kolokwium 3 - układ pokarmowy

jelita - charakterystyka

jelita są najdłuższą częścią przewodu pokarmowego, w której zachodzą intensywne procesy trawienia pokarmu, wchłaniania oraz formowania kału i jego wydalanie

jelita - podział

jelito cienkie (od zwieracza odźwiernikowego do zwieracza jelita biodrowego) i jelito grube (od zwieracza jelita biodrowego do odbytu)

co dzieje się z treścią pokarmową w jelicie cienkim?

mieszana jest z dużą ilością soków trawiennych i przepychana jako półpłynna masa wzdłuż jelita, z szybkością zapewniającą jej trawienie i wchłanianie

co dzieje się z treścią pokarmową w jelicie grubym?

treść przesuwana jest wolniej i formowany jest kał, wydzielina gruczłów jest skąpa; intensywne wchłanianie wody

jaka jest konsystencja treści pokarmowej trafiającej do dwunastnicy?

do dwunastnicy wpływa zawsze treść rozwodniona, porcjami, przemieszcza się strumieniem, treść ta zawiera zaledwie kilka procent suchej masy

co dzieje się w dwunastnicy?

rozpoczyna się gwałtowne wchłanianie wody, któremu towarzyszy wydzielanie soku trzustkowego, żółci oraz wydzielanie z gruczołów jelitowych

jaka jest objętość soków trawiennych?

wykazuje dużą zmienność, nie pokrywają ubytków wchłaniającej się wody, dlatego z przesuwaniem treści pokarmowej stają się coraz gęstsze

trzustka - co to?

gruczoł zewnątrz i wewnątrzwydzielniczy, przy wzajemnym stosunku masy obu tych części jak 9:1

co wytwarza część zewnątrzwydzielnicza trzustki?

sok trzustkowy

z jakich komórek zbudowana jest trzustka?

komórek gruczołowych (pęcherzykowych) i śródpęcherzykowych

komórki gruczołowe (pęcherzykowe) - charakterystyka

stanowią główną część pęcherzyka wydzielniczego, wytwarzają enzymy soku trzustkowego

jakie są enzymy soku trzustkowego?

trypsynogen, chymotrypsynogen, amylaza trzustkowa, lipaza, karboksypeptydazy, fosfolipaza, nukleazy

komórki śródpęcherzykowe - gdzie są położone?

położone zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie komórek gruczołowych, jak i w kanalikach wyprowadzających

komórki śródpęcherzykowe - charakterystyka

wydzielają wodę oraz elektrolity (największą rolę spełniają wodorowęglany)

typy komórek gruczołowych (pęcherzykowych) trzustki

alfa, beta, delta

jakie struktury tworzą komórki gruczołowe (pęcherzykowe) trzustki?

wyspy trzustki (wyspy Langerhansa)

wyspy trzustki - część wewnątrz czy zewnątrzwydzielnicza?

wewnątrzwydzielnicza

co produkują wyspy trzustki?

insulina, glukagon, polipeptyd trzustkowy PP, somatostatyna

część wewnątrz i zewnątrzwydzielnicza trzustki - relacja

tworzą "wspólnotę funkcyjną" (naczynia włosowate otaczajace wyspy trzustki przechodzą w kapilary pęcherzyków zewnatrzwydzielniczych, co pozwala na bezpośrednie oddziaływanie hormonów trzustkowych na funkcje komórek wytwarzających sok trzustkowy)

sok trzustkowy - odczyn

lekko zasadowy

sok trzustkowy - hipo-, izo- czy hipertoniczny w stosunku do osocza krwi?

izotoniczny

co towarzyszy zwiększonemu wydzielaniu soku trzustkowego?

wzrost stężenia jonu wodorowęglanowego HCO3-

enzymy proteolityczne - co to?

enzymy rozkładające białka

enzymy proteolityczne soku trzustkowego - podział

endopeptydazy, egzopeptydazy

endopeptydazy soku trzustkowego

trypsyna, chymotrypsyna

egzopeptydazy soku trzustkowego

karboksypeptydazy

enzymy amylolityczne - co to?

enzymy rozkładające cukrowce

enzymy amylolityczne soku trzustkowego

amylaza trzustkowa, maltaza

enzymy rozkładające kwasy nukleinowe soku trzustkowego

nukleazy

enzymy lipolityczne - co to?

enzymy rozkładające lipidy

enzymy lipolityczne soku trzustkowego

lipazy

gdzie powstają wodorowęglany wydalane z sokiem trzustkowym?

w komórkach śródpęcherzykowych bogatych w anhydrazę węglanową

jaka jest ogólna ilość wydzielanych anionów i kationów w trzustce?

jest stała; wydzielanie HCO3- jest wymienne z Cl-, wydzielanie Na+ jest wymienne H+

jakimi nerwami unerwiona jest trzustka?

przez odgałęzienia nerwów błędnych oraz włókien nerwów współczulnych

co powoduje drażnienie nerwu błędnego u głodzonych zwierząt?

wydzielanie soku trzustkowego

co powoduje drażnienie włókien nerwów współczulnych u głodzonych zwierząt?

nieznaczne wydzielanie soku trzustkowego (nie powoduje efektu odwrotnego w stosunku do drażnienia odgałęzień nerwu błędnego)

co jest głównym regulatorem wydzielania płynu i wodorowęglanów z komórek śródpęcherzykowych i przewodów trzustki?

sekretyna oraz jej analog VIP

gdzie wytwarzana jest sekretyna?

przez komórki S znajdujące się w nabłonku dwunastnicy, na trzustkę oddziałuje po dostaniu się do krwi z dwunastnicy

kiedy wytwarzana jest sekretyna?

. jej spontaniczne niewielkie wydzielanie w okresie międzytrawiennym jest gwałtownie zwiększane, kiedy zakwaszony pokarm z żołądka wpływa do dwunastnicy

sekretyna - schemat działania

sekretyna (swoisty receptor błonowy) -> uwalnianie cAMP w komórce -> pozakomórkowe wydzielanie HCO3-

co jest źródłem jonów H+ i HCO3-?

anhydraza węglanowa

od czego zależy objętość wydzielanego płynu trzustki?

od ilości wydzielanych elektrolitów (Na+ HCO3-), gdyż sok trzustkowy jest izotoniczny w stosunku do osocza krwi, zaś pH jest bardziej lub mniej zasadowe

co reguluje wydzielanie enzymów przez komórki gruczołowe (pęcherzykowe) trzustki?

głównie acetylocholina i cholecystokinina (CCK)

co jest bodźcem do wydzielania acetylocholiny i cholecystokininy (CCK)?

pobudzenie układu cholinergicznego, treść jelitowa bogata w białko i tłuszcze oraz zakwaszona przez HCl

co zwiększa wydzielanie cholecystokininy (CCK)?

pobudzenie nerwu błędnego (jego przecięcie z kolei obniża wydzielanie CCK)

co powoduje cholecystokinina (CCK)?

ułatwia pobudzenie nerwu błędnego, wyzwalając błędno-błędne odruchy wydzielnicze w trzustce; może zwiększyć wydzielanie soku trzustkowego, działając już ze ściany jelita a nie z jego światła

co działa podobnie do cholecystokininy (CCK)?

VIP i gastryna

jakie hormony wytwarzane w przewodzie pokarmowym hamują wydzielanie soku trzustkowego?

somatostatyna, polipeptyd trzustkowy PP, enteroglukagon, hormon uwalniający tyreotropinę, substancja P (neurotransmiter), enkefaliny (związki beta-antagonistyczne), peptyd YY, enterostatyna

na czym polega mechanizm pobudzania komórek gruczołowych trzustki do wydzielania enzymów przez CCK, VIP, gastrynę i acetylocholinę?

polega na aktywowaniu swoistych receptorów i zwiększaniu syntezy cGMP oraz wydzielaniu Ca2+ z komórki

jakie komórki produkuję glukagon?

komórki alfa trzustki

jakie komórki produkują insulinę?

komórki beta trzustki

jakie są fazy wydzielania soku trzustkowego u zwierząt monogastrycznych?

faza głowowa (wydzielanie, kiedy pokarm jest w jamie ustnej), faza żołądkowa (pokarm wypełnia żołądek), faza jelitowa (pokarm dochodzi do dwunastnicy)

co przyczynia się do wzmożonego wydzielania soku trzustkowego w fazie głowowej i żołądkowej?

się przede wszystkim odruchy nerwowe, także gastryna wydzielana w żołądku pod wpływem znajdującego się tu pokarmu stymuluje sekrecję soku trzustkowego

w jakiej fazie sok trzustkowy jest najobficiej wydzielany?

w fazie jelitowej

różnice gatunkowe w regulacji wydzielania soku trzustkowego

różnice są znaczne, ale maja głównie charakter ilościowy, a nie jakościowy

żółć - co to?

wydzielina wątroby, dostaje się do dwunastnicy okresowo po spożyciu pokarmu

co dzieje się z żółcią wytworzoną w wątrobie?

u zwierząt mających pęcherzyk żółciowy żółć jest najpierw wydalana z pęcherzyka a następnie po jego opróżnieniu wprost z wątroby

co jest głównym organicznym składnikiem żółci?

sole kwasów żółciowych

jaki kwas przeważa w żółci zwierząt mięsożernych i wszystkożernych?

kwas glikocholowy

jaki kwas przeważa w żółci zwierząt roślinożernych

kwas taurocholowy

krążenie soli kwasów żółciowych

: znaczna część kwasów żółciowych jest wchłaniana z powrotem z dalszych odcinków jelita cienkiego do krwi i przenoszona do wątroby

barwniki żółciowe

bilirubina, biliwerdyna

co występuje w żółci?

wolny i zestryfikowany cholesterol, lecytyny, tłuszcz obojętny, wolne kwasy tłuszczowe i ślady białka

sok jelitowy - charakterystyka

W jelicie podczas przechodzenia pokarmu wydziela się gęsty sok; objętość od kilkudziesięciu do kilkuset mililitrów na dobę; wydzielany przez gruczoły dwunastnicze i jelitowe; stanowi cytoplazmę złuszczanych nabłonków oraz przesącz krwi

enterocyty - co to?

komórki nabłonka jelitowego

w jakie enzymy bogate są enterocyty?

peptydazy, maltaza, sacharaza, fosfatazy, dehydrogenazy, enteropeptydaza (enterokinaza), enzymy rozkładające kwasy nukleinowe

na czym polega trawienie białek?

polega na rozkładzie białek na wolne aminokwasy pod wpływem enzymów proteolitycznych

enzymy trawiące białka w jelicie

trypsyna, chymotrypsyna, egzopepydazy

trypsyna - działanie

rozbija wiązania w których lizyna lub arginina wiąże się z innym aminokwasem przez grupę karboksylową (działa w partiach wewnętrznych cząsteczki białka, podobnie jak pepsyna w żołądku)

chymotrypsyna - działanie

rozrywa wiązania w miejscach, gdzie tryptofan lub tyrozyna przez grupę CO łączą się z innym aminokwasem, ponadto ścina białko mleka - kazeinę, podobnie jak podpuszczka żołądkowa

egzopeptydazy - działanie

wykazują zdolność odszczepiania od peptydu aminokwasów znajdujących się na końcach cząsteczki

jakie cukry mogą być trawione w jelicie cienkim?

tylko cukry o budowie alfa-glikozydowej

co dzieje się ze skrobią w dwunastnicy?

pod wpływem amylazy ulega rozpadowi do dwucukru maltozy

gdzie rozkładana jest maltoza, sacharoza i laktoza?

głównie w okolicy rąbka prążkowanego (->mikrokosmki)

jakie enzymy rozkładają maltozę, sacharozę i laktozę?

enzymy enterocytów: maltaza, laktaza, izomeraza

jakie jednocukry są uwalniane i co się z nimi dzieje?

głownie glukoza, są natychmiast wchłaniane

gdzie głównie są trawione tłuszcze?

w jelicie cienkim

jakie enzymy trawią tłuszcze w jelicie cienkim?

lipazy trzustkowe i jelitowe

emulgacja tłuszczy w jelicie cienkim - przebieg

w dwunastnicy w obecności kwasów żółciowych i białka dochodzi do znacznego spadku napięcia powierzchniowego, w tych warunkach duże kuleczki tłuszczu ulegają dyspersji, tworząc drobną emulsję

jak działają lipazy?

atakują tłuszcze na powierzchni kuleczki, uwalniając kolejno kwasy tłuszczowe

lipazy - schemat działania

Trójacyloglicerole -> dwuacyloglicerole -> monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe

co się dzieje z monoacyloglicerolami i wolnymi kwasami tłuszczowymi w obecności kwasów żółciowych?

tworzą micele, które mogą już być wchłaniane

jakie jest główne miejsce wchłaniania tłuszczów?

dalsze odcinki jelita czczego i jelito biodrowe

skrobia - co to?

mieszanina 2 glukanów: amylozy (20%) i amylopektyny (80%); oba glukany są polimerami alfa-glukozy

na jakie cząsteczki rozkłada się amyloza?

maltozę (glukoza-glukoza) i maltotriozy (3 cząsteczki glukozy)

na jakie cząsteczki rozkłada się amylopektyna?

maltozę, maltotriozę i alfa-destryny (rozgałęzione oligosacharydy zawierające około 8 reszt glukozylowych)

wpływ płynu Lugola (roztworu jodu w jodku potasu) na cukry

barwi skrobię na granatowo-fioletowo; w miarę rozkładu skrobi na mniejsze cząsteczki zanika zdolność barwienia jodem; dekstryny i maltoza (krótkie cząsteczki) powstające pod wpływem enzymu nie są w stanie adsorbować cząstek jodu (nie barwią się)

co pozwala wykryć próba Benedicta?

obecność cukrów redukujących: glukozy i maltozy

na czym polega próba Benedicta?

w środowisku alkalicznym jony Cu (II) ulegają pod wpływem glukozy redukcji do Cu(I), z roztworu wypada żółty, pomarańczowy lub ceglastoczerwony osad Cu2O (I); z barwy i ilości osadu można w przybliżeniu ocenić stężenie sacharydu w badanym roztworze