osoby part due

na wyzwoleńcach poza ograniczeniami w prawie publicznym ciążyło

prawo patronatu oraz zakaz zawierania związków małżeńskich z osobami należącymi do stanu senatorskiego

patronem wyzwoleńca stawała się osoba

wyzwalająca

obowiązki wyzwoleńca wobec patrona

musiał wykonywać usługi, do których zobowiązywał się jeszcze przed wyzwoleniem, obowiązek alimentacyjny, posłuszeństwo, uległość,

wyzwoleniec nie mógł pozywać patrona

bez zgody pretora

wyzwoleniec nie mógł wytaczać przeciwko patronowi

skarg infamujących

patron dziedziczył po wyzwoleńcu

pierwotnie tylko w przypadku gdy wyzwoleniec nie zostawił testamentu ani nie miał sui heredes

lex Papia poppaea

przyznało patronowi prawo do części majątku po bogatym wyzwoleńcu (majątek powyżej 100 tys sesterców) jaka przypadała każdemu z jego dzieci i to niezależnie od tego czy wyzwoleniec sporządził testament czy też nie. tracił jeśli wyzwoleniec miał 3 dzieci

patronowi przysługiwało prawo

karcenia wyzwoleńca a nawet w przypadku rażącej niewdzięczności prawo odwołania wyzwoleńca

patron miał obowiązek

ochrony wyzwoleńca np. w sądzie

prawo patronatu gasło na skutek dopuszczenia się przez patrona w stosunku do wyzwoleńca

przestępstwa zagrożonego karą śmierci

w okresie archaicznym patron który oszukał wyzwoleńca stawał się

przeklęty

osoba przeklęta w prawie archaicznym

wyjęta spod prawa, którą każdy mógł bezkarnie zabić

natalium restitutio w okresie

cesarstwa

natalium restitutio mógł uzyskać

wyzwoleniec od cesarza

natalium restitutio to

uznanie wyzwoleńca za osobę wolno urodzoną

dzieci wyzwoleńca były osobami

wolno urodzonymi

personae in mancipio

osoby będące pod władzą pater familias w wyniku mancypacji. Osoby wolne ale przez swego zwierzchnika familijnego odsprzedane innemu w celu uzyskania korzyści materialnych albo na skutek dokonania noxae datio

addictus

dłużnik oddany wierzycielowi na skutek postępowania per manus iniectionem, aż do odpracowania zasądzonej kwoty

redemptus ab hostibus

człowiek wykupiony z niewoli za cudze pieniądze, aż do czasu uiszczenia kwoty wykupu

liber homo bona fide serviens

osoba wolna, która w dobrej wierze służyła u rzekomego pana jako niewolnik

colonus

osoba wolne, lecz przywiązana do ziemi której nie wolno jej było opuszczać

personalność prawa

w starożytności obywatele danego państwa niezależnie od tego gdzie się znajdowali posługiwali się w zasadzie prawem swego państwa

terytorialność prawa

stosowanie prawa danego państwa w stosunku do wszystkich którzy znajdują się na jego terytorium

obywatelstwo rzymskie nabywało się przez urodzenie z

iustum matrimonium.

Dziecko pozamałżeńskie nabywało obywatelstwo rzymskie jeśli miała je matka

w chwili urodzenia dziecka

obywatelem rzymskim stawał się niewolnik wyzwolony za pomocą

cywilnych sposobów wyzwolenia

Latyni czyli mieszkańcy Latium (tereny sąsiadujące z Rzymem)

otrzymywali obywatelstwo rzymskie przez samo osiedlenie się w Rzymie

Wyzwoleniec nieformalny mógł stać się obywatelem rzymskim po spełnieniu

określonych wymogów

w czasach cesarstwa obywatelstwo nadawał

tylko cesarz

w IV do III w.p.n.e. obywatelstwo nadawał

lud rzymski zebrany na zgromadzeniach (ale całym grupom lub narodom)

lex Iulia et Plautia Papiria

na ich mocy nadano obywatelstwo rzymskie wszystkim mieszkańcom Italii, wynik tzw. wojny ze sprzymierzeńcami

constitutio antoniniana

212 Cesarz Karakalla, zwięzłe stwierdzenie nadania obywatelstwa rzymskiego mieszkańcom państwa (prawdopodobnie z wyjątkiem peregrini dediticii)

latini veteres mieli

prawo do udziału w obrocie gospodarczym ius conubii (prawo do zawierania iustum matrimonium)

peregrini

cudzoziemcy przebywający na terytorium Rzymu