Łacina słówka, część I

Lex, legis f. III dec.

ustawa

ago, agere, egi, actum III coniug.

działać

Lego, legere, legi, lectum III coniug.

czytać

Promulgatio, promulgationis f. III dec.

Publiczne ogłoszenie aktu prawnego

Publicatio, publicationis f. III dec.

Publiczne ogłoszenie aktu prawnego

Notificatio, notificationis III dec.

notyfikacja

Vacatio legis, vacationis legis f. III dec.

spoczywanie ustawy

Abrogatio, abrogationis f. III dec.

Uchylenie ustawy w całości

abrogo, abrogare, abrogavi, abrogatum I coniug.

abrogować, uchylić

Derogatio, derogationis f. III dec.

częściowe uchylenie ustawy

Obrogatio, aobrogationis f. III dec.

pośrednie uchylenie ustawy wskutek zgłoszenia nowelizacji

Interpretatia legis, interpretationis legis f. III dec.

tłumaczenie norm prawnych, wykładnia ustawy, interpretacja prawa

Interpretatio, interpretationis f. III dec.

tłumaczenie, wykładnia, interpretacja

mens legislatoris

zamysł prawodawcy, intencja ustawodawcy

Mens, mentis f. III dec.

umysł, myśl, sposób myślenia, zamysł, intencja

Legislator, legislatoris m. III dec.

prawodawca, ustawodawca, legislator

sententia legis

intencja oraz duch ustawy

sententia, sententiae f. I dec.

orzeczenie, reguła, pogląd, zdanie

verbo legis

brzmienie ustaw

verbum, verbi n. II dec.

słowo, wyraz, termin

analogia iuris

analogia prawa

analogia, analogiae f. I dec.

podobieństwo, bliskość

per analogiam

dedukcja z podobieństwa, rozumowanie na podstawie analogii

lacuna legis

luka prawna

negotium, negotii n. II dec.

czynność prawna

negotium claudicans (PPA)

czynnośc prawna kulejąca

actus, actus m. IV dec.

czynność prawna

actus iuridicus

akt prawny, jurydyczny

pactum, pacti n. II dec.

umowa, porozumienie, układ

pactio, pactionis f. III dec.

umowa, porozumienie, układ

servanda (PFP)

dotrzymywać

pactum de contrahendo

umowa przedwstępna (do zawarcia zobowiązania w przyszłości)

contraho, -ere, -traxi, -tractum III coniug.

zawrzeć umowę, wespół zgodzić się na coś

contrahendo (grundium)

o zawieraniu, o zawarciu (umowy)

pactum de non alienando

umowa co do niezbywania rzeczy, umowne wykluczenie wyzbycia się rzeczy.

alieno, alienare, alienav, alienactum I coniug.

zrzec się prawa, pozbyc się czegoś, odłączyć

pactum de non cedendo

umowa co do niezbywania prawa

cedo, cedere, cessi, cessum III coniug.

kroczyć, odejśc, ustąpić

Pactum de non petendo

umowa co do (...) roszczenia, umowne wykluczenie pozwu w przyszłości

peto, petere, petivi, petitum III coniug.

rościć sobie prawo, dochodzić sądownie, usilnie prosić, żądać

contractus, contractus m. IV dec.

kontrakt, umowa

essentialia negotii

istotne elementy czynności prawnej

essentialis m.f. III dec. -e n. III dec.

zasadniczy, istotny

naturalia negotii

naturalne elementy czynności prawnej

naturalis m.f. III dec. -e n. III dec.

wynikający z natury rzeczy

accidentalia negotii

uboczne elementy czynności prawnej

accidentalis m.f. III dec. -e n. III dec.

nieistotny, uboczny, przypadkowy

dies, ei (f,m)

termin, dzień

dies a quo

termin zawieszający czyli początkowy termin, z którego nadejściem zaczynają się skutki czynności prawnej [dosłownie dzień od którego]

dies ad quem

dosłownie dzień od którego

dies cedens

termin zawarcia czynności prawnej

dies veniens

termin wymagalności spełnienia zobowiązania

condicio, condicionis f. III dec.

warunek, położenie (w tym prawne położenie osoby lub rzeczy), zastrzezenie umowne, stan, naturalna właściwość

condicio iuris, condicionis iuris f. III dec.

warunek prawny, przesłanka prawna

condicio positiva

warunek pozytywny, który polega na działaniu

condicio negativa

warunek negatywny, który polega na zaniechaniu działania

condicio possibillis

warunek możliwy do spełnienia

condicio impossibillis

warunek niemożliwy do spełnienia

condicio tacita

warunek milczący

condicio sine qua non

Warunek konieczny do spełnienia, czyli nieodzowny

condicio potestativa

warunek zależny od woli warunkowo uprawnionego

modus, modi m. II dec.

sposób postępowania

modus adquirendi

sposób nabycia

modus faciendi

sposób działania

modus operandi

sposób działania

modus procendi

sposób obradowania

error in procedendo

błąd w obradowaniu

modus vivendi

sposób życia

validita, validicitis f. III dec.

Ważność, skuteczność w obliczu prawa

negotium validum n.

ważna czynność prawna

negotium licitum n.

godziwa czynność prawna

actio, actionis f. III dec.

działanie, postępowanie, czyn, skarga sądowa, powództwo, czynność procesowa, roszczenie

persequor, persequi, persectus sum III coniug, verb. dep.

sądownie dochodzić czegoś

debeo, debere, debui, debitum II coniug.

być winnym, być dłużnym

persecutio, persecutionis f. III dec.

skarga sądowa, żądanie, ściganie, dochodzenie

contineo, continer, continimii, contintentum II coniug,

obejmować, zawierać

concurro, ere, curri, ursum III coniug.

zbiegać się, współzawodniczyć

actio civilis, actionis civilis f.

skarga (powództwo) cywilne, skarga udzielana na podstawie ius civile

actio in rem

skarga rzeczowa, powództwo o charakterze rzeczowym (bezwzględnym), skarga o prawo rzeczowe, skarga przeciw wszystkim (tj. skarga skuteczna erga omnes)

actio in personam

skarga osobista, powództwo o charakterze osobistym (względnym), skarga wynikająca z zobowiązania, skarga przeciw drugiej stronie stosunku zobowiązaniowego [tj. przeciw konkretnej osobie lub grupie osób, skarga skuteczna inter partes]

actio bonae fidei

skarga dobrej wiary

actio male fidei

skarga złej wiary

actio concurreus (PPA)

skarga konkurująca (współzawodnicząca), powództwo konkurujące

actio directa, actionis directae f. III dec.

skarga (powództwo) wierzyciela głównego przeciwko dłużnikowi

actio contraria, actionis contrariae f.

skarga (powództwo) wzajemne pozwanego, skarga (powództwo) wierzyciela ubocznego przeciw wierzycielowi głównemu

contrarius m. II dec.

przeciwnik, adwersarz, antagonista

actio praeiudicialis, actionis praeiudicialis f. III.

skarga o ustalenie prawa, powództwo prejudycalne czyli wstępne (tj. służące do wstępnego wyjaśnienia wątpliwości prawnych

praeiudicialis m.f. III dec. -e n. III dec.

dotyczy wyroku przedwstępnego, ustalającego stan faktyczny lub prawny w trybie postępowania sądowego

actor, actoris m. III dec.

Powód, oskarżyciel w sprawie karnej, sprawca, obrońca, aktor, mówca, zarządca.

reus, rei m. II dec.

pozwany w postępowaniu cywilnym, oskarżony w postępowaniu karnym, poręczyciel, winny, odpowiedzialny.

reus credendi

wierzyciel

reus debendi

dłużnik

plures rei

współdłużnicy, współwierzyciele

rea, -ae f. I dec.

pozwana w postępowaniu cywilnym

vacatio in iudicium

wezwanie do stawiennictwa w sądzie, nakaz stawienia się przed sądem

erga omnes

w stosunku do wszystkich, wobec wszystkich

ius vel iura erga omnes

prawo lub prawa skuteczne

res, rei f. V dec.

rzecz, przedmiot

res corporalis, rei corporalis f. III dec.

rzecz materialna (fizyczna), fenomen, rzecz postrzegalna

res incorporalis, rei incorporalis f. III dec.

rzecz niematerialna

res mobiles, rei mobiles

rzecz ruchoma

res immobiles

rzecz nieruchoma

res fungibilis, rei fungibilis f.

rzecz zamienna, oznaczona co do gatunku, rzecz oznaczona gatunkowo

genus, generus n. III dec.

rzecz oznaczona gatunkowo, ród, gatunek stworzeń, plemię, naród

pondus, ponderis. n. III dec.

waga, ciężar, siła ciężkości

numerus m. II dec.

Liczba, ilość, suma

mensura, mensurae f. I dec.

miara (powierzchni/objętości), mierzenie, masa

res infungibilis, rei infungibilis

rzecz niezamienna

species, speciei f. V dec.

rzecz oznaczona indywidualnie, szczegół, cecha indywidualna

pertinentia, pertinentiae f. I dec.

przyległość, przynależność, dochód

accessio, accessionis f. III dec.

podejście, przerobienie rzeczy, zwiększenie, akcesja

specificatio, specificationis f. III dec.

przzerobienie rzeczy

nova species f.

nowo powstała rzecz ruchoma, rzecz powstała na skutek przerobienia (specyfikacji)

res consumptibilis, rei consumptibilis f.

rzecz zużywalna

consumo, ere, sumpsi, sumptum III coniug.

zużyć, zniszczyć [także przez używanie]

res inconsumptibilis, rei inconsumptibilis

rzecz niezużywalna

res derelictae, rei derelictae f.

rzecz porzucona przez wlaściciela

res nullius f.

rzecz niczyja

res habilis, rei habili f.

rzecz, którą można zasiedzieć

usucapio, usucapionis f. III dec.

zasiedzenie

titilus, titili m. II dec.

tytuł

fides, fidei f. V dec.

wiara, ufność

tempus, temporis n. III dec.

czas, termin

fructus, us m. IV dec.

pożytek, korzyść, owoc.

fructus naturales

pożytki naturalne

dominium, domini

własność, pełne władztwo nad rzeczą

proprietas, proprietatis

własność

utor

używanie

possessio, possessionis f.

posiadanie

successio, onis f. III dec.

wstąpienie w stosunek prawny w miejsce innej osoby

successio universalis, successionis universalis

Sukcesja uniwersalna czyli ogólna

successio singularis, successionis singularis f.

sukcesja poszczególna

hereditas, hereditatis f. III dec.

dziedziczenie, masa spadkowa, spadek, scheda, prawo dziedziczenia

hereditas iacens

spadek leżący, spadek nieobjęty przez uprawnionego dziedzica i leżący odłogiem

defunctus, us m. IV dec.

zmarły, nieboszczyk, spadkodawca

heres, heredis m.f. III dec.

dziedzic, spadkobierca, następca prawny, posiadacz

successor, successoris m. III dec.

dziedzic

coheres, cohedis m.f. III dec.

współdziedzic, współspadkobierca

successio ab intestato

dziedziczenie beztestamentowe

inetestatus m. II dec,

zmarły, który nie pozostawił ważnego testamentu

hereditas legitima

dziedziczenie z ustawy, dziedziczenie ustawowe

successio ex testamento

dziedziczenie testamentowe

fusio, fusionis f. III dec,

zlanie się, połączenie, fuzja

hereditas damnosa, hereditatis damnosae f.

spadek zgubny, szkodliwy (gdy pasywa przewyższają aktywa)

beneficium abstinendi

uprawnienia dziedzica do powstrzymania sie od podjęcia majątku

abstineo, abstinere, abstinui, abstitentum II coniug.

powstrzymać się

beneficium inventarii

dobrodziejstwo sporzadzenia inwentarza masy spadkowej przez dziedzica tj. w konsekwencji ograniczenie odpowiedzialności za długi spadku do jego faktycznej wysokości

inventarium

inwentarz

ius accrescendi

prawo przyrostu działów spadkowych o odpowiednią część działu nieobecnego

transmissi, transmissionis f. III dec.

przeniesienie

successio testamentaria

sukcesja testamentowa

testamenti factio activa

zdolność testatora do sporządzenia testamentu

testamenti factio passiva

zdolność dziedziczenia

delatio, delationis f. III dec.

przeniesienie, powołanie

delatio hereditatis

powołanie dziedzica

testamentum, testamenti n. II dec.

testament

testamentum validum, testamenti validi n. II dec.

testament ważny

testamentum holographum

testament własnoręczny, testament odręcznie napisany

testamentum nuncupativum n.

testament spisany w pamięci (nunkupacyjny), testament ustny, oświadczenie ostatniej woli w formie ustnej

testamentum allographum n.

testament ustny

heredis substitutio

ustanowienie dziedzica podstawionego

substitutus, i m. II dec.

substytut, zastępca, pomocnik, dziedzic podstawiony

legatum, legati n. II dec.

zapis, legat, zapis prawa cywilnego

legatum per praeceptionem

zapis pewnego przedmiotu na rzecz współdziedzica oprócz jego części spadku

prelegat

tj. podobieństwo do legatu naddziałowego

legatum per damnationem

zapis dający obowiązek do czegoś

legatarius

zapisobiorca, legatariusz

iura inter partes

prawa względne

pars, partis

pewna osoba lub strona (także procesowa), uczestnictwo, część, udział, porcja, miarka

inter z acc.

między, pomiędzy, wobec, między sobą

obligatio, obligationis

zobowiązanie, obligacja, wierzytelność, węzeł

vinculum, vinculi n.

zobowiązanie, związanie

vinculum iuris

węzeł prawny

ligo, ligare I coniug.

zobowiązać, związać, złączyć

obligatio impossibilis

zobowiązanie niemożliwe do wykonania, niemożność powstania węzła prawnego

impossibiles, impossibile

niemożliwy, niedopuszczalny, niestosowany, niezdolny, niezdatny

debitor, debitoris f. III dec.

dłużnik, grzesznik

debitum, debiti, n.

dług, wierzytelność

obligationes naturales

zobowiązanie naturalne czyli niezupełne

do, dare, dedi, datum I coniug.

dać, udzielać

causa, causae f. I dec.

przyczyna (w tym prawna), podstawa prawna, zobowiązania, stosunek prawny, sprawa

causa adquirendi

podstawa nabycia prawa lub rzeczy

causa donandi

podstawa obdarowania drugiego

causa obligandi

podstawa zaciągnięcia zobowiązania

obligo, obligare I coniug.

Wiążę, wiążą 1 coniug. zobowiązać (także dłużnika)

causa solvendi

podstawa prawna świadczenia w celu umorzenia zobowiązania

obligationes ex contractu

zobowiązania wynikające z umowy tj. z umowy prawa prywatnego

obligationes ex delicto (ex maleficio)

zobowiązania wynikające z deliktu (czynu zabronionego)

delictum, i n. II dec,

przestępstwo, czyn niedozwolony, delikt

maleficium, maleficii

zły czyn

obligatio alternativa (dues res sunt in obligatione unum in solution)

zobowiązanie przemienne tj. dwie rzeczy są przy zawieraniu zobowiązania jedna zaśw jego wykonaniu

facultas alternativa (una res est in obligatione, due in solutione)

upoważnienie przemienne tj. jedna rzecz jest przy zawieraniu zobowiązania, dwie zaś w jego wykonaniu

novatio, novationis

odnowienie, nowacja, odnowienie stosunku prawnego

mora debitoris vel mora solvendi

zwłoka dłużnika lub opóźnienie płatnicze

usura, usuae

odsetki, procent, korzyść, czasowe używanie

mora creditoris

zwłoka wierzyciela, rozmyślne opóźnianie wykonania zobowiązania ze strony wierzyciela

damnum, damni

szkoda, szkoda majątkowa

damnum emergens

szkoda rzeczywista, rzeczywiste umniejszenie majątku

emergo, emergere III coniug.

powstać, wynikać

lucrum cessans

utrata spodziewanej korzyści majątkowej

lucrum, lucre

zysk, korzyść majątkowa

cesso, cessare I coniug.

nie mieć, nie istnieć

dolus, doli m. II dec.

podstęp, oszustwo, zły zamiar

culpa, culpae

wina, niedbalstwo

culpa lata

cieżka wina

culpa levis in abstracto

zaniedbanie staranności tego rodzaju, jaką przykład, abstrakcyjnie określony, staranny ojciec rodziny we własnych sprawach

culpa levis in concreto

zaniedbanie staranności, takiej jaką się przykłada we włanych sprawach