obligationes et actiones

elementy obligatio

względny charakter, obowiązek określonego świadczenia, zaskarżalność obligatio

podziały zobowiązań

1/2(równoczesne/nierównoczesne); stricti iuris/bonae fidei; civiles/naturales;

warunki powstania zobowiązania

świadczenie prawnie i faktycznie możliwe do wykonania; sprezczne z dobrymi obyczajami ani oparte na niegodziwej przyczynie; pieniądzu; certae

kontrakty realne

mutuum; commodatum; depositum; pignus

mutuum

mutuum dans/accipiens; ilość $ albo innych rzeczy zamiennych; 1stonne strictiiuris; condictio certae creditae pecuniae($)/rei; stipulatio usurarum; morska!

commodatum

mancipatio/iic; pactum fiduciae; komodant(daje)/-ariusz(bierze); in species; niepogorszony; omnis culpa; furtum usus; furtum rei suae; actio commodati directa/contraria(dolusculpalata)

depositum

-ent(daje)/-ariusz; furtum usus; zwykła staranność(dcl); actio depositi directa/contraria(nakłady/straty)

szczególne formy depozytu

nieprawidłowy(in genus); konieczny(zaostrzona odpowiedzialność;2x); sekwestrowy(przysługiwały interdykty)

pignus

zastawca-dzierżenie; zastawnik-custodia; furtum usus; rei suae;-nik(przyjmuje)-ca(daje); actio pigneraticia directa/contraria

kontrakty słowne

stipulatio; fidepromissio; fideiussio; novatio; dotis promissio; wymagały wypowiedzenia określonych słów pomiędzy osobami równocześnie obecnymi; iusiurandum liberti

stipulatio

a. ex stipulatu/condictio certae creditae pecuniae/condictio certae rei; stipulator/promissor

kontrakty konsensualne

emtio venditio; locatio conductio; societas; mandatum

emptio venditio

actio venditi/empti; sprzedawca wydać I ZAPEWNIĆ SPOKOJNE POSIADANIE; istniejące, bądź mające powstać res in commercio; emptio spei/rei speratae; indywidualna bez winy sprzedawcy-przypał kupującego

emptio venditio-wady i powództwa

w. prawne-sprzedawca auctoritas->nieudzieleni/przegranie- duplum;w. fizyczne-jawne-nie; dolus-tak(warunek-na targu- udzielane a. redhibitoria6mc/a. quanti minoris12mc

locatio conductio

locator udostępniał conductorowi swoje dobra, w zamian za co conductor płacił wynagrodzenie

lc rei

l wydawał rzecz do czasowego użytkowania c; c płacił merces; niezużywalne, indywidualnie oznaczone; l utrzymuje rzecz w dobrym stanie

lc operis

c wykonywał dzieło l; c zwolniony z obligatio z chwilą doręczenia dzieła; custodia(bez vis maior)

lc operarum(najem pracy)

l świadczył pracę na rzecz c

rodyjskie prawo zrzutu

zrzut części ładunku w celu ratowania statku - właściciele statku i ładunków uratowanych zob. do proporcjonalnego wynagrodzenia strat

societas

pierwotna-cenc*(actio f.e.); tworzone na podstawie zgodnej woli zainteresowanych; nieformalne porozumienie stron w celu osiągnięcie określonych celów gospodarczych

rozwiązywanie spółek

śmierć; rozwiązanie; actio pro socio(jeżeli ktoś chciał rozwiązać spółkę, aby nieuczciwie odsunąć pozozstałych od udziału w jakimś zysku+infamia); staranność jak przy swoich sprawach

rodzaje spółek

societas omnium bonorum/unius rei(jedna transakcja)/alicuius negotionis(określony typ transakcji)/societas publicanorum(bliższe współczesnym)

mandatum

mandans/-atarius);-dans musiał mieć pożytek ze zlecenia/inne osoby; korzyść tylko-ariusa=consilium; acti mandati directa(arius tylko za dolus; infamia)/contraria; przekroczenie kompetencji-NIEcontraria;

kontrakty realne nienazwane(nowe, którym udzielono zaskarżalności)

zobowiązanie rodziło się po spełnieniu świadczenia przez 1 ze stron; consensus; charakter 1stronny(1 strona już spełniła świadczenie); bezpodstawne wzbogacenie/actio doli/actio in factum/ACTIO PRAESCRIPTIS VERBIS

rodzaje contractus reales innominati

do ut des(zamiana)/do ut facias/facio ut des/facio ut facias(ugoda-transactio); aestimatum(pierwotny komis)

pacta

nieformalne porozumienie; nie prowadziły do udzielenia skargi-tylko zarzut exceptio pacti(z wyjątkiem pacta adiecta, ale tylko czasem?)

pacta praetoria

zaskarżalność zapewniona przez pretora; constitutum debiti, receptum argentarii, osiadczenie właścicieli statków, zajazdów i stajen gwarantujących odpowiedzialnośc za przedmioty podróżnych(custodia-odpowiadał za wszystko, actio de recepto)

constitutum debiti

dot. zapłaty własnego długu; umocnienie zobowiązania; wprowadzała actio de pecunia constituta; umowa mogła dotyczyć również zapłaty cudzego długu (constitutum debiti alieni)

receptum argentarii

nieformalne oświadczenie bankiera gwarantujące pokrycie długu jego lienta wobec os. 3.; w razie niewywiązania actio recepticia przeciw bankierowi

pacta legitima(ochrona wprowadzona przez konstytucje cesarskie)

donatio531r., pactum dotale(nieformalnie-posag); compromissum(powierzenie priv. arbirtrowi rozstrzygnięcie sporu)

proces zacierania się różnic między kontraktami innominati a nominati

przez przyznawania zaskarżalnosci róznego rodzaju pacta->w p. justyniańskim porozumienie zawarte w celu stworzenia zobowiązania=tworzy(kontrakt)

obligatioes quasi contractu

negotiorum gestio, tutela, legatum per damnationem, solutio indebiti(nienależyte świadczenie)

negotiorum gestio

w interesie nieobecnego+użyteczne; zaczynasz-kończysz; prowadzący powinien starać się zawiadomić(po zawiadomieniu nie mógł kwestionować użyteczności); actio negtiorum gestorum directa/contraria; -infamia; kwestionowanie użyteczności-brak contraria

actiones rei persecutoriae

celem skargi jest uzyskanie odszkodowania za poniesioną szkodę

actiones poenales

sprawca miał zapłacić KARĘ pieniężną; z karą mogło się wiązać odszkodowanie

delikty

furtum, rapina, damnum iniuria datum, iniuria

przestępstwa prawa pretorskiego

metus, dolus, fraus creditorum, servi corruptio

furtum wg. XII tablic i p. przedklasycznego

furtum manifestum-chłosta+pod własność poszkodowanego; nocą/z bronią-można zabić(krzyk);p. pret.-quadruplum;f. nec manifestum-duplum

furtum w

furtum w

damnum iniuria datum(wyrządzenie szkody majątkowej)

wg. XII tablic-a. de arboribus succissis-właścicielowi nieruchomości, któremu zniszczono drzewo lub krzew-25asów; os fractum-uszkodzenie cudzego niewolnika - 150asów

damnum iniuria datum(lex aquilia 286rpne)

I=odpow. za zabicie niewolnika/zwięrzęcia4n; II-odp. adstypulatora, który nieuczciwie umorzył dług(nie dotyczy); III-odp. za zranienie n/z

przesłanki do odp. z lex aquilia

bezpośrednie oddziaływanie sprawcy, działanie(nie zaniechanie) bezprawne; rzecz zniszczona/uszkodzona; szkoda wg. rynkowej wartości rzeczy;w. kwirytrny legitymowany; I- ^ wartość <- rok; 3^wartość<-30 dni

rozwój lex aquilia w p. pretorskim i klasycznym

udziellano a. ex lege aquilia utilis(tylko w.k.)/a. in factum-odpow., gdy sprawca działał pośrednio; związek przyczynowy; odp. z l.Aq.- również szkody majątkowe wynikłe z uszkodzenia ciała osoby wolnej

iniuria(zniewaga/wszelkie czynności contra leges) wg. ustawy XII tablic

membrum ruptum-kara talionu(os. wolna); os fractum-złamanie kości os.w.-300as, servus-150as; mala carmina-obraźliwe pieśni

iniuria w p. pretorskim i klasycznym

a. iniuriarum aestimatoria-sędzie wg. zasad słuszności zasądzał kwotę(nie wyższą od żądanej przez victim; uniewinniony -1/10 taxatio

metus

dłużnik pozwany z czynności pod wpł. metus-exceptio quod metus causa; actio quod metus causa-in quadruplum(do roku, potem actio in factum)

dolus

podstęp-actio doli-in simplum+infamia/exceptio doli(do roku)

servi corruptio

actio servi corrupti - 2x wysokość pomniejszenia wartości niewolnika

fraus creditorum

dłużnik, który pomniejsza swój majątek w celu uniemożliwienia egzekwowania należności; restitutio in integrum/actio pauliana(p. justyniańskie)-wobec osób, które odniosły korzyści(odpłatne-świadomy/nieodpłatne-bez różnicy

obligationes ex quasi delico

iudex qui litem suam fecit, effusum vel deiectum, positum aut suspensum, odpowiedzialność właścicieli statków/zajazdów/stajen za uszkodzenia i kradzieże dokonane przez klientów lub personel, actio noxalis, actio de pauperie, actio servi corrupti

iudex qui litem suam fecit

sędzia powinien był dołożyć odpowiedniej staranności, jeżeli nie - pozew na równowartość rzeczy źle osądzonej kierowany przeciwko sędziemu; sędzia skorumpowany-kara śmierci

effusum vel deiectum(a. de effusis vel deiectis)

zniszczenie rzeczy-in duplum;śmierć człowieka-50Ksesterców; uszkodzenie ciała-wg. uznania sędziego(bez ograniczeń czasowych-poszkodowany,a. popularis-rok)

positum aut suspensum

10k sesterców -osoba, która wystawiła lub wywiesiła jakiś przedmiot na okapie dachu nad miejscem, gdzie chodzą przechodnie;a. popularis

odpowiedzialność właścicieli statków/zajazdów/stajen

in duplum; culpa in eligendo-w doborze personelu; jeżeli personel skradł/zniszczył własność

intercessio

umocnienie zobowiązania-tak rzeczowe, jak i osobowe, tj. stworzenie dodatkowego zobowiązania, w którym os.3. zobowiązuje się spełnić świadczenie w miejsce dłużnika

formy umocnienia

rzeczowe-pignus/hipoteka; osobowe-kontrakt werbalny,

culpa levis(in abstracto/concreto)/lata

niedochowanie staranności/grube niedbalstwo

custodia-obowiązek szczególnego strzeżenia rzeczy

komodatariusz, zastawnik, krawiec, któremu klient powierzył materiał

warunek odpowiedzialności

damnum emergens-powstanie rzeczywistej szkody dającej się wyrazić w piniądzach; ustalana w oparciu o zwyczajną wartość rynkową+zysk, którego poszkodowany nieosiągnął

mora

gdy strona nie przyjmowała/wypełniała świadczenia; zaostrzała odpowiedzialność dłużnika(odpowiadał wtedy też za vis maior, chyba że...); zwłoka wierzyciela-dłużnik tylko za dolus

wygaśnięcie zobowiązań

solutio-spełnienie świadczenia; acceptilatio(gdy zawarte sponsio); solutio per aes et libram; wierzyciel występuje z pozwem mimo spełnienia świadczenia-expetio doli; niemożliweość dare/facere->wygaśnięcie/praestare

zwolnienie z długu

novatio, zmiana podmiotów stosunku obligacyjnego, confusio,śmierć stron, potrącenie, pactum(zwolnienie-iniuria i furtum; inne-pretor mógł zastosować exceptio pacti)

novatio

przemiana zobowiązania w nowe; kontrakty werbalne/literalny; stipulatio aquiliana-formularz długi->jeden; mogła zmienić strone stosunku

zmiana podmiotów

przez novatio inter novas personas/w sposób pośredni-przez ustanowienie zastępstwa procesowego in rem suam(zastępca mógł zatrzymać wyegzekwowane świadczenie dla siebie)

śmierć stron kontraktu

odpowiedzialność deliktowa-gaśnie; zobowiązania kontraktowe-dziedziczne

potrącenie

powstawało przez zawarcie stosownego kontraktu; DOKOŃĆZ

condictio ob rem dati

przy kontraktach realnych nienazwanych

condictio ob turpem causam

przy przyjęciu przysporzenia w celu powstrzymania się od działania haniebnego

condictio furtiva

przeciwko złodziejowi, który sprzedał rzecz skradzioną

condictio sine causa

wypełnienie zobowiązania, które było pozbawione podstawy prawnej lub opierało się na przyczynie ważnej wg ius civile, ale negatywnie ocenianej przez pp

actio pauliana

przysługiwała wierzycielom, na których szkodę działał dłużnik; czynności odwołalne; dłużnik musiał być świadomy; nieodpłatne-zawsze, odpłatne-jeżeli 3. strona była świadoma

actio confessoria/vindiactio servitutis

ustalenie,że jest służebność; odszkodowanie; obietnica,że nie będzie więcej problemów; usunięcie przeszkody