Olimpiada

liryka

fraszka, hymn, pieśń, sonet, tren

wiersz biały

pozbawiony rymów

wiersz wolny

różna liczba sylab w wersach, o różnej wielkości

gatunki mieszane

ballada - legendy, baśnie,. satyra

epika

bajka, baśń, dziennik, epopeja, legenda, nowela, opowiadanie, pamiętnik, powieść, przypowieść

powieść

historyczna, fantastyczno-naukowa, fantasy, obyczajowa, kryminalna

bajka

dobro i zło, morał, zwierzęta (alegoria)

dygresja

świadome odejście od głównego tematu

apostrofa

nadaje wypowiedzi podniosły charakter

inwokacja

nadaje wypowiedzi uroczysty charakter

pytanie retoryczne

skłania do refleksji, przemyśleń

powtórzenie

podkreśla znaczenie wypowiedzianych słów

anafora

powtórzenie tych samych słów w całym utworze lub jego fragmencie (uwydatnia znacznie powtarzanych słów)

wykrzyknienie

ujawnia silne emocje osoby mówiącej

rym

powtarzalność tych samych elementów w utworze

wyraz dźwiękonaśladowczy

odwzorowuje brzmienie danego dźwięku

peryfraza

zastąpienie słowa oznaczającego dany przedmiot

personifikacja

dynamizuje opis

porównanie

uwydatnia cechę zjawiska

porównanie homeryckie

uwydatnia cechę opisywanej sytuacji, osoby

zdrobnienie

ujawnia uczucia osoby mówiącej do danej rzeczy

zgrubienie

wskazuje emocję osoby mówiącej

eufenizm

łagodzi znacznie zastępowanych słów

neologizm

może nadawać wypowiedzi żartobliwy charakter

alegoria

znak który ma znaczenie dosłowne i domyślne. - jest elementem dydaktycznym

parafraza

odnosi się do skrócenia bądź wyjaśnienia dłuższej formy wypowiedzi

czasownik

co robi? co się z nim dzieje?

czasy

teraźniejszy, przeszły, przyszły prosty i złożony

strona

bierna, czynna, zwrotna (się)

czasowniki przechodne

storna bierna i czynna

imiesłowy

przymiotnikowe i przysłówkowe

imiesłowy przymiotnikowe

czynne - ące, ące, ący bierne - ny, na, ne, ty, ta, te

imiesłowy przysłówkowe

współczesne - ąc uprzednie - łszy, wszy

przymiotnik

jaki? który? czyj?

stopniowanie proste

stary, straszy, najstarszy

stopniowanie opisowe

miękki, bardziej miękki, najbardziej miękki

stopniownie nieregularne

duży, większy, największy

liczebnik

ile? ilu? który z kolei?

liczebnik

porządkowe - piąty, trzydziesty, główne, zbiorowe, nieokreślone

zaimek

zastępuje inne wyrazy w zdaniu (ogólnie)

zaimek przykład

coś, tyle, tak, wtedy, czyj, żaden

zaimek względny

służą do wprowadzenia zdań podrzędnych

zaimek pytajny

rozpoczyna pytanie (czyj)

przysłówek

jak? gdzie? kiedy?

przyimek

prosty, złożony

partykuła

zmienia sens w zdaniu

Partykuła przykłady

daj no, niech, oby, czy

orzeczenie czasownikowe

Czy twoja siostra śpiewa? Chciałbym zobaczyć...

orzeczenie imienne

zostać, stać, być

podmiot gramatyczny

Zosia śpiewała. On chętnie podróżował bo europie

podmiot logiczny

Ofiar przybywało. Ich nie było w niebie

podmiot domyślny

(ona) Pasła baranki. (on) został wyróżniony.

podmiot szeregowy

Zosia i Antoś. Ojciec i matka zawsze go wspierali

Podmiot towarzyszący

Uczniowie z nauczycielami...

przydawka

określa rzeczownik w zdaniu

przydawka przykłady

Przymiotna - ciekawy. Rzeczowna - pediatra. Liczeban - pięcioro. Przyimkowa - z cegły. Dopełniaczowa - odkrycie (czego) radu

okolicznik

określenie czasownika (wskazuję okoliczności czynności [jej czas, miejsce, sposób, przyczynę, cel, warunki ])

okolicznik

miejsca, czasu, sposobu, przyczyny, celu, warunku, przyzwolenia

dopełnienie

określa czasownik, przymiotnik lub przysłówka. odpowiada na pytania wszystkich przypadków (mianownik -)

dopełnienie bliższe

po przekształceniu na stronę bierną staję się podmiotem

związki składniowe

zgody, rządu, przynależności

zdanie ... współrzędnie łączne

i, oraz, także, ani. __1__........__2__

zdanie ... współrzędnie

albo, lub, bądź. __1__(......) 2___

zdanie ... współrzędnie przeciwstawne

ale, lecz, zaś, natomiast. ___1__)...(__2___

zdanie ... współrzędnie wynikowe

więc, zatem, dlatego, toteż. ___1__)......) __2___

typy zdań złożonych podrzędnie

podmiotowe - kto? co? orzecznikowe - kim jest? czym jesteś? jaki był? przydawkowe - jakich? którą? który? dopełnieniowe - czego? co? o czym? okolicznikowe (miejsca, celu, czasu ...)

Partykuła Wzmacniająca

no, -że, -ż daj no, ależ, no właśnie

Przydawka Przymiotna

wyrażona przymiotnikiem imiesłowem przymiotnikowym zaimkiem przymiotnym

Przydawka Rzeczowna

wyrażona rzeczownikiem w tym samym przypadku co rzeczownik nadrzędny np. lekarz pediatra

przydawka liczebna

wyrażona liczebnikiem np. pięcioro dzieci, trzecie miejsce

Przydawka Przyimkowa

wyrażona wyrażeniem przyimkowym np Kamienica z cegły, pudełko na papiery

Przydawka Dopełniaczowa

wyrażona rzeczownikiem w dopełniaczu np. odkrycie radu, głowa państwa