konkurs biologiczny

biocenoza

zespół organizmów utworzonych z populacji różnych gatunków zasiedlających dany obszar i połączonych wzajemnymi zależnościami

Ekosystem

składa się z biocenozy i biotopu

Biosfera

strefą życia na Ziemii

Cukry

monosacharydy, oligosacharydy, polisacharydy

Monosacharydy

cukry proste

Oligosacharydy

zbudowane z od 2 do 10 cząsteczek cukrów prostych

Polisacharydy

zbudowane z wielu cząsteczek monosacharydów. Mają postać łańcuchów prostych lub rozgałęzionych

Plazmid

jest małą zwykle kolistą cząsteczką DNA w komórce bakterii. Znajdujące się w nim geny (nie są niezbędne) decydują o niektórych właściwościach komórki

Cytoszkielet

Znajduje się w komórce zwierzęcej. System włókien białkowych umożliwiający przemieszczanie się organelli

Jąderko

stanowi obszar w jądrze komórkowym, w którym powstają rybosomy.

Siateczka śródplazmatyczna

tworzy ją system błon tworzących przedziały wewnątrzkomórkowe, umożliwiający przestrzenne różnych procesów zachodzących w komórce. W jego obrębie powstają składniki błon komórkowych

Siateczka śródplazmatyczna gładka

odpowiada głównie za syntezę lipidów, stanowi magazyn jonów wapnia, bierze udział w unieszkodliwianiu trujących substancji

Siateczka śródplazmatyczna szorstka

są z nią związane rybosomy, bierze udział w syntezie białek

Lizosom

pęcherzyk w którym rozkładane są niepotrzebne składniki komórki oraz substancje pochodzące z zewnątrz

tkanki zwierzęce

nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa

tkanka nabłonkowa

nabłonek jednowarstwowy, nabłonek wielowarstwowy

nabłonek jednowarstwowy

umożliwia wchłanianie różnych substancji

nabłonek wielowarstwowy

ochrona

tkanka mięśniowa

gładka, poprzecznie prążkowana szkieletowa, poprzecznie prążkowana serca

tkanka łączna

chrzęstna, kostna, krew, tłuszczowa

tkanka chrzęstna

elastyczna substancja między komórkowa, w której znajdują się jamki z komórkami chrzęstnymi, nadawanie kształtu, usztywnianie z zachowaniem elastyczności, ochrona przed ścieraniem

tkanka kostna

twarda substancja między komórkowa złożona ze związków organicznych i mineralnych oraz komórki z licznymi wypustkami

tkanka tłuszczowa

komórki wypełnione dużymi kroplami tłuszczu, ochrona, magazynowanie substancji odżywczych

Bodziec

zmiana chemiczna lub fizyczna zachodząca we wnętrzu lub na zewnątrz organizmu

system sztuczny

klasyfikowanie organizmów ze względu na podobieństwu organizmów

system naturalny

klasyfikacja uwzględniająca pokrewieństwo między organizmami

nisza ekologiczna

wszystkie wymagania osobników danego gatunku niezbędne do przeżycia i wydania na świat potomstwa

czynniki środowiska

biotyczne (ożywione), abiotyczne (nieożywione)

czynniki biotyczne

organizmy tego samego gatunku, organizmy innych gatunków

czynniki abiotyczne

wilgotność, temperatura, dostępność światła, dostęp do CO2 i tlenu zawartość soli mineralnych w glebie

tolerancja ekologiczna

zakres wartości danego czynnika środowiska, w którym może żyć organizm

biocenoza

rośliny, zwierzęta, grzyby, protisty, bakterie

biotop

woda, klimat, energia słoneczna, podłoże

zmienność środowiska

zróżicowanie iędzy osobnikami jednego gatunku wynikające z wpływu różnych czynników środowiska. Nie podlega dziedziczeniu

Genetyka

bada dziedziczność i zmienność organizmów

Inżynieria genetyczna

ingerowanie w materiał genetyczny organizmów w taki sposób, że zmianie ulegają ich cechy dziedziczne

biotechnologia nowoczesna

projektowanie organizmów o właściwościach przydatnych człowiekowi

Wiązania wodorowe

zazwyczaj słabe oddziałowywanie między atomem wodoru jednej cząsteczki a atomem innej, zawierającym wolną parę elektronową

DNA

kwas deoksyrybonukleinowy

Skład nukleotydu w DNA

deoksyryboza, reszta kwasu fosforowego(V), zasada azotowa

Zasady azotowe

adenina, tymina, cytozyna, guanina

Sekwencja DNA

kolejność występowania poszczególnych nukleotydów

Polimeraza DNA

enzym dobudowujący do matryc komplementarne nukleotydy i łączy je w nową nić

RNA

kwas rybonukleinowy, bierze udział w syntezie białek

Skład nukleotydu w RNA

ryboza, reszta kwasu fosforowego (V), zasada azotowa

Replikacja DNA jest semikonserwatywna

Każda cząsteczka DNA zawiera jedną nową i jedną starą nić DNA

Rodzaje RNA

mRNA, tRNA, rRNA

mRNA

matrycowy (informacyjny), przenosi informację o sekwencji aminokwasów w białku z cząsteczki DNA na rybosomy

rRNA

rybosomowy RNA, wchodzi w skład rybosomów

tRNA

transportujący RNA, dostarcza aminokwasy na rybosomy

Funkcje białek

białka enzymatyczne, budulcowe, magazynujące, motoryczne, transportujące, regulacyjne, obronne

Białka enzymatyczne

przyspieszają przebieg reakcji zachodzących w organizmie

Białka budulcowe

wchodzą w skład struktur organizmu

Białka motoryczne

umożliwiają ruch w komórkach i tkankach

Białka transportujące

odpowiedzialne za przenoszenie związków

Białka regulacyjne

regulują procesy zachodzące w komórkach

Białka obronne

chronią organizm

Białka magazynujące

umożliwiają gromadzenie różnych związków

Gen

odcinek DNA który zawiera informację o budowie jednego łańcucha polipeptydowego lub jednej cząsteczki RNA

Łańcuch polipeptydowy

cząsteczka połączonych ze sobą liniowo połączonych aminokwasów. Białko może się składać się z jednego lub kilku łańcuchów.

Pozagenowe DNA

odcinki DNA które nie koduje żadnego aminokwasu ani RNA. Tylko u organizmów eukariotycznych

Eksony

odcinki kodujące. Krótsze od intronów. 10% w genie

Introny

odcinki niekodujące w genie. 90%

Genom

kompletny zapis informacji genetycznej organizmu.

Genom bakterii

chromosom bakteryjny + plazmidy

Nukleoid

miejsce występowania chromosomu bakteryjnego

Genom komórki zwierzęcej

jądro + mitochondria

Genom komórki roślinnej

jądro +mitochondria + chloroplasty

Nukleosom

fragment DNA owinięty wokół białek

Chromatyna

ma postać długich cienkich nici

Chromosom mitotyczny

zawiera dwie identyczne cząsteczki DNA

Kariotyp

zestaw chromosomów charakterystyczny dla każdej komórki somatycznej organizmu

Komórka poliploidalna

komórka zawierająca więcej niż po dwa chromosomy z każdej pary. Powszechna u roślin.

Cechy kodu genetycznego

trójkowy, jednoznaczny, bezprzecinkowy, zdegenerowany, niezachodzący, uniwersalny

Trójkowy

trzy kolejne nukleotydy kodują jeden aminokwas

Jednoznaczny

jeden kodon koduje zawsze jeden i ten sam aminokwas

Bezprzecinkowy

między kodonami nie ma przerw, aminokwasy są kodowane przez występujące kolejno po sobie kodony

Zdegenerowany

kilka kodonów może kodować ten sam aminokwas

Niezachodzący

każdy nukleotyd wchodzi w skład tylko jednego kodonu

Uniwersalny

u prawie wszystkich organizmów te same kodony oznaczają te same aminokwasy

Ekspresja genu

proces odczytywania informacji genetycznej. U wszystkich organizmów podobny. Składa się z transkrypscji i translacji

Ekspresja genów kodujących RNA

ma tylko jeden etap, transkrypcję

Ekspresja genów kodujących białko

dwa etapy. Transkrypcja i translacja

Transkrypcja

w jej wyniku powstaje mRNA. U bakterii zachodzi w cytoplazmie, a u organizmów eukariotycznych, głównie w jądrze