendenci

krewni wstępni to

rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, zarówno po stronie ojca jak i matki

krewni zstępni

descendenci

krewni zstępni do

dzieci, wnukowie, prawnukowie, zarówno w lini męskiej jak i żeńskiej

stopień pokrewieństwa oblicza się według

liczby urodzeń

powinowactwo

stosunek powstały w wyniku zawarcia małżeństwa między jednym z małżonków a krewnymi drugiego (stopni powinowactwa w Rzymie nie obliczali)

osoby alieni iuris w zasadzie nie mogły

mieć swojego majątku, wszystko co nabywały nabywały dla pater familias

w zakresie prawa majątkowego w pełni podmiotami praw i obowiązków mogły być

tylko osoby sui iuris

synowie alieni iuris mogli posiadać peliculum, dzięki któremu otrzymywali

zdolność prawną

zdolność prawna/podmiotowość prawna

możność bycia podmiotem praw i obowiązków

w prawie publicznym synowie będący pod patria potestas mogli

sprawować najwyższe urzędy w państwie (nie istniało w prawie publicznym pojęcie osoby alieni iuris)

zdolność prawną w prawie prywatnym można było nabyć

bądź z chwilą urodzenia (gdy ojciec dziecka nie żył) bądź z chwilą wyjścia spod patria potestas

zdolności prawnej majątkowej nie mieli

niewolnicy, nieobywatele i osoby alieni iuris (z wyjątkiem synów mających peliculum...)

zdolność majątkowa zależała od 3 status:

libertatis, civitatis, familiae; wolny obywatel rzymski sui iuris

dla ochrony praw dziecka poczętego ustanawiano

specjalnego kuratora

zdolność prawną traciło się

poprzez śmierć ale także na skutek utraty dotychczasowego status (poprzez stanie się osobą alieni iuris, utratę obywatelstwa czy wolności)

capitis deminutio

uszczuplenie praw, każda zmiana status

capitis deminutio maxima

następowało gdy ktoś tracił równocześnie obywatelstwo i wolność

capitis deminutio media

zachodziło przy utracie obywatelstwa z zachowaniem wolności

capitis deminutio minima

zachodziło kiedy przy zachowaniu wolności i obywatelstwa zmieniało się swoją pozycję w rodzine

ius postliminii

prawo powrotu, obywatel rzymski który powrócił z niewoli u wrogów odzyskiwał wszystkie prawa które posiadał przed popadnięciem w niewolę (nie odzyskiwał posiadania oraz nie odżywało jego małżeństwo)

fictio legis corneliae

fikcja, że obywatel zmarł w chwili dostania się do niewoli wroga jako osoba wolna

osoba prawna

podmiotowość prawna jako zespół osób

pojęcie zdolności prawnej kształtowało się w odniesieniu do

gmin, stowarzyszeń (co najmniej 3 osoby), kolonii

fiscus

majątek państwowy pozostawiony do dyspozycji cesarza, zaczął się wykształcać w pryncypacie

aerarium

skarb państwa należący do narodu rzymskiego