Moja lekcja

Makroekonomia.

Objaśnia działanie gospodarki jako całości

Produkt narodowy brutto.

całkowity dochód osiągany przez mieszkańców kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług czynników wytwórczych.

Dochód narodowy

Produkt narodowy netto (PNN) wytworzony w gospodarce, liczony w cenach czynników produkcji

Wartość dodana.

Przyrost wartości dóbr w trakcie procesu produkcji.

Oszczędności.

Ta część dochodu, która nie jest wydawana na zakup dóbr i usług.

Dobra pośrednie

Dobra częściowo przetworzone, wykorzystywane jako nakłady w procesie produkcji i całkowicie zużywane.

Dobrobyt ekonomiczny netto

Miernik produkcji społecznej korygujący PNB o wartość produkcji pozarynkowej i czasu wolnego, opracowany przez W. Nordhausa i J. Tobina.

Ceny stałe.

Wycena wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen z wybranego roku bazowego

Ceny bieżące.

Wyrażenie wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen istniejących w momencie pomiaru

Inwestycje.

Zakupy dóbr kapitałowych

Dochody netto z własności za granicą

Nadwyżka wpływu dochodów z własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą nad odpływem dochodów majątkowych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju

Produkt krajowy brutto (PKB

Produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w danym kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

Ceny rynkowe

Mierzą wartość produkcji krajowej z uwzględnieniem podatków pośrednich od produktów i usług

PNB per capita

PNB podzielony przez liczbę ludności.

Amortyzacja.

Przybliżona miara ubytku wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie wskutek fizycznego lub ekonomicznego zużycia

PKB w cenach czynników produkcji

Miara wartości produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich od produktów i usług

Gospodarka zamknięta.

Gospodarka nie prowadząca wymiany z zagranicą.

Dochody rozporządzalne.

dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu płatności transferowych z budżetu państwa, pomniejszone o podatki bezpośrednie; suma pozostająca gospodarstwom na wydatki i oszczędności

Dobra finalne

Dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika: dobra konsumpcyjne zakupywane przez gospodarstwa domowe, dobra kapitałowe (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa, dobra nabywane przez państwo, przyrost zapasów albo eksport netto

Gospodarka otwarta

Gospodarka prowadząca wymianę z innymi krajami.

Deflator PNB

Stosunek nominalnego PNB do realnego PNB wyrażony w postaci wskaźnika.

Potrzeba

Odczucie braku czegoś.

Konsumpcja autonomiczna.

Część wydatków konsumpcyjnych, która nie jest zależna od poziomu dochodów.

Popyt inwestycyjny

Nakłady na zwiększenie majątku trwałego przedsiębiorstw (budynki i maszyny) oraz zapasów

Nie planowane zmiany zapasów.

Nieprzewidziany wzrost lub spadek poziomu zapasów utrzymywanych przez przedsiębiorstwa

Funkcja oszczędności.

Funkcja pokazująca poziom zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych ludności

Dochody rozporządzalne.

Dochody, którymi dysponują gospodarstwa domowe na wydatki i oszczędnośc

Funkcja (krzywa) popytu globalnego

Funkcja pokazująca ogólną wielkość planowanych wydatków przedsiębiorstw i gospodarstw domowych na dobra i usługi przy każdym poziomie dochodu.

Produkcja potencjalna

Wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji były w pełni wykorzystane.

Mnożnik

Relacja zmiany wielkości produkcji zapewniającej równowagę do zmiany wydatków autonomicznych, powodującej tę zmianę

Paradoks zapobiegliwości

Sytuacja, w której zmiana krańcowej stopy oszczędności prowadzi do zmiany poziomu dochodu narodowego zapewniającego równowagę, lecz nie zmienia poziomu oszczędności, które nadal muszą być równe planowanym inwestycjom.

Prosta o nachyleniu 45

Prosta na wykresie przedstawiającym związek między dochodem a wydatkami, łącząca wszystkie punkty, w których dochód jest równy wydatkom

Krańcowa skłonność do oszczędzania

Część przyrostu rozporządzalnych dochodów, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na oszczędności

Krańcowa skłonność do konsumpcji

Część przyrostu rozporządzalnych dochodów, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na zwiększenie konsumpcji

Produkcja faktyczna

Wielkość produkcji wytworzonej w gospodarce w danym okresie.

Poziom produkcji zapewniający równowagę krótkookresową

Poziom produkcji w gospodarce odpowiadający wielkości popytu globalnego, czyli sumie zamierzonych wydatków.

Nastroje inwestorów

Pesymistyczne lub optymistyczne nastroje przedsiębiorców związane z oceną przyszłości.

Funkcja konsumpcji

Funkcja pokazująca wielkość zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów rozporządzalnych

Polityka fiskalna

Decyzje państwa o wydatkach budżetowych i podatkach.

Ograniczenia importu

Bezpośrednia kontrola wielkości importu przez rząd.

Automatyczne stabilizatory

Mechanizmy ekonomiczne zmniejszające podatność gospodarki na wstrząsy

Bilans handlowy (saldo)

Wartość eksportu netto

Nadwyżka w handlu zagranicznym

Nadwyżka wartości eksportu nad wartością importu

Polityka stabilizacyjna

Działania rządu zmierzające do utrzymania produkcji na poziomie zbliżonym do pełnego zatrudnienia.

Deficyt budżetu państwa po uwzględnieniu inflacji

Deficyt budżetu państwa po uwzględnieniu różnic między nominalną i realną stopą procentową.

Deficyt budżetowy

Nadwyżka wydatków nad przychodami budżetu państwa

Mnożnik zrównoważonego budżetu.

Mechanizm sprawiający, że wzrost wydatków państwa zrównoważony takim samym wzrostem podatków prowadzi do wzrostu ogólnego poziomu produkcji.

Potrzeby pożyczkowe sektora publicznego

Deficyt budżetu państwa powiększony o straty netto przedsiębiorstw państwowych.

Krańcowa skłonność do importu

Część przyrostu dochodu narodowego, którą społeczeństwo przeznacza na dodatkowy import.

Dług publiczny

Ogólna suma pożyczek zaciągniętych i nie spłaconych przez państwo.

„Dostrajanie” polityki gospodarczej

Bieżące dostosowywanie narzędzi polityki gospodarczej do zmieniających się warunków.

Budżet pełnego zatrudnienia

Wielkość deficytu budżetowego obliczona przy założeniu pełnego zatrudnienia; wskaźnik oceniający stan finansów państwa.

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna

Stosowanie aktywnej polityki budżetowej do regulowania stanu gospodarki.

Pieniądz

Powszechnie akceptowany środek płatniczy

Środek wymiany

Funkcja pieniądza ułatwiająca wymianę dóbr i usług

Jednostka rozrachunkowa/miernik wartości

Funkcja pieniądza polegająca na tym, iż stanowi on jednostkę, w której wyrażane są ceny i prowadzone rozrachunki

Środek przechowywania wartości (tezauryzacji)

Funkcja pieniądza umożliwiająca jego wykorzystanie do dokonywania zakupów w przyszłości

Baza monetarna

Suma banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz ilość gotówki znajdująca się w obrębie systemu bankowego, zwana też niekiedy zasobem pieniądza wielkiej mocy

Rezerwy

W czasach złotników ilość złota stojąca do natychmiastowej dyspozycji, przeznaczona do zaspokojenia żądań klientów

Gospodarka bezpieniężna

Gospodarka, w której nie występuje środek wymiany, a jedne towary są wymieniane bezpośrednio na inne.

Mnożnik kreacji pieniądza

Zmiana wielkości podaży pieniądza wynikająca ze zmiany bazy monetarnej o 1 jednostkę

Pieniądz bezgotówkowy

Pieniądz mający formę zapisu na rachunku bankowym, którego podstawą może być depozyt gotówkowy klienta lub kredyt udzielony przez bank. Płatności dokonywane są za pomocą polecenia przelewu, czeku, karty kredytowej itp.

Banki komercyjne

Pośrednicy finansowi upoważnieni przez państwo do udzielania kredytów i przyjmowania wkładów, w tym wkładów umożliwiających wystawianie czeków

Pośrednik finansowy

Instytucja specjalizująca się w prowadzeniu interesów między pożyczkobiorcami i pożyczkodawcami.

Niby-pieniądz (quasi-pieniądz)

Aktywa, które są prawie tak samo dobre jak pieniądz; środek przechowywania wartości, który można łatwo zamienić na pieniądz, ale który sam pieniądzem nie jest.

Pieniądz symboliczny

Środek płatności, którego wartość (siła nabywcza) wielokrotnie przekracza koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach

Panika finansowa

Samospełniająca się przepowiednia polegająca na tym, iż ludzie w pewnym momencie dochodzą do wniosku, że bank stanie się niewypłacalny i – usiłując masowo wydostać swoje pieniądze – rzeczywiście doprowadzają do jego niewypłacalności.

Podaż pieniądza

Wartość całego zasobu pieniądza, jako środka wymiany, znajdującego się w obiegu

System rozrachunkowy

Mechanizm umożliwiający wzajemne rozliczenia między bankami, polegający na tym, iż w danym okresie sumuje się wartość wszystkich dokonywanych między nimi operacji, ale rozlicza tylko wielkości netto, czyli salda tych operacji

Płynność

Szybkość i pewność, z jaką dany rodzaj aktywu można zamienić na pieniądz.

Wkład (depozyt)

W czasach złotników ilość złota oddana złotnikowi na przechowanie.

Stopa rezerw

Stosunek rezerw bankowych do wkładów

Zasada neutralności pieniądza

Występuje wówczas, gdy zmiany podaży pieniądza prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, takie jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy

WIBOR

Cena pieniądza, jaką banki muszą zapłacić za środki, które następnie pożyczają przedsiębiorcom lub zwykłym ludziom