Moja lekcja

iudex

sędzia

iudices

sędziowie

iudex a quo

sędzia od którego kierowany jest środek odwławczy

iudex inhabilis

sędzia wyłączony ze sprawy

iudex corruptus

sędzia przekupiony

iudex suspectus

Sędzia podejrzany (o stronniczość)

iudico, iudicare, iudicavi, iudicatum

sądzić, wymierzać sprawiedliwość, wydać wyrok

iurisdictio

jurysdykcja, sądownictwo

iurisdictio contentiosa

jurysdykcja/sądownictwo sporne, jurysdykcja procesowa

iurisdictio voluntaria

jurysdykcja/sądownictwo nieprocesowe

iudicium

sąd

forum

plac publiczny, miejsce obrad sądowych

forum domesticum / internum

sąd domowy/krajowy, krajowy

forum externum

sąd zagraniczny

forum domicilii

sąd właściwy ze wzgędu na miejsce zamieszkania strony pozwanej

forum competens

właściwość sądowa

forum conveniens

sąd właściwy

forum rei

sąd miejsca zamieszkania pozwanego

curia

kuria, sąd

actio

skarga/czynność sądowa

actio civilis

skarga cywilna (powództwo cywilne)

actio in rem

skarga rzeczowa

erga omnes

wobec wszystkich

actio in personam

skarga przeciw 2 osobie

inter partes

między stronami

pars

powód

reus

pozwany, jeśli proces karny to oskarżony

advocatus

Adwokat

procurator

prokurator

causa

z powodu

causa ago

prowadzić sprawę/proces

honoris causa

za zasługi

lucri causa

dla zysku

lucrum

zysk

rei publicae causa

w interesie publicznym

defendo

bronić

defensio necessaria

obrona konieczna

condemno

skazuje(p. karne)/zasądzam(p. cywilne)

condemnatio

Skazanie, zasądzenie

absolvo

uwalniam

sententia

wyrok

sententia absolutoria

wyrok uniewinniający

sententia capitalis

wyrok śmierci

sententia condemnatoria

wyrok zasadzający, skazujący

sententia declaratoria

wyrok deklaratoryjny- wyrok spadkowy, w momencie śmierci właściciela ktos staje się spadkobiercą

sententia non existens

wyrok nieistniejący

sententiam dico

ogłaszam wyrok

debeo

jestem winien

probatio

dowód, dowodzenie

probatio per documenta

wyrok z dokumentów

testis

świadek

probo, probare

udowadniać, dowodzić

onus probandi

Ciężar dowodzenia

confessio

przyznanie się do winy

argumentum

argument

factum

fakt

crimen

przestępstwo

res

rzecz, sprawa

iudico

sądzić

iudicatus

osądzony

res iudicata

rzecz osądzona

lis pendens, litis pendentis

stan sprawy w toku(od chwili doręczenia pozwu pozwanemu do uprawomocnienia się wyroku)

lite pendente

w czasie trwania sporu

lis pendet

spór zawisł

delictum

błąd/wykroczenie

actus

czyn/działanie

casus

zdarzenie, kazus prawny

casus belli

powód do wojny

neglegentia

niedbalstwo

explicite

wyraźnie

implicite

domyślnie

sensu stricto

w ścisłym znaczeniu

stricte

ściśle

sensu lato/largo

W szerokim znaczeniu

exampli causa(e.c)/exampli gratia(e.g)

na przykład

in pleno

w pełnym składzie

expressis verbis

wyraźnymi słowami

ad interim

tymczasowo

ex nunc

od teraz

ex tunc

od wtedy, z mocą wsteczną

numerus clausus

liczba zamknięta/ograniczona

status quo

obecny stan rzeczy

status quo ante

poprzedni stan rzeczy

in toto

w całość

in extenso

w całości

dies ad quem

termin końcowy

dies a quo

termin początkowy (dzien od ktorego zaczynają się skutki czynności prawnej)

dies veniens

termin wymagalności spełnienia działania

ergo omnes

wobec wszystkich

inter consentientes

między zgodnymi

inter absentes

między nieobecnymi

inter alia

Między innymi

ultima ratio

ostateczny argument

ceteris paribus

przy innych jednakowych okolicznościach

ex parte

na podstawie wniosku tylko 1 strony

ex officio

z urzędu/z obowiązku

fas

wszystko zgodne z prawem

per nefas

bezprawnie, niegodziwie

per fas et nefas

czy godzi się czy nie

prima facie

na pierwszy rzut oka

rebus hic/sic stantibus

w istniejących okolicznościach

qui, quae, quod

który, która, które

quorum

kworum (liczba osób niezbędna do podjęcia prawomocnej decyzji)

cui bono

w czyim interesie?

ad rem

do rzeczy

nolens volens

chcąc nie chcąc

actori incumbit probatio

ciężar dowodzenia spoczywa na powodzie

actor sequitur forum rei

powód idzie do sądu pozwanego

reo negante actori incumbit probatio

zaprzeczenie nie jest żadnym dowodem

negantis probatio nulla est

zaprzeczenie nie jest żadnym dowodem

in dubio pro reo/fisco/tributario

w razie wątpliwości na korzyść oskarżonego/fiskusa/podatnika

ne eat iudex ultra petita partium

Niech sędzia nie wychodzi ponad żądanie stron

audiatur et altera pars

niech będzie wysłuchana także druga strona

confessio est regina probationum

przyznanie się do winy jest królową dowodów

confessus pro iudicato est

ten kto przyznał się do winy jest jak osądzony

ei incumbit probatio, qui dicit, non ei, qui negat

ciężar dowodzenia spoczywa na tym kto coś twierdzi a nie na tym kto zaprzecza

excipiendo reus fit actor

przez podjęcie zarzutu pozwany staje się powodem

non numeranda, sed ponderanda argumenta

dowodów nie należy liczyć a należy je ważyć

nemo iudex sine actore

nie ma sędziego bez powoda

nemo iudex idoneus in propria causa

nikt nie może być odpowiednim sędzią we własnej sprawie

nullo actore nullus iudex

gdy nie ma powoda, to nie ma sędziego

nemo simul actor et iudex

nikt nie może być równocześnie powodem i sędzią

ne bis in idem procedemus

nie należy orzekać drugi raz w tej samej sprawie

bis in eadem re ne sit actio

nie należy dwukrotnie wszczynać postępowania w tej samej sprawie

sententia ius facit inter partes

wyrok kształtuje prawo między stronami

lata sententia iudex desinit esse iudex

gdy wyrok został wydany, sędzia przestaje być sędzią

locus regit actum

miejsce określa czynnośc prawną - dane miejsce określa obowiązujące przepisy

tempus regit actum

czas określa czynnośc prawną

casum sentit dominus

właściciel odczuwa skutki zdarzenia przypadkowego (np zniszczenia przez siły natury)

superficies solo cedit

powierzchnia gruntu należy do gruntu - część składowa połączona z czymś w sposób trwaly

crimen grave non potest esse impunibile

ciężkie przestępstwo nie może być bezkarne

imperitia culpae adnumeratur

brak doświadczenia zalicza się do winy - jeśli przez brak doświadczenia spowodujemy komuś szkodę, nie może nas to usprawiedliwiać

qui curat, non curatur

nie może sprawować kurateli ten, kro pozostaje pod czyjąś kuratelą/kuratorem nie może być ten kto sam go ma

res ipsa loquitur

rzecz mówi sama za siebie

is fecit, cui prodest

ten uczynił komu przynosi to korzyść(gdy szukamy winnego)

commodum eius esse debet, cuius est periculum

korzyść powinna być tego, kogo jest niebezpieczeństwo

mater semper certa est, pater, quem nuptiae demonstrant

matka zawsze jest pewna, ojcem jest ten, na kogo wskazuje związek małżeński (jeśli kobieta zamężna urodzi dziecko z kimś innym, to w świetle prawa jej mąż płaci alimenty itd)

res iudicata pro veritate accipitur/habetur

Rzecz osądzona jest przyjmowana/uważana za prawdę

damnum aut casu fit aut culpa

szkoda powstaje albo przypadkiem albo z czyjejs winy

prohibenda est ira in puniendo

należy powstrzymywać gniew przy wymierzaniu kary

pacta sunt servanda

umów należy dotrzymywać

rebus hic stantibus omnis promissio intellegitur

każde przyrzeczenie jest pojmowane jako obowiązujące w określonych warunkach

nemo ex suo delicto meliorem suam condictionem facere potest

nikt nie może poprzez delikt (czyn niedozwolony) uczynić swego położenia lepszym

volenti non fit iniura

chcącemu nie dzieje sie krzywda

eius esse nolle, qui potest velle

tylko ten może nie chcieć, kto może chcieć

impossibilium nulla obligatio

zobowiązanie do rzeczy niemożliwych nie jest żadnym zobowiązaniem

manifestum non eget probatione

to co oczywiste nie wymaga dowodu

clara non sunt interpretanda

jasne teksty nie podlegają wykładni/interpretacji

notoria non egent probatione

fakty notoryjne (powszechnie znane) nie wymagają dowodu

neglegentia culpa est

niedbalstwo jest winą

lata culpa est nimia neglegantia, id est non intellegere quod omnes intellegunt

jest rażącym niedbalstwem, to jest niezrozumieniem tego, co wszyscy rozumieją

et non facere, facere est

powstrzymanie się od działania jest działaniem

legum ministri magistratus, legum interpretes iudicies

urzędnicy są sługami ustaw, sędziowie zaś są ich interpretatorami

fatetur facinus, qui iudicium fugit

przyznaje sie do winy ten, kto ucieka przed sądem

facta probantur, iura novit curia

okoliczności faktyczne wymagają udowodnienia, a przepisy prawa są sądowi znane